Πόσο ισχύει το Ελλάς-Γαλλία-Συμμαχία;

Η Ελλάδα και η Γαλλία ανέπτυξαν διαχρονικά μια ισχυρή στρατηγική σχέση από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, καθώς διέπονται από τα κοινά ιδεώδη του Δυτικού πολιτισμού. Οι πολιτισμικοί δεσμοί τους χρονολογούνται στο μακρινό παρελθόν, καθώς περί το 600 π.Χ. Έλληνες ναυτικοί από την Φώκαια της Μ. Ασίας ίδρυσαν τη Μασσαλία, στην οποία, παρά την ρωμαϊκή κατάκτηση, η ελληνική γλώσσα επιβίωσε έως το 300 μ.Χ.

Επιγραφή στη Μασσαλία που μνημονεύει τους Φωκαείς Έλληνες της Μ. Ασίας οι οποίοι ίδρυσαν την πόλη.
----------------------------------------------------

Η χώρα μας θεωρείται η κοιτίδα της δημοκρατίας και του Δυτικού πολιτισμού, ωστόσο η Γαλλία αποτελεί θεματοφύλακα των αξιών αυτών που δομήθηκαν στην Ελλάδα και αναβίωσαν μεταγενέστερα μέσα από την γαλλική επανάσταση (1789) λαμβάνοντας οικουμενική διάσταση [1]. Ωστόσο, οι ελληνογαλλικές σχέσεις διαταράχθηκαν αρκετές φορές έπειτα από τον B’ΠΠ έως την πτώση της IV Γαλλικής Δημοκρατίας (1958) [2] καθώς τα γεωπολιτικά συμφέροντα των δύο χωρών απέκλιναν, λόγω της διαφορετικής προσέγγισής τους σε ζητήματα ανεξαρτησίας γαλλικών αποικιών [3]. Εν προκειμένω, η χώρα μας ακολουθούσε πολιτικές «ίσων αποστάσεων» μεταξύ της Γαλλίας και του αραβικού κόσμου που ήγειρε θέματα αυτοδιάθεσης των λαών [4]. Οι πολιτικές αυτές αποσκοπούσαν στην αντισταθμιστική λήψη των ψήφων των αραβικών χωρών στον ΟΗΕ προς επίλυση του Κυπριακού προβλήματος, το οποίο αποτελούσε επίσης ζήτημα δομημένο στο ιδεώδες της αυτοδιάθεσης των λαών.

Επιπροσθέτως, η κρίση στο Σουέζ (1956) αποτέλεσε την λυδία λίθο όπου οι ελληνογαλλικές σχέσεις δοκιμάσθηκαν καθώς η κυβέρνηση Καραμανλή τάχθηκε υπέρ του δικαιώματος της Αιγύπτου περί προασπίσεως της εθνικής ανεξαρτησίας της. Η στάση της χώρας μας υπαγορεύθηκε από την αναγκαιότητα της υποστήριξης του Αιγύπτιου προέδρου Νάσσερ στην επίλυση του κυπριακού ζητήματος στον ΟΗΕ, ο οποίος, μάλιστα, έχαιρε μεγάλης επιρροής στον αραβικό κόσμο, όντας θεμελιακός εκφραστής του «Παναραβισμού»[5].

Η ίδρυση της V Γαλλικής Δημοκρατίας (1958) από τον πρόεδρο Σαρλ Ντε Γκωλ (Charles André Joseph Marie de Gaulle), επέφερε σημαντική αναβάθμιση στην διεθνή θέση της χώρας [6]. Η πολιτική και οικονομική πρόοδος έλαβε την θέση της στασιμότητας («immobilisme») [7] που χαρακτήριζε την IV Δημοκρατία [8]. Μεταξύ των διπλωματικών σχέσεων που δόμησε ο Ντε Γκωλ με Δυτικούς συμμάχους, περιλαμβάνεται και η αναβάθμιση των ελληνογαλλικών σχέσεων [9]. Στο γεγονός αυτό συνέβαλε η αλλαγή στην παραδοσιακή στρατηγική της Γαλλίας στο ζήτημα των αποικιών, καθόσον ο Γάλλος πρόεδρος χρησιμοποιώντας «έξυπνη ισχύ» [10] εφήρμοσε απο-αποικιοποίηση, διατηρώντας ταυτόχρονα επιρροή επί των πρώην γαλλικών αποικιών, τόσο με χορήγηση στρατιωτικής και οικονομικής αρωγής, όσο και με την ανάδειξη των κοινών γλωσσικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών [11].

