Bitcoin και εθνική κυριαρχία

Η διάδοση των κρυπτονομισμάτων στην παγκόσμια αγορά έχει δημιουργήσει δύο σφοδρά αντιμαχόμενες σχολές σκέψης: τους φανατικούς πολέμιους, που ζητούν τον περιορισμό ή την κατάργησή τους, και τους φανατικούς οπαδούς, που ευαγγελίζονται την αυγή μιας νέας εποχής οικονομικής «αναρχίας» και ίσων οικονομικών ευκαιριών. Ανεξαρτήτως των εκατέρωθεν επιχειρημάτων, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι η τεχνολογία πίσω από τα κρυπτονομίσματα είναι ομολογουμένως επαναστατική και, ως τέτοια, δεν είναι δυνατό να καταργηθεί.

Μια αναπαράσταση του εικονικού νομίσματος Bitcoin μπροστά από ένα γράφημα, σε αυτήν την εικόνα που ελήφθη στις 15 Μαρτίου 2021. REUTERS/Dado Ruvic/Illustration
-----------------------------------------------------------------

Πολλοί, δε, χαρακτηρίζουν την τεχνολογία των κρυπτονομισμάτων ως την μεγαλύτερη εφεύρεση από την τοποθέτηση των πρώτων καλωδίων του Internet και την μεγαλύτερη κοινωνική αλλαγή από την κατάρτιση της Magna Carta (Hütten et al, 2018)! Ως εκ τούτου το ερώτημα που γεννάται είναι κατά πόσον η τεχνολογία αυτή μπορεί να ενταχθεί στους στρατηγικούς σχεδιασμούς ενός κράτους, με απώτερο στόχο την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του.

ΓΕΝΕΣΗ ΚΑΙ ΕΞΑΠΛΩΣΗ

Η πρώτη θεωρητική μελέτη για την δημιουργία μιας καθαρά ηλεκτρονικής νομισματικής μονάδας, συναντάται ήδη από το 1983, ενώ, ταυτόχρονα σχεδόν με την γένεση του Internet, δημιουργήθηκαν τα πρώτα, λίαν περιορισμένης αποδοχής, κρυπτονομίσματα όπως το «Digicash» και το «b-money» (1995-1998).

Η επανάσταση, όμως, που βιώνουμε στις ημέρες μας, ξεκίνησε την 31η Οκτωβρίου 2008 όταν ο Satohsi Nakamoto δημοσίευσε μια εργασία με τίτλο «Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System» (Nakamoto, 2008). Στην εργασία αυτή περιέγραφε τις βασικές αρχές κρυπτογραφίας για την δημιουργία ενός βιώσιμου ηλεκτρονικού νομίσματος, το οποίο θα επέτρεπε την απευθείας διεξαγωγή πληρωμών μεταξύ χρηστών (peer-to-peer), χωρίς την παρεμβολή οιουδήποτε χρηματοπιστωτικού συστήματος ή οργανισμού. Το όνομα Satohsi Nakamoto εκτιμάται ότι είναι ψευδώνυμο, καθώς έως σήμερα δεν έχει εντοπισθεί κανένας με αυτό το όνομα, ούτε έχει κάποιος αναλάβει την ευθύνη της εν λόγω δημοσίευσης. Την 9η Ιανουαρίου 2009, ο Nakamoto εξέδωσε την πρώτη έκδοση λογισμικού του κρυπτονομίσματος Bitcoin, σημαίνοντας την έναρξη χρήσης του [1]. Έκτοτε, οι εξελίξεις υπήρξαν καταιγιστικές.

Η αποδοχή του Bitcoin ήταν ομολογουμένως εντυπωσιακή, αρχικά από την κοινότητα των ανθρώπων που ασχολούνται ενδελεχώς με τις υπηρεσίες του Internet και στην συνέχεια από καταναλωτές αλλά και επιχειρήσεις. Το 2017 η τιμή του (σε USD, δηλαδή σε δολάρια ΗΠΑ) έφθασε σε δυσθεώρητα ύψη, χάνοντας όμως το 2018 σχεδόν το 50% της αξίας του. Παρόλα αυτά, η χρήση του συνεχίσθηκε αμείωτη, απολαμβάνοντας πλέον ένα δεύτερο κύμα σημαντικής ανατίμησης.

Διακύμανση τιμής του Bitcoin 2009-2019 ως προς το USD (BitcoinWiki, 2021)
-----------------------------------------------------------------

Επί του παρόντος υπάρχουν πάνω από 1600 διαφορετικά είδη κρυπτονομισμάτων, με το Bitcoin και το Ethereum να είναι τα πιο διαδεδομένα (Coinlore, 2021), ενώ το 2016 η συνολική τους αξία ήταν της τάξης των 390 δισ. δολαρίων. Ποιός είναι, όμως, ο λόγος της πρόσφατης εκρηκτικής διάδοσής τους; Επ’ αυτού, δύο λόγοι μπορούν να εντοπισθούν:

α. Πρώτον, η αναβάθμιση των υπηρεσιών και η καθολική διάδοση του Internet: Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 το Internet ήταν στα σπάργανα, προσβάσιμο από μόλις το 3,7% του παγκόσμιου πληθυσμού και με εξαιρετικά μικρό εύρος διαθέσιμων υπηρεσιών. Αντίθετα, το 2009 το Internet ήταν ήδη σε χρήση από το 24% του παγκόσμιου πληθυσμού και οι παρεχόμενες από αυτό υπηρεσίες το είχαν καταστήσει το βασικό εργαλείο της κοινωνικής, οικονομικής και εκπαιδευτικής ζωής παγκοσμίως (Internet World Stats, 2021). Ως εκ τούτου, αφενός μεν υπήρχαν οι βασικές προϋποθέσεις υποδομών για την χρήση των κρυπτονομισμάτων, αφετέρου, δε, είχε ήδη δημιουργηθεί μια παγκόσμια πληθυσμιακή ομάδα για την οποία το Internet αποτελούσε βασική πηγή πλούτου.

β. Δεύτερον, η οικονομική κρίση του 2008: Η εν λόγω κρίση απέδειξε ότι η οικονομία και ο ιδιωτικός πλούτος των πολιτών (ακόμα και των ανεπτυγμένων χωρών) είναι υποκείμενα χειραγώγησης, τόσο από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, όσο και από κεντρικές τράπεζες και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Το εν λόγω γεγονός δημιούργησε ανασφάλεια και αγανάκτηση στους πολίτες (ιδιαίτερα σε όσους είχαν βιώσει την ελευθερία των συναλλαγών και επιχειρήσεων μέσω του Internet), οι οποίοι αναζήτησαν τρόπους να παρακάμψουν αυτό που θεωρούσαν ως αυθαιρεσία της κεντρικής εξουσίας και των οικονομικών μεσαζόντων, με τα κρυπτονομίσματα να παρουσιάζονται ως αξιόλογη εναλλακτική (Cambell, 2018 και Hütten et al, 2018). Δεν είναι τυχαίο ότι στο πρώτο block του κώδικα Bitcoin που δημοσίευσε ο Nakamoto, βρίσκεται ενσωματωμένο ένα χλευαστικό μήνυμα προς τον Υπουργό Οικονομικών της Βρετανίας, ως προς την αστάθεια των καθιερωμένων νομισμάτων [2].

Ο ΤΡΟΠΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ

Πώς, όμως, λειτουργεί το Bitcoin και τα κρυπτονομίσματα εν γένει; Όπως ήδη αναφέρθηκε, η τεχνολογία που βρίσκεται πίσω από τα κρυπτονομίσματα ονομάζεται Blockchain και είναι ουσιαστικά ένας τρόπος κρυπτογράφησης πληροφοριών μέσω λογισμικού υπολογιστών (Rosic 2013). Για την ακρίβεια, το Blockchain είναι η λύση του μαθηματικού προβλήματος των «Βυζαντινών Στρατηγών», των Lamport, Shostak και Pease, το οποίο έχει ως εξής (Kelly, 2014):

Ένας αριθμός βυζαντινών στρατών, υπό διαφορετικό στρατηγό ο κάθε ένας, πολιορκεί μια πόλη από διαφορετικά σημεία, χωρίς άμεση επαφή μεταξύ τους. Καθώς, όμως, η άμυνα είναι ισχυρή, ο μόνος τρόπος νίκης είναι η ταυτόχρονη επίθεση όλων των στρατών κατά της πόλης, σε συγκεκριμένη ώρα. Το πρόβλημα που ανακύπτει, είναι το πώς θα συμφωνηθεί ασφαλώς και επακριβώς η ώρα επίθεσης. Οι περιορισμοί που υπάρχουν είναι οι εξής:
α. Η επικοινωνία μπορεί να γίνει μόνο μέσω αγγελιοφόρου.
β. Οι αγγελιοφόροι θα πρέπει να περάσουν από «κοιλάδες» στις οποίες μπορεί να συλληφθούν από τον εχθρό ή να αντικατασταθούν από εχθρικούς αγγελιοφόρους.
γ. Υπάρχει η πιθανότητα κάποιοι στρατηγοί να είναι προδότες.