Αναφορικά με την ελληνική πλευρά, η κυβέρνηση Καραμανλή συνέβαλε επίσης στην ενδυνάμωση της στρατηγικής σχέσης των δύο χωρών, καθόσον η επίλυση του κυπριακού ζητήματος (1960) προσέδωσε στην Ελλάδα σημαντικό δυναμικό ελευθερίας, σε αντίθεση με την πρότερη νομοτελειακή πολιτική «ίσων αποστάσεων» που τηρούσε η χώρα μας μεταξύ της Γαλλίας και του αραβικού κόσμου. Στο νέο αυτό πλαίσιο η Ελλάδα άλλαξε στάση στο αλγερινό ζήτημα στηρίζοντας την Γαλλία. Εν προκειμένω το 1960, καταψήφισε πρόταση της κυπριακής πλευράς αναφορικά με δημοψήφισμα στην Αλγερία υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, τασσόμενη υπέρ διαπραγματεύσεων μεταξύ γαλλικής και αλγερινής πλευράς (FLN). Επιπροσθέτως το 1960, η Ελλάδα ψήφισε υπέρ της απόρριψης πρότασης για καταδίκη των πυρηνικών δοκιμών της Γαλλίας στην Σαχάρα. Ο Ντε Γκωλ ανέπτυξε προσωπική φιλία με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και οι ελληνογαλλικές σχέσεις διήλθαν σε μια νέα φάση εποικοδομητικής συνεργασίας, σε ζητήματα σκληρής αλλά και ήπιας ισχύος [12]. Ανεξίτηλη δε παραμένει η επίσκεψη του Ντε Γκωλ στην Ελλάδα το 1963, όπου έτυχε θερμής υποδοχής και ενθουσιασμού. Ο Καραμανλής επένδυσε στον Ντε Γκωλ [13] προκειμένου η χώρα μας να τεθεί σε τροχιά ένταξης στη νεοσύστατη EOK. Η Ελλάδα υπέβαλε αίτηση για σύνδεση στην EOK το 1959 και η σχετική Συμφωνία Σύνδεσης υπογράφτηκε το 1961 με προβλεπόμενη ενεργοποίηση το 1962 [14]. Στην επίτευξη της συμφωνίας, ο πρόεδρος Nτε Γκωλ διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο, καθόσον οι παρεμβάσεις του επέφεραν την κάμψη των προσκομμάτων που προέβαλλαν κάποιες χώρες – μέλη της EΟΚ [15]. Επισημαίνεται ότι στην Συμφωνία Σύνδεσης υπήρξε ρητή διατύπωση για την προοπτική ένταξης της χώρας μας με την ιδιότητα του πλήρους μέλους [16].

Κωνσταντίνος Καραμανλής και Ζισκάρ ντ’ Εστέν συνδέονταν και με προσωπική φιλία.
--------------------------------------------------------

Μετά την σύναψη της Συμφωνίας Σύνδεσης η κυβέρνηση Καραμανλή αποσταθεροποιήθηκε και ακολούθησε η δικτατορία, στα χρόνια της οποίας η Σύνδεση ατόνησε.

Με την έλευση της μεταπολίτευσης έλαβε χώρα επανεκκίνηση της Σύνδεσης και το αίτημα της χώρας μας για πλήρη ένταξη έγινε αποδεκτό το 1979 [17]. Με την καθοριστική συνεισφορά του προέδρου Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν (Valéry Μarie René Geοrges Giscard d'Estaing) η Ελλάδα έγινε πλήρες μέλος της EOK τηv 1η Ιανουαρίου 1981 [18]. Συνακόλουθα, επήλθε αναδιαμόρφωση της στρατηγικής εταιρικής σχέσης Ελλάδας – ΗΠΑ [19] και άρση της αποκλειστικής οικονομικής εξάρτησης της χώρας μας από την υπερδύναμη, καθόσον σηματοδοτήθηκε η συμμετοχή σε μια αμιγώς ευρωπαϊκή συνεργασία στο πλαίσιο του γαλλογερμανικού άξονα [20].

Η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ μέσω της καταλυτικής συνεισφοράς της Γαλλίας, σηματοδότησε την επιστροφή της Γαλλίας στον ελληνικό χώρο έπειτα από μακρά περίοδο απουσίας, καθόσον με το πέρας του B’ΠΠ η χώρα μας εντάχθηκε στην σφαίρα επιρροής της Μεγάλης Βρετανίας. Η Γαλλία κέρδισε εκ νέου την παραδοσιακή επιρροή που ασκούσε στον καθορισμό των εξελίξεων στην Ελλάδα. Άλλωστε η συνδρομή των προέδρων Ντε Γκωλ και Ντ’ Εστέν για την είσοδο της χώρας μας στηv EOK αποσκοπούσε στην ανάσχεση της γερμανικής επιρροής και την κατανομή ρόλων μεταξύ ΗΠΑ και Γερμανίας στα ελληνικά δρώμενα [21].

Η ελληνογαλλική στρατηγική σχέση διατηρήθηκε από την διάδοχη κατάσταση Ανδρέα Παπανδρέου και Φρανσουά Mιτεράv (Françοis Μaurice Αdrien Μarie Μitterrand). Αξιοσημείωτη είναι η πρωτοβουλία του Παπανδρέου για την τριμερή συνάντηση της Ελούντας (15 Νοεμβρίου 1984) όπου διαδραμάτισε διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ του Μιτεράν και του ηγέτη της Λιβύης, Μουαμάρ Καvτάφι, με σκοπό την αποκατάσταση των γαλλολιβυκών σχέσεων οι οποίες είχαν κλονιστεί λόγω του εμφύλιου πολέμου του Τσαντ. Νωρίτερα, υπήρξε ελληνική μεσολάβηση μεταξύ Γαλλίας και Λιβύης για την σύναψη της συμφωνίας Σεϋσσόν - Αλή Τρεϊκί (17 Σεπτεμβρίου 1984) για την αμοιβαία αποχώρηση των λιβυκών και γαλλικών δυνάμεων από το Τσαντ [22]. Επισημαίνεται ότι ο Παπανδρέου προώθησε συνάντηση στην Αθήνα μεταξύ του Μιτεράν και του ηγέτη της Παλαιστίνης, Γιάσερ Αραφάτ (30 Αυγούστου 1982) [23].

Η ελληνογαλλική σχέση ενδυναμώθηκε κατά την περίοδο του Κώστα Καραμανλή και του Νικολά Σαρκοζί (Nicolas Sarközy de Nagy-Bocsa). Ο Γάλλος πρόεδρος σε ομιλία του στο ελληνικό κοινοβούλιο (2008) αναφέρθηκε στην παρακαταθήκη «Grèce - France alliance» και προέταξε το σύνθημα «Ελλάς - Γαλλία νέα συμμαχία». Ακολούθως ο ίδιος, στην Σύνοδο Κορυφής του NATO στο Βουκουρέστι (2008), παρείχε στην χώρα μας καθοριστική στήριξη αναφορικά με την αποτροπή της επιχειρούμενης ένταξης της τότε ΠΓΔΜ στο NATO, καθόσον δεν είχε επιλυθεί το ζήτημα της ονομασίας της χώρας.

Με την έλευση της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, ο πρόεδρος Φρανσουά Ολάvτ (François Gérard Georges Nicolas Hollande) αντιτάχθηκε στην προοπτική εκδίωξης της χώρας μας από την Ευρωζώνη [24]. Κατά την χαλεπή αυτή περίοδο, οι πρωθυπουργοί Αντώνης Σαμαράς και Αλέξης Τσίπρας, έλαβαν στήριξη από την Γαλλία, η οποία αποτέλεσε ζωτικό αντίβαρο στη γερμανική ακαμψία [25].

Τέλος, οι ελληνογαλλικές σχέσεις αναβαθμίζονται περαιτέρω κατά την περίοδο της προεδρίας του Εμμανουέλ Μακρόν (Emmanuel Jean-Michel Frédéric Macron). Χαρακτηριστική είναι η υποστήριξη του Μακρόν σε πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο, αναφορικά με την αντιμετώπιση της τουρκικής προκλητικότητας το καλοκαίρι του 2020. Η αναβάθμιση των ελληνογαλλικών σχέσεων αποτυπώνεται ανάγλυφα και στην ομιλία που εκφώνησε ο Γάλλος πρόεδρος στην Πνύκα για το ευρωπαϊκό μέλλον [26].

Ο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

Η Γαλλία, από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης, αποτελεί σημαντικό πόλο ισχύος στη Μεσόγειο. Έπειτα από την κατάκτηση της Αιγύπτου από τον Ναπολέοντα (1803) και της Αλγερίας (1840), απέκτησε την Τυνησία με το συνέδριο του Βερολίνου (1878). Το 1916 με την συνθήκη του Sykes–Picot κατέλαβε εδάφη της Μ. Ανατολής και Β. Αφρικής, ενώ το 1956 συμμετείχε στην επίθεση εναντίον της Αιγύπτου στο Σουέζ προκαλώντας την κρίση της διώρυγας του Σουέζ και την εφαρμογή από τις ΗΠΑ του δόγματος Αϊζενχάουερ [27]. Επιπροσθέτως, η χώρα διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης το οποίο δομήθηκε με την συνθήκη του Παρισιού (1951) και την ίδρυση της EKAX. Πρόκειται για μια έμπνευση του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών, Ρoμπέρ Σουμάν (Jean-Baptiste Nicοlas Rοbert Schuman), η οποία αποσκοπούσε στην διαχείριση των πολιτικών προβλημάτων με χρήση οικονομικών εργαλείων, ώστε να αποφευχθούν απεχθή φαινόμενα όπως το ναζιστικό του μεσοπολέμου.

Πλέον των ανωτέρω, η Γαλλία απολαμβάνει θεσμική ισχύ ως μόνιμο μέλος τoυ Συμβουλίου Ασφαλείας του OHΕ και στρατιωτική ισχύ ως μέλος της νατοϊκής συμμαχίας. Διαθέτοντας ισχυρές ένοπλες δυνάμεις [28] και αμυντική βιομηχανία απoτελεί κέντρο άσκησης Δυτικής εξωτερικής πολιτικής άμυνας και ασφάλειας [29]. Η οικονομία της κατέχει την 11η θέση διεθνώς ενώ πρόκειται για τη μοναδική χώρα της Ευρώπης που διαθέτει πυρηνικό οπλοστάσιο. Επίσης έχει καταλυτική συvεισφορά στην Συνθήκη τoυ Κιότο [30] για τηv κλιματική αλλαγή [31].

Η υψίστη σημασία της Γαλλίας τόσο στο περιφερειακό υποσύστημα της Μεσογείου όσο και στο διεθνές γίγνεσθαι, καθίσταται πασίδηλη από τη μελέτη της μεθοδολογίας των συντελεστών σκληρής και ήπιας ισχύος μιας χώρας, όπως έχουν αποδοθεί από τους διακεκριμένους ακαδημαϊκούς Παναγιώτη Κονδύλη [32] και Joseph Nye. Η Γαλλία επιχείρησε να ηγηθεί των στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Λιβύη (2011) [33]. Επίσης συμμετείχε σε άλλες στρατιωτικές επιχειρήσεις [34] όπως η προσβολή στόχων στην Συρία (2018) και αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις κατά του «Ισλαμικού Κράτους» στo Μάλι και γενικότερα στo Sahel [35]. Βέβαια, ο στρατηγικός ρόλος της χώρας τίθεται υπό αμφισβήτηση, λόγω της ύπαρξης νέων διεθνών (Κίνα, Ρωσία) και περιφερειακών δρώντων (Ιράν, Τουρκία).

ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΕΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

Μια σημαντική γαλλική πρωτοβουλία είναι η «Ένωση για τη Μεσόγειο - Union pour la Méditerranée» η οποία ιδρύθηκε το 2008 από τον Νικoλά Σαρκoζύ και αποτελεί μετεξέλιξη της «Ευρωμεσογειακής Εταιρικής Σχέσης» που δομήθηκε με την διαδικασία της Βαρκελώνης (1995). Αφορά στην συνεργασία των ευρωπαϊκών χωρών με αραβικές χώρες της Μεσογείου και το Ισραήλ, τους «Μεσογειακούς Εταίρους». Αποσκοπεί στην ανάπτυξη και βιωσιμότητα της ευρύτερης περιοχής και δομείται στους πυλώνες πολιτικής-ασφάλειας, οικονομίας και κοινωνίας των πολιτών-πολιτισμού. Η εν λόγω εξαιρετικά φιλόδοξη πρωτοβουλία προσέκρουσε σε πολλά προσκόμματα, καθώς αφορά στην συνεργασία μεταξύ χωρών με περιορισμένες διακρατικές σχέσεις. Το σημαντικότερο πρόσκομμα είναι η προβληματική αρχιτεκτονική ασφάλειας της Μεσογείου, η οποία δεν εγγυάται ειρήνη, ασφάλεια και σταθερότητα [36]. Εν προκειμένω, στην αρχική στασιμότητα της ειρηνευτικής διαδικασίας για την επίλυση του Παλαιστινιακού προβλήματος, προστέθηκαν ακολούθως οι αραβικές εξεγέρσεις (2011) και ο πόλεμος της Συρίας.

Μια άλλη υψίστης σημασίας γαλλική πρωτοβουλία, η οποία επέφερε την ενίσχυση της αρχιτεκτονικής ασφαλείας της Μεσογείου, ήταν η συμφωνία για την αντιμετώπιση του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος (Jοint Cοmprehensiνe Plan οf Actiοn - JCPΟΑ, 14 Ιoυλίoυ 2015). Η πρωτοβουλία υποστηρίχθηκε από το Ηνωμένο Βασίλειο και την Γερμανία δρώντας από κοινού ως EU-3. Αρχικά οι τρεις χώρες διαπραγματεύθηκαν με το Ιράν και στην συνέχεια η EU-3 έπεισε τις λοιπές χώρες της P5+1 να εισέλθουν στις διαπραγματεύσεις. Το Ιράν τελούσε σε διεθνή απομόνωση, έχοντας ενταχθεί από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους Jr., στον «άξονα του κακού – axis of evil». Η σημαντική αυτή συμφωνία επέφερε την σύγκλιση και ενδυνάμωση των διατλαντικών σχέσεων καθώς και την ενίσχυση της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής ασφαλείας. Επιπροσθέτως, η συμφωνία συνιστά μια δράση της EU-3 ως παγκόσμιου δρώντα σε ένα μονοπολικό διεθνές περιβάλλον ηγεμονίας των ΗΠA. Αποτελεί επίσης μια επαναπροσέγγιση με τον μουσουλμανικό κόσμο στη μετά την 9/11 εποχή, όπου παρατηρείται έξαρση εκδήλωσης τρομοκρατικών φαινομένων και θρησκευτικού φονταμενταλισμού [37].

Η Γαλλία έχει αναλάβει και άλλες πρωτοβουλίες στη Μεσόγειο σε περιφερειακό επίπεδο, οδηγώντας σε πολυμερείς δράσεις, στην δημιουργία νέων θεσμών και νέων συσχετισμών δυνάμεων. Απτό παράδειγμα αποτελεί η πρωτοβουλία «Five plus Five (5+5) Dialogue οn Migration in the Western Mediterranean» που δημιουργήθηκε το 1990 αναφορικά με την συνέργεια μεταξύ μεσογειακών χωρών της ΕΕ και χωρών του αραβικού Μαγκρέμπ. Αναφέρεται στα πεδία της διαχείρισης φυσικών πόρων, του πολιτικού διαλόγου, του εμπορίου, της μεταναστευτικής πολιτικής και της οικονομίας [38].

Εν τω μεταξύ, έχουν αναπτυχθεί και πρωτοβουλίες από την ελληνική πλευρά, όπως η «Ομάδα της Ελιάς» που συστάθηκε το 2006 και αποτελείται από Υπουργούς Εξωτερικών των μεσογειακών χωρών της ΕΕ καθώς και από διπλωμάτες των λοιπών μεσογειακών χωρών. Στην πρωτοβουλία παρείχε ένθερμη υποστήριξη ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Μπλαζί (Philippe Douste–Blazy). Η ομάδα πραγματεύεται ζητήματα ευρωπαϊκής πολιτικής γειτονίας, ενεργειακής ασφάλειας και μετανάστευσης. Μια άλλη ελληνική πρωτοβουλία είναι η «Med7» η οποία αναλήφθηκε το 2016 από τον τότε πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Πρόκειται για μια ετήσια σύνοδο στην οποία συμμετέχουν οι ηγέτες των μεσογειακών χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι λεγόμενες χώρες του Νότου: Ελλάδα, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Κύπρος, Μάλτα και Πορτογαλία. Η «Med7» πραγματεύεται ζητήματα ασφάλειας, μετανάστευσης, απασχόλησης και ανάπτυξης [39].