Ο σύγχρονος παραλληλισμός είναι ότι ο κάθε στρατηγός αντιπροσωπεύει έναν χρήστη (node), ο αγγελιοφόρος αντιπροσωπεύει το μήνυμα, που αποστέλλεται από κάθε χρήστη και οι «κοιλάδες» είναι η υποδομή του Internet, η οποία υπόκειται σε υποκλοπές και παραφθορές.

Το πρόβλημα μπορεί να φαίνεται απλό, αλλά δεν είναι. Από την στιγμή που ένας αγγελιοφόρος αποσταλεί, ο εκδότης-στρατηγός δεν είναι σε θέση να γνωρίζει ούτε αν το μήνυμά του έφτασε στον παραλήπτη ούτε αν έφτασε μεν, αλλά είναι αλλαγμένο από τον εχθρό, ούτε αν ο παραλήπτης στρατηγός είναι προδότης.

Μια φαινομενικά προφανής λύση, θα ήταν η αποστολή πολλαπλών μηνυμάτων, εξασφαλίζοντας έτσι ότι κάποια εκ των αυθεντικών θα έφθαναν στον προορισμό τους. Αυτό, όμως, δεν μπορεί να διασφαλίσει ότι η πλειοψηφία των σωστών μηνυμάτων έχει όντως διαβιβασθεί ή ότι η πλειοψηφία των ληφθέντων μηνυμάτων δεν είναι σκοπίμως παραφθαρμένα από τον εχθρό. Μια άλλη λύση θα ήταν ο κάθε στρατηγός να γνωστοποιεί την λήψη των μηνυμάτων. Αλλά και αυτή η λύση υποπίπτει στα προαναφερθέντα σφάλματα, καθώς όσα μηνύματα γνωστοποίησης λήψεως και αν σταλούν δεν θα υπάρχει ποτέ η βεβαιότητα του ορθού περιεχομένου. Ως εκ τούτου, το πρόβλημα των «Βυζαντινών Στρατηγών» θεωρείτο άλυτο στην επιστημονική κοινότητα.

Μέχρι που ο Satoshi Nakamoto το έλυσε.

Ο κώδικας του Bitcoin παίρνει ένα μήνυμα οιουδήποτε μεγέθους και το κρυπτογραφεί μέσω ενός αλγορίθμου [3] σε ένα νέο μήνυμα μεγέθους 64bit. Η αποκρυπτογράφηση μπορεί να γίνει μόνο μέσω μιας πολύπλοκης μαθηματικής εξίσωσης, όμως η πολυπλοκότητά της είναι λιγότερο σημαντική από την υπολογιστική προσπάθεια που καταβάλλεται, καθώς η τελευταία είναι το αποδεικτικό της επίλυσης (proof-of-work). Η εξίσωση είναι αρκετά δύσκολη ώστε να απαιτεί ικανό χρόνο επίλυσης ακόμα και από τους καλύτερους υπολογιστές, αλλά όχι τόσο δύσκολη ώστε να τελματώσει το δίκτυο. Για να λυθεί η εξίσωση του κώδικα του Bitcoin, απαιτούνται 10 λεπτά, ακόμα και από τους καλύτερους υπολογιστές, ενώ η δυσκολία του αλγορίθμου μεταβάλλεται κάθε 2 εβδομάδες, ώστε ο ανωτέρω χρόνος να τηρείται σταθερός.

Παράδειγμα κωδικοποίησης με Hash Function. Ασχέτως του αρχικού μηνύματος, το εξαγόμενο μήνυμα είναι συγκεκριμένου μεγέθους και πάντοτε διαφορετικό.
--------------------------------------------------------------------------

Ως εκ τούτου, αν ένας «κακός χρήστης» επιθυμεί να αποστείλει ένα εσφαλμένο μήνυμα, θα πρέπει να το «πληρώσει» με την μορφή μιας διόλου ευκαταφρόνητης υπολογιστικής δύναμης [4] και κόστους ηλεκτρικού ρεύματος. Αν, από την άλλη, στείλει ένα εσφαλμένο μήνυμα, χωρίς να μπει στην διαδικασία να αποκωδικοποιήσει το αρχικό, οι υπόλοιποι χρήστες θα αντιληφθούν ότι δεν έχει καταβάλει την προβλεπόμενη προσπάθεια και θα το απορρίψουν. Ως εκ τούτου, για να επιβεβαιώσουν οι χρήστες ότι τα μηνύματα, στην πλειοψηφία τους, αποκωδικοποιούνται ορθά, παρακολουθούν την συνολική υπολογιστική δύναμη του δικτύου: αν απαιτούνται 10 λεπτά για την αποκωδικοποίησή τους, θα γνωρίζουν ότι έχουν αποσταλεί ορθά. Τέλος, το πρωτόκολλο απαιτεί το 51% των χρηστών να διαβεβαιώσουν ότι έλαβαν το ίδιο μήνυμα, ώστε αυτό να επικυρωθεί ως αληθές.

Επιπλέον, ο αλγόριθμος δίνει κίνητρο στους χρήστες να αποκωδικοποιήσουν σωστά και γρήγορα τα μηνύματα. Συγκεκριμένα, ο πρώτος χρήστης που θα αποκωδικοποιήσει σωστά ένα μήνυμα και θα το δημοσιεύσει στο δίκτυο, ανταμείβεται με BTCs (Bitcoins ως νομισματική μονάδα πλέον –η διαδικασία αυτή ονομάζεται «εξόρυξη»:«mining»). Με τον τρόπο αυτό και όσο η αξία του δικτύου και της εν λόγω νομισματικής μονάδας αυξάνεται, τόσο αυξάνεται και το κίνητρο των χρηστών να μη γίνονται «προδότες στρατηγοί».

Ακολούθως, το κάθε μήνυμα (block) που δημιουργείται και επιβεβαιώνεται από χιλιάδες έως και εκατομμύρια χρήστες στο δίκτυο, προστίθεται σε μια αλυσίδα τέτοιων μηνυμάτων (Blockchain) δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό όχι απλά ένα μοναδικό αρχείο, αλλά ένα μοναδικό αρχείο με μοναδικό χρονολογικό ιστορικό (time-stamped), καθώς πλέον το κάθε μήνυμα γίνεται ένα συγκεκριμένο και ταυτοποιήσιμο μέλος μιας συνολικής αλληλουχίας μηνυμάτων!

Σχηματική απεικόνιση του Blockchain.
-----------------------------------------------------------------------

Αυτό το αρχείο συναλλαγών (δηλ. το Blockchain) δεν αποθηκεύεται σε κάποιον κεντρικό Server, Data Base ή κάποια οντότητα εν γένει, αλλά διαμοιράζεται ταυτόχρονα και από κοινού σε όλους του χρήστες του δικτύου [5]. Ο όρος που δίδεται για την διαδικασία αυτή είναι «Distributed Ledger». Ως εκ τούτου, τυχόν παραποίηση ενός τέτοιου αρχείου, θα πρέπει να λάβει χώρα ταυτόχρονα σε όλους τους υπολογιστές του δικτύου. Οι πιθανότητες αυτό να συμβεί είναι θεωρητικά απειροελάχιστες και πρακτικά μηδενικές. Επιπλέον, το γεγονός ότι το αρχείο αυτό δεν ανήκει σε κάποιον χρήστη αλλά είναι διαμοιρασμένο στους χρήστες, σημαίνει ότι οι συναλλαγές είναι δημόσιες και άμεσα προσβάσιμες από οιονδήποτε.

Διαφορές στην τοπολογία μεταξύ συστημάτων: Α. Συγκεντρωτικού (Centralized), Β. Αποκεντρωμένου (Decentralized), C. Διαμοιρασμένου (Distributed)
-------------------------------------------------------------------------

Τέλος, ο αριθμός των Bitcoins που δύνανται να δημιουργηθούν, ως ανταμοιβή της επιβεβαίωσης των συναλλαγών, καθορίζεται από τον ίδιο τον αλγόριθμο ως πεπερασμένος (περίπου 21 εκατομμύρια) και, συν τω χρόνω, ο ρυθμός «εξόρυξής» τους βαίνει μειούμενος.

Όλες οι ανωτέρω διεργασίες μπορούν να γίνουν από οιονδήποτε χρήστη, οπουδήποτε στον κόσμο. Οι προϋποθέσεις είναι να διαθέτει έναν υπολογιστή (με κάποιες ελάχιστες απαιτήσεις συστήματος), σύνδεση στο Internet, και να διαθέτει τον υπολογιστή για χρήση στο δίκτυο του Bitcoin κατ’ ελάχιστον για 6 ώρες ημερησίως. Το πρόγραμμα που απαιτείται για την σύνδεση στο κρυπτοδίκτυο, την επιβεβαίωση συναλλαγών και την εξόρυξη BTCs, είναι ελεύθερα διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του Bitcoin. Με την εγκατάσταση του προγράμματος εγκαθίσταται αυτόματα στον υπολογιστή όλο το υπάρχον Blockchain (μεγέθους, επί του παρόντος, 340 GB), ενώ δημιουργείται και το προσωπικό «ηλεκτρονικό πορτοφόλι» του χρήστη. Από εκεί και έπειτα η διαδικασία εξόρυξης είναι αυτοματοποιημένη, και η παρεμβολή του χρήστη απαιτείται μόνο για να εκτελεί ο ίδιος συναλλαγές με Bitcoin με άλλους χρήστες του δικτύου. Η αγορά Bitcoin (χωρίς εξόρυξη), γίνεται μέσω ιστοσελίδων ή και φυσικών καταστημάτων, που λειτουργούν ακριβώς όπως τα ανταλλακτήρια συναλλάγματος. Δηλαδή, οιοσδήποτε μπορεί να πληρώσει, σε όποιο νόμισμα επιθυμεί, και να αγοράσει Bitcoins, τα οποία μεταφέρονται στον ηλεκτρονικό του πορτοφόλι, ή μπορεί να κάνει και την αντίστροφη διαδικασία, δηλ. να πωλήσει Bitcoins και να αγοράσει άλλο νόμισμα.