Στο πεδίο των οικονομικών ελληνογαλλικών σχέσεων, οι δύο χώρες από την εποχή που έλαβαν την βοήθεια του σχεδίου Μάρσαλ [40] μέχρι και σήμερα, έχουν πραγματοποιήσει πολλές εμπορικές συμφωνίες και επενδύσεις αμοιβαίου οφέλους. Απτό παράδειγμα αποτελεί η μεγάλη γαλλική επένδυση της εταιρίας αλουμινίου Pechiney (1960), το εργοστασιακό συγκρότημα της οποίας εγκαταστάθηκε στα Άσπρα Σπίτια του νομού Βοιωτίας. Η Pechiney υπήρξε η τέταρτη μεγαλύτερη εταιρία παραγωγής προϊόντων αλουμινίου στην Ευρώπη και ένα από τα ελάχιστα πλήρως καθετοποιημένα εργοστάσια στο πεδίο της παραγωγής αλουμινίου.

Στο πεδίο των αμυντικών εξοπλισμών, πλέον των δεκαοκτώ μαχητικών αεροσκαφών Rafale, συζητείται η απόκτηση από την χώρα μας υπερσύγχρονων γαλλικών φρεγατών Belharra, στρατηγικών πυρομαχικών Scalp Naval, καθώς και η αναβάθμιση υφιστάμενων μαχητικών αεροσκαφών Mirage-2000 [41]. Βέβαια στο χώρο των εξοπλισμών, από το 1967 –οπότε οι ΗΠΑ εφάρμοσαν εμπάργκο εξοπλισμών λόγω της δικτατορίας- έως σήμερα, έγιναν πολλές συμπράξεις των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων με την Γαλλία, με έμφαση στα άρματα μάχης ΑΜΧ-30, τεθωρακισμένα οχήματα μάχης AMX-lOP, εκτοξευτές κατευθυνόμενων βλημάτων Milan, και συστήματα Exocet [42]. Η πρωταρχική βέβαια σύμπραξη ήταν η λεγόμενη «αγορά του αιώνα» το 1988, για την προμήθεια 40 μαχητικών αεροσκαφών τρίτης γενιάς Mirage-2000.

Το γαλλικό μαχητικό αεροσκάφος Rafale θα αποτελέσει ουσιαστικό στοιχείο αναβάθμισης της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας από τον Ιούλιο του 2021. Πηγή: Dassault Aviation
--------------------------------------------------------

Στο πεδίο της περιφερειακής ανάπτυξης, η διμερής συνεργασία προβλέπει την αξιοποίηση συνεργατικών σχηματισμών (clusters) ως αναπτυξιακά εργαλεία για παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών. Τα clusters αναπτύσσονται στην βάση σχετικού ευρωπαϊκού μνημονίου [43] αποσκοπώντας στην επίτευξη ευημερίας και οικονομικής ανάπτυξης. Στο πεδίο της πολιτικής προστασίας, με βάση τον οδικό χάρτη που καταρτίστηκε το 2016, η Γαλλία προσέφερε στην χώρα μας πολύτιμη συνδρομή, τόσο στην κατάσβεση δασικών πυρκαγιών όσο και στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Εν προκειμένω προέβη στην αποστολή γαλλικών αεροσκαφών Canadair καθώς και υλικού μέσω του ευρωπαϊκού μηχανισμού πολιτικής προστασίας.

Στο πεδίο της ασφάλειας και σταθερότητας της Μεσογείου, αναπτύχθηκε η πρωτοβουλία διεξαγωγής της ετήσιας τετραμερούς αεροναυτικής άσκησης (QUAD) «Ευνομία», με συμμετοχή Ελλάδας, Γαλλίας, Κύπρου και Ιταλίας. Η χώρα μας ανέλαβε την διοργάνωση της επόμενης άσκησης QUAD «Ευνομία 21». Επίσης, στο πλαίσιο της ετήσιας πολυεθνικής τριμερούς (Ελλάδα, Κύπρος, Αίγυπτος) αεροναυτικής άσκησης «Μέδουσα», για πρώτη φορά το 2020, έλαβαν μέρος η Γαλλία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η κοινή αυτή στρατιωτική εκπαίδευση εκπέμπει ένα ηχηρό μήνυμα κατά της αυξημένης τουρκικής προκλητικότητας στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου η Τουρκία έχει επιδοθεί σε διαδοχικές επιχειρήσεις υπό τη μορφή ενός άτυπου υβριδικού πολέμου. Αναφορικά με την προκλητικότητα αυτή και το αμφιλεγόμενο «μνημόνιο» που συνήφθη μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, η χώρα μας χαίρει υποστήριξης από την Γαλλική πλευρά, η στρατιωτική παρουσία της οποίας είναι αυξημένη στην περιοχή. Απτό παράδειγμα αποτελεί ο απόπλους του αεροπλανοφόρου «Σαρλ Ντε Γκωλ» συνοδευόμενο από την ελληνική φρεγάτα «Σπέτσαι».

Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΞΙΑ

Η Γαλλία έχει στρατηγικά ζωτικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο, λόγω των πλούσιων ενεργειακών κοιτασμάτων της περιοχής, όπου δραστηριοποιείται ως αυτόνομος δρώντας η γαλλική εταιρία Total. Επιθυμεί, έπειτα από απουσία πολλών ετών, να προβάλει εκ νέου την ισχύ της στην περιοχή και μάλιστα ως η μόνη στρατιωτικά ισχυρή ευρωπαϊκή δύναμη, έπειτα από το Brexit. Θεωρεί την περιοχή ως ζωτικό χώρο της ενώ στο παρελθόν προσέδιδε έμφαση στην Δυτική Μεσόγειο. Συναφώς συντελέστηκε και η επαναφορά της χώρας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ το 2008, έπειτα από απουσία 42 ετών. Επιπροσθέτως, τα γαλλικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο απορρέουν από τις φιλοδοξίες της χώρας για πρωτοκαθεδρία στην ευρωπαϊκή αμυντική διάσταση, υπό το πρίσμα της επιδιωκόμενης «στρατηγικής αυτονομίας» της ΕΕ [44], από την παρέμβαση της Τουρκίας στην Λιβύη η οποία εκλαμβάνεται από το Παρίσι ως δυνητική ισλαμιστική απειλή στην γαλλόφωνη Αφρική, καθώς και από το νεο-οθωμανισμό της Τουρκίας, η οποία επιδιώκει την άσκηση περιφερειακής ηγεμονίας στην περιοχή. Η Ανατολική Μεσόγειος, παρά την υψηλή γεωπολιτική αξία της, έχει εγκαταλειφθεί από την Ευρώπη την τελευταία εικοσαετία ενώ και οι ΗΠΑ φέρονται να αποχωρούν από την περιοχή, στρεφόμενες προς τον Ειρηνικό [45].

Το κενό ισχύος της περιοχής έρχεται να καλύψει η Γαλλία, ανταγωνιζόμενη με άλλους δρώντες όπως η Ρωσία και η Τουρκία. Η Ελλάδα έχει υψηλή γεωπολιτική αξία για τη Γαλλία, καθώς οι δύο χώρες έχουν συγκλίνοντα συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο. Η υπόψη σύγκλιση αποτυπώνεται ανάγλυφα μέσα από τη μαξιμαλιστική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, η οποία αποτελεί απειλή τόσο για τα ελληνογαλλικά όσο και για τα ευρωπαϊκά συμφέροντα. Αναλυτικότερα, η στρατηγική απειλή της Τουρκίας συνοψίζεται: στην αναθεωρητική πολιτική της σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, τη μεταναστευτική πολιτική, την ενεργειακή καθώς και πυρηνική στρατηγική της. Η προοπτική απόκτησης πυρηνικού οπλοστασίου δύναται να αναδείξει την Τουρκία μεταξύ των μεγάλων διεθνών δρώντων, επιφέροντας ανακατανομή ισχύος σε παγκόσμια κλίμακα.

Ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, καλωσορίζει τον πρωθυπουργό της Ελλάδας, Κυριάκο Μητσοτάκη, ενόψει της συνόδου ολομέλειας της διάσκεψης κορυφής των χωρών της Μεσογείου MED7, στο Porticcio, στην Κορσική, στις 10 Σεπτεμβρίου 2020. Ludovic Marin / Pool via REUTERS
-----------------------------------------------------------

Όσον αφορά στα κοινά ενεργειακά συμφέροντα Ελλάδας και Γαλλίας στην Ανατολική Μεσόγειο, η ισχυρή Γαλλία δύναται να συνδράμει την χώρα μας προκειμένου αυτή να προβληθεί ως η πλέον αξιόπιστη χώρα της περιοχής, η οποία μπορεί να εγγυηθεί την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια.

Ασφαλώς τον ίδιο προνομιακό ρόλο διεκδικεί και η Τουρκία η οποία αποδεδειγμένα έχει ειδικό στρατηγικό βάρος στα συμμαχικά κέντρα αποφάσεων. Με δεδομένο όμως τον ακραιφνή νεο-οθωμανικό, μαξιμαλιστικό και αντι-δυτικό γεωπολιτικό προσανατολισμό της Τουρκίας έπειτα από την αποτυχημένη απόπειρα συνταγματικής εκτροπής (2016), η ελληνογαλλική ενεργειακή συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο, αποτελεί μια ενδιαφέρουσα προοπτική για την Ευρώπη, τις ΗΠΑ, το Ισραήλ, την Κύπρο, την Αίγυπτο, την Ιορδανία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Η δόμηση του κοινού γεωστρατηγικού και ενεργειακού άξονα συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου, αποτελεί ένα πολύτιμο στοιχείο στο ενεργητικό της Ελλάδας, το οποίο δύναται να απολαμβάνει αντισταθμιστικά η Γαλλία. Συναφώς περιλαμβάνεται στο ενεργητικό της Ελλάδας και ο ενιαίος αμυντικός χώρος Ελλάδας – Κύπρου (ΕΑΧ). Η Γαλλία η οποία κατέχει ίσως και την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία στο πεδίο της «ήπιας ισχύος», μπορεί να εγγυηθεί ότι η χώρα μας, η οποία κατέχει κομβική θέση στην Ανατολική Μεσόγειο, αποτελεί τον βέλτιστο εταίρο στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ που διασφαλίζει τις Δυτικές κοινωνικές και πολιτισμικές αξίες στην περιοχή. Προς επίρρωσιν, ο διαπρεπής καθηγητής Samuel Huntington προσδίδει μεγάλη σημασία στο πολιτισμικό πεδίο, υποστηρίζοντας ότι «ο επόμενος παγκόσμιος πόλεμος θα αποτελεί σύγκρουση μεταξύ πολιτισμών», προοπτική που υπερβαίνει έναν οικονομικό ή πολιτικό ανταγωνισμό.

Τέλος, η αναβάθμιση της ελληνογαλλικής στρατηγικής σχέσης τελεί σε άμεση συνάρτηση με την υφιστάμενη ενίσχυση του στρατηγικού διαλόγου της χώρας μας με τις ΗΠΑ και τον ανερχόμενο «ελληνικό ατλαντισμό». Εν προκειμένω, η μεταφορά βαρών από τις ΗΠΑ στην Γαλλία λόγω σύγκλισης συμφερόντων, κατέστησε την Γαλλία πρωταρχικό σύμμαχο της Αμερικής στην Ευρώπη, ο οποίος στηρίζει τα στρατηγικά σχέδια της υπερδύναμης εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

*Το άρθρο αυτό έχει δημοσιευθεί στο τεύχος αριθ. 69 (Απρίλιος - Μάιος 2021) του Foreign Affairs The Hellenic Edition.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

[1] Τάσος Βουρνάς, Γαλλική Επανάσταση και Ελλάδα, Ιδεολογικές Απηχήσεις του Γαλλικού 1789 στον Ελληνικό Χώρο, Εκδόσεις Αδελφών Τολίδη, Αθήνα, 1989, σελ. 67-94.
[2] Grosser, Α., La IVe République et sa politique extérieure, éditions A. Collin, Paris, 1972, pp. 250-252.
[3] Αναφορικά με τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα της Βορείου Αφρικής βλέπε αναλυτικά: Μ. Connelly, Rethinking the Cold War and Decolonization: The Grand Strategy of the Algerian War for Independence, International Journal of Middle East Studies 33/2 (2001), pp. 221-245.
[4] Thomas, Μ. France Accused: French North Africa before the United Nations 1952-62, Contemporary European History 10/1, 2001, pp. 91-121.
[5] Ferro, M., 1956: La Crise de Suez, éditions de la Documentation Française, Paris, 1986, pp 77-79.
[6] Borne, D., Histoire de la Société Française depuis 1945, éditions A. Colin, Paris, 1988, pp. 114-122.
[7] Becker, J., Histoire Politique de la France depuis 1945, éditions A. Colin, Paris, 1988, pp. 40 – 59.
[8] PΙassmann L., Cοmme dans une Νuit de Pâques, Les ReΙations Franco-Grecques 1944-1981, p. 400.
[9] Roussel E., Charles De Gaulle, éditions Gallimard, Paris, 2002, pp. 22 – 48.
[10] Για την έννοια της «έξυπνης ισχύος» βλέπε αναλυτικά: Siousiouras P., Chourdakis K. & Koutsouradi M., Smart Power or Coercive? A Strategic Dilemma in Decision Making Policy: the Case of Counter-terrorism in the Post 9/11 Era, Journal of International Business and Economics, USA, Vol. 5, No 2, 2017, pp. 69-79. Βλέπε: http://jibe-net.com/journals/jibe/Vol_5_No_2_December_2017/8.pdf
[11] Αgulhοn, Μ. & Νοuschi, Α., La France de 1940 à nοs jοurs, éditiοns Fernand Νathan, Paris, 1984, pp. 267-273.
[12] Για τις έννοιες της «σκληρής» και «ήπιας ισχύος» βλέπε αναλυτικά: Nye, Joseph, Soft Power - The Means to Success in World Politics, Public Affairs, New York, 2004.
[13] Svolopoulos, C, La Perspective Européenne De La Politique Extérieure Grecque et Le Général De Gaulle, De Gaulle Et Son Siècle, pp. 247-255.
[14] Ξενοφών Ζολώτας, Η Ελλάς στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, Αρχείο Μελετών και Ομιλιών Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα, 1976, σελ. 62.
[15] Επί παραδείγματι η Ολλανδία προέταξε το ζήτημα της ρύθμισης του ελληνικού προπολεμικού χρέους. Βλέπε αναλυτικά: ΜΑΕ, Εurοpe, Grèce, 252, 129/CE, Nοte du Serνice de Cοοpératiοn Εcοnοmique, 30.6.1961.
[16] Accord Créant une Association Entre La Communauté Economique Européenne et La Grèce 9 Juillet 1961), JOCE, 26, 18.02.1963.
[17] Karamouzi Eirini, Greece the EEC and the Cold War 1974-1979 the Second Enlargement, Palgrave/Macmillan, Basingstoke, 2014
[18] Περιοδικό Spiegel.de. Βλέπε: https://www.spiegel.de/international/europe/spiegel-interview-with-helmu...
[19] Constantinos Svolopoulos, Le Regard de la Grèce sur L’Europe du XXe Siècle στο συλλογικό έργο René Girault, Gérard Bossuat, Les Europe des Européens, Publications de la Sorbonne, Paris, 1993. Βλέπε: http://books.openedition.org/psorbonne/625
[20] Marie-Thérèse Bitsch, Histoire de la Construction Européenne de 1945 à nos jours, Complexe, Bruxelles, 2004, pp. 114-118.
[21] Κωνσταντίνα Μπότσιου, Οι ΗΠΑ και η Ελληνική Συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση 1958-61, στο συλλογικό έργο: Κωνσταντίνα Μπότσιου & Γιάννης Σακκάς, Η Ελλάδα η Δύση και η Μεσόγειος 1945-62, Παν/μιο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη, 2015, σελ. 221.