ΜΥΘΟΙ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

Όπως κάθε νέα τεχνολογία, έτσι και τα κρυπτονομίσματα ακολουθούνται από έναν αριθμό «καθιερωμένων» πεποιθήσεων. Στο σημείο αυτό θα προσπαθήσουμε να ελέγξουμε την εγκυρότητα των συνηθέστερων εξ’ αυτών, εστιάζοντας κυρίως στην περίπτωση του Bitcoin, ως χαρακτηριστικότερη (Granot, 2016).

α. Τα κρυπτονομίσματα είναι «Σχήματα Ponzi».

Με τον όρο «Σχήμα Ponzi» ή «πυραμίδα», ορίζεται μια επενδυτική εξαπάτηση κατά την οποία οι επενδυτές παραπλανώνται ότι κερδίζουν μέσω των επενδύσεων (συνήθως σκιωδών) της «διοίκησης» τoυ σχήματος, ενώ στην πραγματικότητα, τα όποια κέρδη υπάρχουν προέρχονται από τις εισφορές των νέων μελών, με την «διοίκηση» να είναι αναγκασμένη, ως εκ τούτου, συνεχώς να αλιεύει καινούρια μέλη. Σε περίπτωση που ένα σημαντικό μέρος των επενδυτών ζητήσει την επιστροφή των κερδών, το σχήμα αδυνατεί να αντεπεξέλθει, η «πυραμίδα» καταρρέει, και οι επενδυτές χάνουν το κεφάλαιό τους, ενώ συνήθως η «διοίκηση» έχει προλάβει να αποκομίσει κέρδη.

Αντίθετα, στην περίπτωση του Bitcoin όλα όσα σχετίζονται με την λειτουργία του είναι δημόσια και διαφανή, όπως: ο κώδικας, τα αρχεία συναλλαγών (Blockchains), και η διαδικασία Εξόρυξης, ενώ δεν υπάρχει καμία κεντρική διοίκηση επειδή οι λειτουργίες είναι διαμοιρασμένες. Καθώς το Bitcoin δεν έχει δομή πυραμίδας, ο δημιουργός δεν έχει την ανάγκη να προσελκύσει νέους χρήστες για να έχει κέρδος. Συχνά, δε, οι δημιουργοί κρυπτοδικτύων δεν έχουν καν μερίδιο στα δίκτυα, όπως π.χ. ο δημιουργός του Litecoin πούλησε όλα του τα κρυπτονομίσματα, ενώ το δίκτυο συνεχίζει να λειτουργεί κερδοφόρα.

Αν και είναι αλήθεια ότι αυτοί που εισήλθαν πρώτοι στην αγορά των Bitcoins έχουν κερδίσει περισσότερα από αυτούς που εισήλθαν σε δεύτερο χρόνο, αυτό είναι ένα γεγονός το οποίο καθορίζεται από τον νόμο της προσφοράς και ζήτησης: οι τιμές αυξάνονται με την αύξηση της ζήτησης και στην περίπτωση του Bitcoin οι τιμές αυξάνονται με την αύξηση των αγοραστών. Δεν είναι κάτι διαφορετικό από ό,τι ισχύει με όλα τα υπόλοιπα καταναλωτικά αγαθά.

β. Τα κρυπτονομίσματα είναι «φούσκες».

Το επιχείρημα αυτό υποστηρίζει ότι η τιμή του Bitcoin είναι εξωφρενικά υψηλή, άρα και ύποπτη. Θεωρητικά, σε μία ελεύθερη αγορά, οι τιμές είναι πάντα σωστές. Αν οι τιμές δεν είναι σωστές αυτό σημαίνει ότι η αγορά δεν είναι ελεύθερη και υπάρχουν εξωτερικές παρεμβάσεις. Π.χ. στην κρίση του 2008 με τις υποθήκες κατοικιών στις ΗΠΑ, το πρόβλημα δεν ήταν ότι οι κατοικίες ήταν προβληματικές ή ότι οι πωλητές ήταν περισσότερο κερδοσκόποι από ότι συνήθως, αλλά ότι το κράτος χειραγωγούσε τα επιτόκια και, εμμέσως, επιχορηγούσε επισφαλή στεγαστικά δάνεια.

Ως εκ τούτου τυχόν κατηγορίες για «φούσκα» στην πραγματικότητα δεν είναι κριτική κατά του Bitcoin, αλλά κατά παραγόντων εκτός του δικτύου (συνήθως κυβερνήσεων), και σίγουρα δεν σημαίνει ότι το Bitcoin είναι άχρηστο. Όπως αναφέρει ο L. Wittgenstein: «αν εξετάζουμε κάτι, είναι γιατί θεωρούμε δεδομένο ότι δεν έχει εξετασθεί στο παρελθόν». Ανάλογα, αν υποστηρίζουμε ότι η τιμή του Bitcoin είναι πολύ υψηλή, θεωρούμε δεδομένο ότι έχει «κάποια» αξία.

Επιπλέον το επιχείρημα ότι το Bitcoin είναι «φούσκα» επειδή παρουσιάζει υψηλή μεταβλητότητα στην τιμή, δεν είναι απόλυτα ακριβές. Το κριτήριο της μεταβλητότητας ισχύει σε αγορές αγαθών που έχουν ήδη περιέλθει σε μια κατάσταση σχετικής ισορροπίας. Σε αγορές που αυξάνονται με εκθετικό ρυθμό, η μεταβλητότητα υπολογίζεται σε λογαριθμική κλίμακα, και, με αυτό το δεδομένο, η μεταβλητότητα του Bitcoin στην πραγματικότητα βαίνει μειούμενη (Granot, 2016).

γ. Τα κρυπτονομίσματα ως μέσα συναλλαγών δεν έχουν «αντίκρισμα».

Όσο παράξενο και αν ακούγεται, καμία νομισματική μονάδα, πουθενά στον κόσμο δεν έχει.
Η αίσθηση της «ανάγκης του αντικρίσματος» των νομισματικών μονάδων, είναι κατάλοιπο της εποχής που τα χρήματα σε κυκλοφορία αντιστοιχούσαν σε ένα συγκεκριμένο κρατικό απόθεμα χρυσού (ο λεγόμενος «κανόνας του Χρυσού»). Στην σύγχρονη εποχή, αυτό συναντάται στην Συμφωνία του Bretton-Woods το 1944, η οποία καθόρισε τη μορφή της μεταπολεμικής οικονομίας. Σύμφωνα με αυτήν, οι νομισματικές μονάδες όλων των χωρών συνδέθηκαν με το δολάριο ΗΠΑ, μετατρέποντάς το σε διεθνές αποθεματικό νόμισμα, το οποίο, όμως, συνέχισε να συνδέεται με αποθέματα χρυσού (The National Archives, 2019). Το σύστημα αυτό κατέρρευσε όταν το 1971 οι ΗΠΑ, υπό τον πρόεδρο Nixon, εγκατέλειψαν την εν λόγω συμφωνία [6].

Έκτοτε, δεν υπάρχει κανένα νόμισμα στο κόσμο που να έχει «αντίκρισμα» σε απόθεμα χρυσού ή σε οιοδήποτε άλλο αγαθό. Για τον λόγο αυτό, όλα τα νομίσματα που βρίσκονται σε κυκλοφορία ονομάζονται «Fiat» [7] (αγγ. Fiat Currencies), δηλαδή υπάρχουν επειδή «αποφασίσθηκε» ex nihilo ότι θα υπάρχουν και θα εξυπηρετούν την οικονομία με συγκεκριμένο τρόπο (Hütten et al, 2018).
Άρα τι είναι τελικά αυτό που καθιστά ένα μέσο ως «χρήμα»; Η απάντηση είναι, η πίστη των συναλλασσόμενων. Ο κάθε ένας από εμάς αγοράζει χρήματα, δηλαδή ανταλλάσσει την εργασία του ή τα προϊόντα του με νομισματικές μονάδες, απλά και μόνο επειδή έχει την «πίστη» ότι, σε ένα σταθερό κοινωνικό-οικονομικό σύστημα, θα μπορεί να τις ανταλλάξει με άλλα καταναλωτικά αγαθά (Hütten et al 2018). Στο υπάρχον οικονομικό σύστημα, η πίστη αυτή καλλιεργείται και υποστηρίζεται με την παρεμβολή τρίτων οργανισμών, βασικότερος εκ των οποίων είναι το κράτος (μέσω των λειτουργιών του) και δευτερευόντως τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Μέσω αυτών των οργανισμών διαβεβαιώνεται σε πολίτες και επιχειρήσεις η ισχύς της εκάστοτε κρατικής οικονομίας και η κοινωνική σταθερότητα. Όταν π.χ. ο Nixon ερωτήθηκε τι είναι αυτό που θα στηρίζει το αμερικανικό δολάριο μετά την εγκατάλειψη της συμφωνίας του Bretton-Woods, απάντησε κυνικά: οι αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις. Η βασικότερη δε μέθοδος, μέσω της οποίας ένα κράτος υποστηρίζει την πίστη στο νόμισμα, που το ίδιο εκδίδει, είναι να απαιτεί την καταβολή των φόρων στο νόμισμα αυτό και να πληρώνει τους πολίτες του με το ίδιο νόμισμα (Ammous, 2018).

Γιατί λοιπόν να υπάρχει εμπιστοσύνη στο Bitcoin ως νομισματική μονάδα από την στιγμή που δεν υποστηρίζεται από κανένα κράτος; Ο λόγος είναι ότι το Bitcoin, μέσω της απαίτησης για καθολική επιβεβαίωση των συναλλαγών από το σύνολο των χρηστών, κατάφερε να δημιουργήσει «πίστη» υποστηριζόμενη αποκλειστικά από την τεχνολογία, χωρίς την απαίτηση εγγυητών μεσαζόντων. Η ανωτέρω «πίστη» στο Bitcoin ενισχύεται επιπλέον από την επώδυνη εμπειρία της κρίσης του 2008 και της χειραγώγησης των νομισμάτων, που απέδειξε στους πολίτες, ότι είναι αδύνατο να επιτύχουν ιδιωτική συσσώρευση πλούτου χωρίς την «συγκατάθεση» των κατεστημένων μεσαζόντων (Ammous, 2018).

Τέλος, το Bitcoin ικανοποιεί τα έξι βασικά κριτήρια για να χρησιμοποιηθεί ένα μέσο ως νομισματική μονάδα (Kellher 2020 και Lewis, 2019):

1.Σπανιότητα: Ένα νομισματικό μέσο σε αφθονία οδηγεί σε εκτόξευση των τιμών των αγαθών και σε κατάρρευση της οικονομίας. Στην περίπτωση του Bitcoin, η σπανιότητα είναι ένα στοιχείο συνυφασμένο με τον αλγόριθμο λειτουργίας του, με μέγιστο δυνατό αριθμό κυκλοφορίας τα 21 εκατομμύρια.
2.Χρησιμότητα: Οι χρήστες θα πρέπει να μπορούν αξιόπιστα και με ασφάλεια να εκτελούν συναλλαγές με ένα μέσο (βασικός λόγος ύπαρξης των χρημάτων). Ο αλγόριθμος του Bitcoin δημιουργήθηκε ακριβώς για να λύσει ένα υπαρκτό πρόβλημα κενού ασφαλείας των συναλλαγών, και η εκπληκτική επιτυχία του στον τομέα αυτό είναι ο βασικός λόγος της αποδοχής και χρήσης του από τους πολίτες.
3.Διαιρετότητα: Η αντιστοίχιση των νομισματικών μονάδων σε όλα τα αγαθά απαιτεί την διαιρετότητα τους. Το κάθε ένα από τα 21 εκατομμύρια Bitcoins μπορεί να υποδιαιρεθεί μέχρις όγδοου δεκαδικού ψηφίου, δίνοντας την απαιτούμενη ευελιξία.
4.Κινητικότητα: Τα νομισματικά μέσα θα πρέπει να μπορούν να διακινηθούν με ευκολία μεταξύ των μελών μιας οικονομίας αλλά και μεταξύ χρηστών διαφορετικών κρατών. Μέσω των Bitcoins οι εν λόγω μεταφορές είναι εφικτές σε πολύ μικρότερο χρόνο από όσο με τις λοιπές νομισματικές μονάδες και το σημαντικότερο: με πολύ μικρότερο κόστος (π.χ. απουσία τραπεζικών προμηθειών ή Capital Controls).
5.Φυσική Αντοχή: Όλα τα νομίσματα σε κυκλοφορία, υπόκεινται σε πιθανή καταστροφή. Όχι όμως τα Bitcoin. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να χαθούν (αν π.χ. ο χρήστης χάσει τον κωδικό του). Ακόμα και έτσι όμως, θα συνεχίζουν να υπάρχουν στο Blockchain.
6.Ανθεκτικότητα στην πλαστογράφηση: Και σε αυτή την περίπτωση, η απουσία κεντρικής βάσης δεδομένων του Blockchain και ο διαμοιρασμός του σε όλους τους χρήστες (Distributed Ledger) καθιστά σχεδόν αδύνατη την τροποποίηση-πλαστογράφηση Bitcoins.

δ. Η διαρκώς αυξανόμενη ενέργεια που απαιτείται για την δημιουργία νέων κρυπτονομισμάτων θα σταματήσει την εξόρυξή τους.

Σύμφωνα με το επιχείρημα αυτό, διατυπωμένο από τον John McAfee, πολλά εκατομμύρια δολάρια δαπανώνται σε μορφή ηλεκτρικού ρεύματος, για την εξόρυξη περίπου 1.800 BTC ημερησίως. Με την αυξανόμενη ζήτηση και το γεγονός ότι η συνεχής αύξηση της πολυπλοκότητας επίλυσης του αλγορίθμου του Bitcoin απαιτεί όλο και πιο αυξημένη υπολογιστική ισχύ, κάποια στιγμή το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος που απαιτείται, θα γίνει απαγορευτικό για την εξόρυξη νέων Bitcoins, οπότε η όλη διαδικασία θα σταματήσει.

Η ανωτέρω συλλογιστική, είναι απόρροια της οικονομικής θεωρίας της αξίας της εργασίας, που υποστηρίχθηκε από τους Smith, Ricardo και Marx και επιχειρούσε να εξηγήσει γιατί π.χ. ένα ποτήρι με διαμάντια είναι πιο ακριβό από ένα ποτήρι με νερό, παρά το γεγονός ότι το δεύτερο είναι πολύ πιο σημαντικό για την ανθρώπινη ζωή. Η εξήγηση που δόθηκε είναι ότι το κόστος εξόρυξης και ο εργατικός μόχθος της κατεργασίας των διαμαντιών είναι αυτό που τελικά τους δίνει αξία.

Το ανωτέρω, όμως, είναι λάθος. Όπως αναφέρει ο οικονομολόγος Bohm-Bawerk: είναι σίγουρα πολύ δύσκολο και κοπιώδες να φτιάξεις μία πίτα από λάσπη, αλλά αυτό δεν θα την έκανε πολύτιμη. Η τιμή της πώλησης είναι αυτή που καθορίζει το κόστος των προϊόντων, και όχι το αντίθετο. Δηλαδή, αν ένας παραγωγός εκτιμήσει ότι μπορεί να πωλήσει ένα αγαθό για 1000 δολάρια, θα είναι διατεθειμένος να πληρώσει ως κόστος παραγωγής οτιδήποτε κάτω των 1000 δολαρίων, αλλιώς δεν θα το παράξει. Π.χ. η εξόρυξη χρυσού είναι μια διαδικασία που δαπανά πολλούς πολύτιμους πόρους, τους οποίους, όμως, είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε, γιατί η αναμενόμενη τιμή πώλησης ξεπερνά το κόστος.

Το κέντρο δεδομένων της εταιρείας BitRiver που παρέχει υπηρεσίες εξόρυξης κρυπτονομισμάτων στην πόλη Μπράτσκ της Ρωσίας, στις 2 Μαρτίου 2021. Η BitRiver προσφέρει υπηρεσίες εξόρυξης κρυπτονομισμάτων σε θεσμικούς επενδυτές, συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών εξόρυξης bitcoin. Η φωτογραφία τραβήχτηκε με drone. REUTERS/Maxim Shemetov
-------------------------------------------------------

Αναλόγως, όσο υπάρχει ζήτηση για Bitcoins, τόσο οι χρήστες θα είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν το κόστος εξόρυξής τους. Καθώς δε ανά 10 λεπτά προστίθεται και ένα επιπλέον Block στο Blockchain, ο αλγόριθμος μεταβάλλει την δυσκολία του ώστε να υπάρχει σταθερός ρυθμός παραγωγής Bitcoins, διαβεβαιώνοντας έτσι ότι το κόστος εξόρυξης θα παραμένει πάντα κάτω από την τιμή τους. Επιπλέον, η εξόρυξη Bitcoin έχει άμεση συνέπεια στην ισχυροποίηση του ίδιου του δικτύου (αφού επιβεβαιώνονται με όλο και πιο ασφαλή τρόπο οι συναλλαγές) και συνεπώς την αύξηση της αξίας του για τους χρήστες (Granot, 2016).

ε. Τα κρυπτονομίσματα είναι εργαλεία παράνομων δραστηριοτήτων.

Το ανωτέρω επιχείρημα υποστηρίζει ότι τα κρυπτονομίσματα είναι κυρίως εργαλεία για διεξαγωγή παράνομων δραστηριοτήτων, βασιζόμενο κυρίως στην λειτουργία της ιστοσελίδας «Silk Road» από το 2011 έως το 2014. Η εν λόγω ιστοσελίδα ήταν διαθέσιμη μόνο στο Dark Web (μέρος του Internet που απαιτεί εξειδικευμένους Browsers για πλοήγηση π.χ. TOR) και διαπραγματευόταν την πώληση παρανόμων ειδών, κυρίως ναρκωτικών. Οι πληρωμές των εν λόγω ειδών γίνονταν αποκλειστικά σε Bitcoins.

Αν και το ανωτέρω είναι πραγματικότητα, εντούτοις δεν είναι επιχείρημα για τυχόν προβληματική φύση των κρυπτονομισμάτων. Κατ’ αρχάς, το ότι τα κρυπτοδίκτυα χρησιμοποιούνται και για παράνομους σκοπούς, απλά τονίζει το ότι είναι χρήσιμα για κάποιους χρήστες και, στην οικονομία της αγοράς, αν ένα αγαθό είναι χρήσιμο για κάποιους, είναι χρήσιμο και για το σύνολο της αγοράς. Επιπλέον πρέπει να τονισθεί ότι λόγω του δημόσιου χαρακτήρα των συναλλαγών του Bitcoin, δηλαδή το ότι όλες οι συναλλαγές, παρά την ανωνυμία τους, είναι ανιχνεύσιμες, πλέον το σύνολο σχεδόν των παράνομων δραστηριοτήτων έχει μεταφερθεί από το Bitcoin σε άλλα πιο ανώνυμα κρυπτονομίσματα. Αυτό σημαίνει ότι η καθιερωμένη τεχνολογία κρυπτονομισμάτων δεν είναι ελκυστική για παράνομες δραστηριότητες.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΙΚΑ Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ;

Παρά το γεγονός, όμως, ότι τα κρυπτονομίσματα πληρούν τις θεωρητικές προϋποθέσεις ως νομισματικές μονάδες, το ερώτημα για το ευρύ κοινό παραμένει: ποια είναι τελικά η χρησιμότητά τους στην οικονομία;

Τα κρυπτονομίσματα και δη το Bitcoin, είναι ένα παγκόσμιο, διαμοιρασμένο, υψηλής ρευστότητας, υψηλής ασφάλειας, ψευδο-ανώνυμο μέσο συναλλαγών. Ως εκ τούτου, είναι χρήσιμο σε όλες τις οικονομικές δραστηριότητες που τα ανωτέρω χαρακτηριστικά θεωρούνται πολύτιμα (Granot 2016, Rosic 2013 και Hütten et al 2018). Τα οφέλη του είναι ιδιαίτερα εμφανή σε:
α. Περιπτώσεις κατάρρευσης των κεντρικών νομισματικών συστημάτων, όπως π.χ. στην Βενεζουέλα ή την Ζιμπάμπουε.
β. Περιπτώσεις όπου κυβερνήσεις κατάσχουν τα ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία των πολιτών, όπως π.χ. στην περίπτωση της διάσωσης των τραπεζών στην Κύπρο, στην Ισλανδία ή στην Σαουδική Αραβία.
γ. Πληθυσμιακές ομάδες οι οποίες έχουν αποκλεισθεί από το νομισματικό-τραπεζικό σύστημα, π.χ. πολίτες σε καθεστώς πτώχευσης ή ανήλικοι.
δ. Πληθυσμιακές ομάδες-παρίες, όπως πολίτες περιορισμένων δικαιωμάτων (π.χ. μουσουλμανικοί πληθυσμοί στην Κίνα).
ε. Πληθυσμιακές ομάδες που επιθυμούν την ανωνυμία και την ιδιωτικότητά τους, από απλούς πολίτες (που είναι σκεπτικοί μετά τις αποκαλύψεις του Edward Snowden για τις κυβερνητικές παρακολουθήσεις), έως οφειλέτες του δημοσίου και διακινητές παράνομου λογισμικού.
στ. Χρήστες που εκτελούν συχνά ταξίδια μεταξύ κρατών.
η. Ιδιώτες και επιχειρήσεις που επιθυμούν να προβούν σε επιχειρηματικές δραστηριότητες χωρίς την παρεμβολή μεσαζόντων (τράπεζες, πιστωτικές κάρτες, χρηματιστές, κράτος) και τα συνεπακόλουθα οικονομικά κόστη που αυτή επιφέρει.
θ. Χρήστες που επιθυμούν να παρακάμψουν νομικά εμπόδια στις συναλλαγές. Συγκεκριμένα, το κρυπτονόμισμα Ethereum έχει σχεδιασθεί ώστε να δρα ως υποκατάστατο νομικών συμβολαίων. Δηλαδή, η συναλλαγή στο συγκεκριμένο κρυπτονόμισμα μεταξύ δύο χρηστών ολοκληρώνεται μόνο όταν εκπληρωθούν συγκεκριμένες προσυμφωνημένες προϋποθέσεις, π.χ. αν η τιμή μιας μετοχής ανέβει πάνω από ένα όριο, αν ολοκληρωθεί μια μεταβίβαση περιουσιακού στοιχείου, αν ένα εμπόρευμα παραδοθεί στον τελικό παραλήπτη κλπ.

Εν τέλει, τα κρυπτονομίσματα έχουν αξία σε οποιαδήποτε περίπτωση υπάρχει απαίτηση αυξημένης αντίστασης σε παρεμβατισμό και λογοκρισία, κρατική ή μη, ενώ, παραδόξως, το πιο διαδεδομένο μέσο επίτευξης του ανωτέρω σκοπού δεν είναι τα κρυπτονομίσματα, αλλά τα social media.

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Το ερώτημα που ανακύπτει, είναι κατά πόσον τα κρυπτονομίσματα επηρεάζουν τις κρατικές λειτουργίες. Επ’ αυτού μπορούμε να εντοπίσουμε τις ακόλουθες συνέπειες:

α. Υπονόμευση του παρόντος οικονομικού κατεστημένου.
Μπορεί το World Economic Forum του 2018 να εξήρε τα κρυπτονομίσματα ως την «καρδιά» του αναδυόμενου «Internet of Finance» (Campbell, 2018), αλλά το σίγουρο είναι ότι το διαμοιρασμένο μοντέλο λειτουργίας των κρυπτονομισμάτων θα δημιουργήσει σημαντικούς προβληματισμούς στο υπάρχον χρηματοοικονομικό σύστημα. Συγκεκριμένα, η δυνατότητα χειρισμού και μεταβολής της αξίας των νομισμάτων είναι ένα από τα πιο βασικά και ισχυρά εργαλεία που διαθέτει το κράτος για να παρεμβαίνει και να ρυθμίζει την οικονομία. Ως εκ τούτου, εξάπλωση ενός νομισματικού μέσου που δεν υπόκειται σε κρατικό χειρισμό, φέρνει ένα μεγάλο μέρος την οικονομικής ζωής έξω από το χώρο επιρροής του κράτους και της πολιτικής. Επιπλέον η απουσία απαίτησης μεσαζόντων στις συναλλαγές των κρυπτονομισμάτων θα πλήξει τα υπάρχοντα χρηματοπιστωτικά κέντρα: οι τράπεζες, από κλειδοκράτορες του πλούτου, θα υποβιβασθούν σε απλούς συμβούλους επιχειρήσεων, ενώ οι εταιρίες πιστωτικών καρτών και οι χρηματιστηριακές εταιρίες δεν θα έχουν κέρδη, καθώς δεν θα απαιτούνται προμήθειες για τις συναλλαγές (Rosic, 2013).

β. Ανάδυση νέων επιχειρηματικών σχημάτων.
Ένας από τους βασικούς πυλώνες της σύγχρονης οικονομικής ζωής (ίσως ο βασικότερος) είναι τα Κεφάλαια Επιχειρηματικών Συμμετοχών ή Venture Capital. Τα σχήματα αυτά είναι ουσιαστικά εταιρίες οι οποίες διαχειρίζονται τα κεφάλαια των επενδυτών τους μέσω νέων επενδύσεων (συνήθως βραχυπρόθεσμων) σε υποσχόμενες εταιρίες και επιχειρήσεις, με την απαραίτητη προμήθεια (Mazzucato, 2018). Τα κρυπτονομίσματα φέρνουν την ανάδυση νέων ανταγωνιστικών επιχειρηματικών σχημάτων και συγκεκριμένα των Decentralised Autonomous Organisations (DAO) και του Crowdfunding (Campbell, 2018). Μέσω του Blockchain υπάρχει η δυνατότητα σύστασης και λειτουργίας οργανισμών που εκπροσωπούνται και λειτουργούν ως κανόνες προγραμματισμού ενός υπολογιστικού κώδικα (εν είδει επάλληλων έξυπνων-συμβολαίων τύπου Ethereum), οι οποίοι ελέγχονται απευθείας από τους μετόχους, δεν επηρεάζονται από κρατικές παρεμβάσεις, και οι συναλλαγές-ισολογισμοί τους είναι δημόσια αποθηκευμένοι σε Blockchains (Chohan, 2017). Είναι δηλαδή εταιρίες, που το «διοικητικό συμβούλιο» είναι λογισμικό το οποίο «κατοικεί» σε ένα παγκόσμιο υπολογιστικό νέφος, ενώ ο κάθε μέτοχος μπορεί να επεμβαίνει αυτοπροσώπως στην διαδικασία λήψης απόφασης. Τέτοιοι οργανισμοί επιτρέπουν την διαδικασία του Crowdfunding, δηλαδή της επένδυσης σε ένα πρόγραμμα ή επιχείρηση με την συνεισφορά μικρών ποσών από έναν εκπληκτικά μεγάλο αριθμό χρηστών. Τέτοια σχήματα είναι ήδη σε λειτουργία (π.χ. το 2016 ένα τέτοιο project συγκέντρωσε 200 εκατομμύρια USD σε δύο μήνες) και η διάδοσή τους θα μπορούσε να πλήξει τους καθιερωμένους επενδυτικούς οργανισμούς και εταιρίες ανά τον κόσμο, αλλάζοντας τον καθιερωμένο τρόπο λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος (Rosic, 2013). Ωστόσο, πρέπει να τονισθεί ότι αρκετά προγράμματα DAO δεν ήταν τόσο πετυχημένα (ή, κατά περίπτωση, ήταν αποτυχημένα). Παρόλα αυτά, τα προβλήματα που παρουσιάσθηκαν ήταν περισσότερο δομής των κανόνων του κώδικα λειτουργίας (δηλ. δομικής ασάφειας του «καταστατικού» των εταιριών), παρά των δυνατοτήτων της τεχνολογίας του Blockchain και ως εκ τούτου είναι δεκτικά μελλοντικών βελτιώσεων.

γ. Διάδοση πρακτικών Άμεσης Δημοκρατίας.
Καθώς το Blockchain παρέχει μια άφθαρτη, διαφανή, δημόσια προσβάσιμη και ασφαλή μέθοδο διακίνησης πληροφοριών, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να φέρει πλήρη διαφάνεια σε εκλογές και οιαδήποτε άλλη διαδικασία που απαιτεί ψηφοφορία. Επιπλέον η ανωτέρω διαδικασία είναι δυνατό να λαμβάνει χώρα εύκολα, απομακρυσμένα, χωρίς καν να απαιτείται η φυσική παρουσία των συμμετεχόντων σε συσκέψεις ή άλλες διεργασίες. Αυτό θα μπορούσε να υποβιβάσει την ισχύ των όποιων θεσμών λειτουργούν με αντιπροσωπευτικές διαδικασίες, επιτρέποντας στους πολίτες / χρήστες να λαμβάνουν εύκολα και απευθείας μέρος στην διαδικασία λήψης αποφάσεων (Rosic, 2013). Με τον τρόπο αυτό, παραδοσιακά κέντρα εξουσίας είναι δυνατό να δεχτούν πλήγμα, χάνοντας σημαντικό μέρος του άτυπου ελέγχου που ασκούν επί των ομάδων που αντιπροσωπεύουν, από συνδικάτα εργαζομένων και Κοινοβούλια, έως κέντρα θρησκευτικής εξουσίας.

δ. Χρήση κρυπτονομισμάτων από μη-κρατικές οντότητες.
Το γεγονός της ανωνυμίας των κρυπτονομισμάτων και της υπονόμευσης του υπάρχοντος χρηματοπιστωτικού συστήματος έχει δημιουργήσει την πεποίθηση ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από μη κρατικούς δρώντες, ακόμα και από τρομοκρατικές οργανώσεις, για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους. Παρόλα αυτά, όλες οι μέχρι τώρα έρευνες αποδεικνύουν το αντίθετο: οι τρομοκρατικές και εγκληματικές οργανώσεις απέχουν χαρακτηριστικά από τα κρυπτονομίσματα (Baron et al 2015). Π.χ. το ISIS είχε προσπαθήσει να εκδώσει το δικό του νόμισμα Fiat στις περιοχές που κατείχε, χωρίς να δραστηριοποιηθεί στα κρυπτοδίκτυα. Από την άλλη μερικώς-κρατικές οντότητες έχουν προσπαθήσει να τα χρησιμοποιήσουν. Συγκεκριμένα, αποσχιστικές ομάδες και κόμματα στην Σκωτία και την Ιρλανδία δημιούργησαν τα Scotcoin και Auroracoin αντίστοιχα, τα οποία όμως ήταν αποτυχίες λόγω του πιο συγκεντρωτικού χαρακτήρα του κώδικά τους (Baron et al 2015). Τα ανωτέρω ίσως υποδεικνύουν ότι οι αφενός μεν τρομοκρατικές-παράνομες οργανώσεις ουσιαστικά παρασιτούν από τους κρατικούς μηχανισμούς και τις χρηματοοικονομικές τους δομές, αφετέρου, δε, ότι η πίστη των χρηστών δύσκολα παρέχεται σε κρατικά-δομημένες οντότητες.

ε. Το ερώτημα του de facto ελέγχου των κρυπτονομισμάτων.
Τον Μάρτιο του 2013 έλαβε χώρα ένα πολύ σημαντικό γεγονός για την λειτουργία του Bitcoin, ένεκα της δημοσίευσης μίας νεότερης έκδοσης του λογισμικού εξόρυξης (Ver 0.8). Η εν λόγω έκδοση δημιούργησε ακούσια ένα μη έγκυρο block κώδικα το οποίο δεν ήταν συμβατό με τις παλαιότερες εκδόσεις, γεννώντας δύο ξεχωριστά παρακλάδια (fork) στο Blockchain και επιτρέποντας να πραγματοποιείται συναλλαγή με το ίδιο ποσό ταυτόχρονα και στα δύο παρακλάδια. Η κοινότητα του Bitcoin είχε σοκαριστεί! Η λύση δόθηκε σχεδόν άμεσα όταν, μέσα από συζητήσεις χρηστών στα Bitcoin IRC-Chatrooms, ένας χρήστης εξόρυξης (συγκεκριμένα ο BTCGuild) δήλωσε ότι διέθετε την «ωμή» υπολογιστική δύναμη για να υποβιβάσει μόνος του το σύνολο του δικτύου στην παλαιότερη σταθερή έκδοση (Ver 0.7), εφόσον είχε την εξουσιοδότηση προς τούτο, από τους λοιπούς χρήστες (συμμετέχοντες της συζήτησης στο Chatroom). Όπερ και εγένετο. Παρά το γεγονός ότι το περιστατικό ανέδειξε την αίσθηση δημοκρατικότητας και την μαζική συμμετοχή των χρηστών για επίλυση προβλημάτων στο κρυπτοδίκτυο, έδειξε επίσης ότι ένα καθεστώς «διακυβέρνησης μέσω υποδομών» (Governance by Infrastructure) θα ήταν δυνατό να χρησιμοποιηθεί κατά περίπτωση εναντίον του ίδιου του συστήματος (Musiani et al 2018) και είναι κάτι που θα μας απασχολήσει παρακάτω.

ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ

Οι αντιδράσεις των κυβερνήσεων στην ανάδυση των κρυπτονομισμάτων έως τώρα έχουν λάβει τρείς διαφορετικές μορφές: ελευθερία, μέτρια αποδοχή και απαγόρευση.

Οι πρώτες χώρες που απαγόρευσαν το Bitcoin ήταν η Βολιβία και το Εκουαδόρ, ενώ το 2014 ακολούθησε η Ρωσία, προκαλώντας τριγμούς στους χρήστες κρυπτοδικτύων καθώς ήταν μακράν η πιο μεγάλη και πιο σημαντική χώρα που προχωρούσε σε αυτή την απαγόρευση (Jia et al, 2018). Ο λόγος για τον οποίο χώρες απαγορεύουν την χρήση κρυπτονομισμάτων είναι για να προστατεύσουν την κρατική ικανότητα να επεμβαίνουν και να σταθεροποιούν την οικονομία. Η συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων κρατικής απαγόρευσης των κρυπτονομισμάτων, αφορά χώρες του «Οικονομικού Νότου» [8] και λαμβάνει χώρα επειδή μέσω των κρυπτονομισμάτων είναι δυνατή (και όντως έχει παρατηρηθεί) η εκροή ιδιωτικών κεφαλαίων και πλούτου προς τις χώρες του «Οικονομικού Βορρά». Η ένταση των ανωτέρω φαινομένων στις χώρες αυτές, έχει επιπλέον δημιουργήσει την πεποίθηση ότι το Bitcoin είναι ουσιαστικά ένα εργαλείο αποσταθεροποίησής τους, εισηγμένο επί τούτω από ξένα κέντρα (Jia et al, 2018). Ιδιαίτερα δε στην περίπτωση της Ρωσίας, η πεποίθηση της διαπλοκής του Bitcoin με κέντρα που την εχθρεύονται, εντάθηκε από το γεγονός ότι η Ουκρανία (χώρα σαφώς εχθρική προς την Ρωσία), διαθέτει μια από τις μεγαλύτερες κοινότητες εξόρυξης Bitcoins παγκοσμίως.

Στην αντίπερα όχθη βρίσκονται οι χώρες που έχουν αποδεχθεί την χρήση κρυπτονομισμάτων, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται οι χώρες της Δύσης, με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ. Οι τελευταίες φαίνεται να ασπάζονται το απόφθεγμα των επιχειρηματιών της Silicon Valley: «Μη ζητάς άδεια, ζήτα συγγνώμη», καθώς έχει αποβεί ιδιαίτερα αποδοτικό ακόμα και σε περιπτώσεις τεχνολογιών που με την εισαγωγή τους είχαν διασαλεύσει τις αγορές, όπως π.χ. το VoIP (Voice over Internet Protocol) που άλλαξε την μορφή των τηλεπικοινωνιών. Ως εκ τούτου, οι ΗΠΑ και η Δύση γενικότερα αποδέχονται τα κρυπτονομίσματα ως μέσο συναλλαγών, ενώ ορισμένες χώρες της Δύσης, όπως η Εσθονία και οι Σκανδιναβικές χώρες, φτάνουν έως το σημείο να παροτρύνουν την χρήση τους, τόσο από ιδιώτες, όσο και από επιχειρήσεις (Jia et al, 2018). Αυτό συμβαίνει καθώς, ιστορικά, οι χώρες που βρίσκονται στην αιχμή της τεχνολογίας μπορούν να εντάσσουν νέες τεχνολογίες καλύτερα και ομαλότερα από τις υπόλοιπες, ενώ τα φαινόμενα εκροής κεφαλαίων μέσω κρυπτοδικτύων είναι προς όφελός τους. Επί του παρόντος, δε, οι ΗΠΑ διαθέτουν παγκοσμίως την μεγαλύτερη κοινότητα προγραμματιστών που ασχολούνται με το Bitcoin και τις εφαρμογές του.

Μεταξύ των καταστάσεων της ελευθερίας και της απαγόρευσης, βρίσκονται χώρες που επιδεικνύουν μέτρια αποδοχή στα κρυπτονομίσματα, με χαρακτηριστικότερη περίπτωση αυτή της Κίνας. Τον Σεπτέμβριο του 2016 ο πρόεδρος της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας (ΛΤΚ), δήλωσε ότι τα κρυπτονομίσματα είναι το αναπόφευκτο μέλλον και ότι η ΛΤΚ θα πρέπει να τα παρακολουθεί στενά (Jia et al, 2018). Παρόλα αυτά, η Κίνα ακολουθεί μια ιδιαίτερη πολιτική: ενώ επιτρέπει την εν γένει διακίνηση Bitcoins, απαγορεύει την χρήση τους στην εσωτερική κινεζική οικονομία από πολίτες και επιχειρήσεις, με σκοπό να μειώσει την έκθεσή της στην οικονομία των κρυπτονομισμάτων. Αυτός ο δυισμός προκαλείται από την διάθεσή της, αφενός να μην επιτρέψει στους πολίτες της ελεύθερες συναλλαγές με τον υπόλοιπο κόσμο, αφετέρου να μην μείνει πίσω στις παγκόσμιες οικονομικές εξελίξεις. Ως εκ τούτου, επί του παρόντος η Κίνα είναι η μεγαλύτερη αγορά κρυπτονομισμάτων στον κόσμο, με τους χρήστες της να εκτελούν μαζικά εξορύξεις Bitcoins και να καταλαμβάνουν το 70% των παγκόσμιων συναλλαγών. Το σημαντικότερο δε είναι ότι το 2016 η Κίνα διέθετε το 50% της παγκόσμιας υπολογιστικής δύναμης στο κρυπτοδίκτυο του Bitcoin. Το τελευταίο, σε συνδυασμό με την προαναφερθείσα περίπτωση του προβλήματος που δημιουργήθηκε από την εισαγωγή νέου λογισμικού εξόρυξης Bitcoins (Ver 0.8) καθώς και από τη διαδικασία επίλυσής του, δημιουργεί ερωτήματα ως προς το κατά πόσο η Κίνα έχει την υπολογιστική δύναμη, ώστε να δύναται να επέμβει αποφασιστικά σε θέματα διαχείρισης του Blockchain, των πρωτοκόλλων εξόρυξης και της λειτουργίας του Bitcoin εν γένει (μέσω του «governance by infrastructure»).

Η ΑΝΑΔΥΣΗ ΤΗΣ «i-BOURGEOISIE» ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

To 1993, ο Eugene Skolnikoff, μηχανικός-καθηγητής του ΜΙΤ και πολιτικός επιστήμων, διατύπωσε μια άποψη, η οποία έκτοτε αναφέρεται ως η «Αρχή Skolnikoff» [9]: «οι νέες τεχνολογίες ανεξάρτητα από που πηγάζουν, συχνά θα έχουν εφαρμογές πέρα από τους σκοπούς για τους οποίους αρχικά αναπτύχθηκαν». Απόρροια αυτής της αρχής, είναι ότι η τεχνολογική πρόοδος δεν δίνει απλά την δυνατότητα στους ανθρώπους να φέρουν εις πέρας τεχνικούς άθλους, αλλά και την δυνατότητα να επηρεάσουν την κατανομή ισχύος στις Διεθνείς Σχέσεις. Ως εκ τούτου, λαμβάνοντας υπόψη τον τρόπο λειτουργίας, τις προοπτικές αλλά και τις προκλήσεις που ευαγγελίζονται τα κρυπτονομίσματα, το ερώτημα είναι: πώς είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν από τον κρατικό μηχανισμό ώστε να αποτελέσουν ένα εν δυνάμει εργαλείο εξυπηρέτησης των εθνικών συμφερόντων;

Για να απαντήσουμε το ερώτημα αυτό, ίσως θα πρέπει να κάνουμε ένα βήμα πίσω στην έρευνά μας: στους ανθρώπους πίσω από τα κρυπτονομίσματα.

Από την ιδρυτική πράξη του Bitcoin (Nakamoto, 2008) έως τις καθημερινές δραστηριότητες και συνομιλίες της κοινότητας των κρυπτονομισμάτων (De Filippi et al, 2016) αυτό που είναι αντιληπτό είναι ότι η εν λόγω κοινότητα διακατέχεται από την ιδεολογία του κινήματος των «Cypherpunk» των αρχών του 1990, όταν μηχανικοί και μαθηματικοί στις ΗΠΑ είχαν εναντιωθεί στην προσπάθεια της κυβέρνησης να περιορίσει την διάδοση της κρυπτογραφίας (Huges 1993). Οι ανωτέρω, προωθούσαν την δημιουργία μιας κοινωνικής ζωής που περιλάμβανε στοιχεία της Αναρχίας, όχι με την έννοια του χάους χωρίς αρχές, αλλά με τη μορφή μιας διακυβέρνησης χωρίς ηγεσία.

Η ομάδα αυτή, ήδη από το 2008, απέκτησε κάτι που κατάφερε να την αναδείξει από ένα απλό κίνημα σε κάτι πιο ουσιαστικό: τα δικά της Μέσα Παραγωγής. Η εν λόγω ομάδα αποτελεί τον πυρήνα των ανθρώπων, ανά τον κόσμο, οι οποίοι δραστηριοποιούνται επαγγελματικά, εκπαιδευτικά και κοινωνικά στο Internet και για τους οποίους το μέσο αυτό αποτελεί την βασική πηγή πλούτου. Στις ημέρες μας, δε, και εν όψει του αναδυόμενου Internet of Things (IOT) και της διάδοσης των παρεμφερών του τεχνολογιών (π.χ. 3D-Printing) η ομάδα αυτή τείνει να αυξηθεί σημαντικά σε αριθμό, σε βαθμό που ίσως να μπορεί πλέον να αποτελέσει μια ξεχωριστή Κοινωνική Τάξη. Καθώς η εν λόγω κοινωνική τάξη διαχειρίζεται μεν μέσα παραγωγής καταφανώς διαφορετικά από τα καθιερωμένα, έχει όμως κοινά πολιτιστικά στοιχεία με την αστική, για τους σκοπούς της παρούσας εργασίας θα την ονομάσουμε (ίσως καταχρηστικά): i-Bourgeoisie [10].

Η πινακίδα της γαλλικής νεοφυούς (startup) εταιρείας Keplerk, προς τους πελάτες να αγοράζουν bitcoin, μέσα σε ένα κατάστημα πώλησης ειδών καπνού στο Rueil-Malmaison, στην Γαλλία, στις 8 Ιανουαρίου 2019. REUTERS/Charles Platiau
--------------------------------------------------------------------

Ως εκ τούτου, η δημιουργία και διάδοση των κρυπτονομισμάτων είναι πρωτίστως μια κίνηση πολιτική, η οποία εκδηλώθηκε μέσω μιας τεχνολογικής εξέλιξης. Θα μπορούσαμε ίσως να φθάσουμε στο σημείο να προτείνουμε ότι η τεχνολογία των κρυπτονομισμάτων είναι το όραμα της i-Bourgeoisie για το μέλλον της διακυβέρνησης, καθώς οι εφαρμογές του Blockchain ενθαρρύνουν την διάχυση της πολιτικής εξουσίας στο σύνολο της κοινωνίας, μακριά από το κράτος (Jia et al, 2018). Έτσι, με τον ίδιο τρόπο που η αστική τάξη έφερε την δημοκρατία, η i-Bourgeoisie ευαγγελίζεται την Τεχνολογικά Βασισμένη Αναρχία.

Η προοπτική αυτή, σε πρώτη ανάγνωση, μόνο θετική δεν φαίνεται για τον κρατικό μηχανισμό, καθώς παρουσιάζεται διαβρωτική για την ισχύ και την ικανότητά του για επιδίωξη και επίτευξη των εθνικών στόχων. Αυτό όμως δεν είναι απόλυτα ακριβές: Ας φανταστούμε ένα τυπικό κρατικό μηχανισμό των αρχών της Αναγέννησης, ο οποίος έπρεπε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα, αφενός της εσωτερικής κοινωνικής και οικονομικής συνοχής, αφετέρου των εξωτερικών στρατιωτικών απειλών. Προς τούτο, το κράτος θα έπρεπε να επιλέξει την υποστήριξη είτε της αναδυόμενης τάξεως των Αστών (εμπόρων-βιοτεχνών) είτε της τάξεως των γαιοκτημόνων και της, συνδεδεμένης με αυτούς, αγροτικής παραγωγής. Αντικειμενικά η επιλογή της τελευταίας ήταν δοκιμασμένη, δεν θα επέφερε σημαντικές πολιτικο-κοινωνικές αλλαγές και συνεπώς θα ήταν ίσως η ασφαλέστερη οδός. Πράγματι, η υποστήριξη των γαιοκτημόνων-φεουδαρχών εξασφάλιζε σε ένα μεγάλο βαθμό την οικονομική στήριξη του κράτους, την παροχή στρατιωτικού προσωπικού, καθώς και την κοινωνική σταθερότητα. Η ιστορική εμπειρία όμως υποδεικνύει ότι η υποστήριξη της εμπορικής-αστικής τάξης και των μέσων παραγωγής της, ήταν αυτή που θα απέφερε την ουσιαστική ισχυροποίηση, παρά την φαινομενική μείωση της ισχύος της κεντρικής εξουσίας.

Δεν υπάρχει ιστορικό-στατιστικό παράδειγμα κράτους ή έθνους, που να προέβη σε κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές, στηριζόμενο στην επίδραση αναδυόμενων τεχνολογιών και να απώλεσε μεσο-μακροπρόθεσμα μέρος της ισχύος του.

Συνεπώς, το ζητούμενο δεν είναι ο περιορισμός της διάδοσης ή της επίδρασής των κρυπτονομισμάτων, αλλά το πώς το κράτος θα μπορέσει να «παντρέψει», κατά το δυνατόν πιο αρμονικά, τον υπάρχοντα τρόπο λειτουργίας της οικονομίας με τον καινούριο. Το ανωτέρω δεν είναι αδύνατο να επιτευχθεί. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο ιστορικός Paul Kennedy [11], η Βρετανία της Βιομηχανικής Επανάστασης κατάφερε να συνδυάσει αρμονικότερα από όλες τις υπόλοιπες χώρες την ανάδυση της αστικής τάξης των εμπόρων και βιομηχάνων με την ήδη κατεστημένη τάξη των γαιοκτημόνων, καθιστώντας τους τελευταίους πολύτιμους επενδυτές των πρώτων (κυρίως μέσω του χρηματιστηρίου), πετυχαίνοντας με τον τρόπο αυτό μια συμβιωτική και συμπληρωματική σχέση μεταξύ τους.

Υπάρχει, δε, η άποψη ότι οι νέες τεχνολογίες και οι εφαρμογές τους δημιουργούνται και επεκτείνονται αποκλειστικά μέσα από την ιδιωτική πρωτοβουλία, αρκεί το κράτος να μην δημιουργεί προσκόμματα. Αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό λανθασμένο. Όπως υποστηρίζει η καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Sussex, Mariana Mazzucato (2018), αφενός μεν το κράτος έχει αποδειχθεί ιστορικά ως ο μεγαλύτερος επενδυτής σε αναδυόμενες τεχνολογίες, τις οποίες οικειοποιούνται αργότερα οι ιδιωτικές εταιρίες (το GPS και το Internet είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα), αφετέρου, δε, έχει την ικανότητα να δημιουργεί νέες αγορές (π.χ. η χρήση email την δεκαετία του 1990 είχε προωθηθεί από την αμερικανική κυβέρνηση, δημιουργώντας το αντίστοιχο καταναλωτικό κοινό, όπως αντίστοιχα σήμερα γίνεται με την στροφή στην «πράσινη» ενέργεια).

Συμπερασματικά, το κράτος οφείλει να παρέμβει δυναμικά και να προβεί σε ενέργειες που θα βοηθήσουν την τεχνολογία των κρυπτονομισμάτων και τις εφαρμογές τους. Συγκεκριμένα:

α. Υπολογιστική υποστήριξη κρυπτοδικτύων.
Από την στιγμή που τα κρυπτονομίσματα θα είναι μέρος του μέλλοντος της οικονομίας, το κράτος θα πρέπει, για λόγους υποστήριξης αμιγώς της οικονομίας του, να ενισχύσει τις διεργασίες αυτών. Δηλαδή, θα πρέπει να υποστηρίξει, ακόμη και να ενθαρρύνει, τους χρήστες να ενταχθούν στα κρυπτοδίκτυα, στο πλαίσιο του mining, καθώς επίσης και να εντάξει κρατικούς υπολογιστικούς πόρους σε αυτή την διαδικασία. Ο λόγος είναι για να μπορέσει να έχει ισχυρό αποτύπωμα στις διεργασίες των κρυπτοδικτύων μέσω του «Governance by Infrastructure». Μπορεί οι χρήστες κρυπτοδικτύων να μη διαμένουν σε ένα κράτος και τα κρυπτονομίσματα να μην αποθηκεύονται εντός των ορίων του, οι υπολογιστικές υποδομές, όμως, παραμένουν στην επικράτεια του κράτους και αυτό στο μέλλον θα είναι ενδεικτικό του αποτυπώματός του στις αγορές. Μπορεί ένα κράτος του μεγέθους της Ελλάδας να μην καταφέρει ποτέ να ανταγωνιστεί κράτη όπως η Κίνα σε υπολογιστική ισχύ κρυπτοδικτύων, αλλά σίγουρα θα μπορεί να φτάσει στο επίπεδο κρατών όπως η Ουκρανία (που έχει καθιερωθεί ως σημαντικός παράγοντας της κρυπταγοράς), φέρνοντάς την σε θέση να επηρεάζει ή και να υπαγορεύει σημαντικές οικονομικές εξελίξεις.

β. Ανάπτυξη και υποστήριξη της κοινότητας προγραμματιστών κρυπτοδικτύων.
Το ότι η αγορά κρυπτονομισμάτων βρίσκεται σε άνθιση, δε σημαίνει ότι είναι μια απολύτως αυτορρυθμιζόμενη αγορά, απρόσβλητη από τεχνικά προβλήματα ή και τυχαιότητες. Για παράδειγμα, επί του παρόντος το δίκτυο του Bitcoin είναι σχετικά αργό, καθώς μπορεί να διεκπεραιώνει 7 συναλλαγές το λεπτό παγκοσμίως, την στιγμή που το σύστημα της Visa μπορεί να διεκπεραιώνει 7000 συναλλαγές το λεπτό, με το σύνολο των χρηστών να επιθυμούν την επιτάχυνσή του. Ως εκ τούτου, υπάρχει πρόσφορο έδαφος για επενδύσεις και ανάπτυξη τόσο στον τομέα του κώδικα λειτουργίας των κρυπτοδικτύων όσο και σε εφαρμογές που αφορούν τις συναλλαγές με κρυπτονομίσματα: από ιστοσελίδες που εμπορεύονται καταναλωτικά προϊόντα σε κρυπτονομίσματα, έως τελείως καινούρια προϊόντα με βάση το Blockchain. Επιπλέον, όλες αυτές οι διεργασίες εξαρτώνται άμεσα από την παραγωγικότητα της κοινότητας των προγραμματιστών, η οποία είναι και η βάση της i-Bourgeoisie. Συνεπώς, το κράτος θα μπορούσε να ενισχύσει την ικανότητα της κοινότητας αυτής να παράγει προϊόντα κρυπτοδικτύων, αφενός μέσω της βελτίωσης των υπολογιστικών/δικτυακών υποδομών, αφετέρου μέσω υποστήριξης με μορφή άμεσων επενδύσεων κρατικού και ιδιωτικού τομέα σε αντίστοιχα προϊόντα.

γ. Ανάπτυξη νέων τύπων κρυπτονομισμάτων.
Η αγορά των κρυπτονομισμάτων δεν περιορίζεται στο Bitcoin, και σίγουρα μπορεί να περιλάβει και άλλες εκφάνσεις της οικονομικής ζωής πέρα από τα αμιγή «νομίσματα» (όπως π.χ. το