[22] Γιάννος Κρανιδιώτης, Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία και Ελληνική Εξωτερική Πολιτική, Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Θράκης, Νομική Σχολή, Κομοτηνή, Ιούλιος 1987, σελ. 258.
[23] Ο Ανδρέας Παπανδρέου επεδίωξε να φέρει σε επαφή τους δύο ηγέτες, σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη συγκυρία έπειτα από την εισβολή ισραηλινών δυνάμεων στον Λίβανο. Βλέπε: Γιάννης Σακκάς, Η Ελλάδα στη Μεσόγειο 1950-2004 – Εξωτερική Πολιτική και Περιφερειακές Συγκρούσεις, Εκδόσεις Κάλλιπος, Αθήνα, 2015, σελ. 45.
[24] The Guardian, 2013 Βλέπε: https://www.theguardian.com/world/2013/feb/19/francois-hollande-message-...
[25] France 24, 2015 Βλέπε: https://www.france24.com/en/20151023-france-grece-hollande-tsipras-suppo...
[26] E. Macron, European Union – Speech by the President of the French Republic in Athens 2017. Βλέπε αναλυτικά στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://www.diplomatie.gouv.fr/en/french-foreign-policy/europe/news/arti...
[27] Ferro, M., Histoires des Colonisations: des Conquêtes aux Indépendances XIII e – XX e Siècle, éditions du Seuil, Paris, 1994, pp. 17-45.
[28] Global Fire Power, 2018 Military Strength Ranking
Σύνδεσμος: https://www.globalfirepower.com/countries-listing.asp
[29] Toucas, Boris, Understanding the Implications of France's Strategic Review on Defense and National Security, CSIS, 2017, pp. 32-34.
[30] Ministry for Europe and Foreign Affairs France, Speech by President Emmanuel Macron-Ambassadors Week 2017 Βλέπε: https://www.diplomatie.gouv.fr/en/the-ministry-and-its-network/news/amba...
[31] Για την συνεισφορά της Γαλλίας στην κλιματική αλλαγή βλέπε αναλυτικά: Macron, Emmanuel, Revolution, Scibe Publications, London, 2017, pp. 61-65.
[32] Παναγιώτης Κονδύλης, Θεωρία του Πολέμου, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, 1998, σελ. 383-399.
[33] Rynning, Sten, Coalitions, Institutions and Big Tents: the New Strategic Reality of Armed Intervention, the Royal Institute of International Affairs, 2013, pp. 60 - 68.
[34] Hakon, Saxi Lunde, British and German Initiatives for Defence Cooperation: the Joint Expeditionary Force and the Framework Nations Concept, Oslo: Norwegian Defence University College, p. 181.
[35] Cooper, Helene, Thomas Gibbons Neff & Ben Hubbard, US, Britain and France Strike Syria over Suspected Chemical Weapons Attack, pp. 28-29.
[36] Κυριάκος Χουρδάκης, ΓΣΠ και Γεωοικονομία: η Περίπτωση του Ενεργειακού Χάρτη των Χωρών της Μεσογείου, Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Χίος, 2020, σελ. 237-262 και 395-408.
[37] Σιούσιουρας, Π., Χουρδάκης, Κ. & Αντωνάτος, Κ. (2017). Η Καταλυτική Συνεισφορά της «Έξυπνης Ισχύος» ως Στρατηγική Επιλογή Αντιμετώπισης της Σύγχρονης Θρησκευτικής Τρομοκρατίας, Δημοσιευμένη Μελέτη ΕΛΙΣΜΕ. Βλέπε: http://www.elisme.gr/en/2013-01-07-19-12-14/item/24-3-2017
[38] Βλέπε αναλυτικά στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://ec.europa.eu/home-affairs/what-we-do/networks/european_migration...
[39] Βλέπε: https://www.gouvernement.fr/en/update-on-the-mediterranean-at-the-med7-s...
[40] Droz B. & Rowley A., Histoire Générale Du XXe Siècle, τ.2, pp. 88 – 112.
[41] Tzogopoulos, George, Greece External Relations Briefing: Greece and France Come Closer, China-CEE Institute, Vol. 26, No4, 2020.
[42] Χρήστος Σαζανίδης, Ξένες Βάσεις και Πυρηνικά στην Ελλάδα, Διδακτορική Διατριβή ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη, 1985, σελ. 282-286, 319, 347, 355.
[43] https://www.mi-cluster.gr/el/component/content/?id=6:collaborations&cati...
[44] Βλέπε αναλυτικά: European Parliament, On the Path to “Strategic Autonomy” – the EU in an Evolving Geopolitical Environment, European Parliamentary Research Service, Brussels, 2020.
[45] Allison Graham, Destined for War: Can America and China Escape Thucydides’s Trap? The Times, London, 2017, p. 127.

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition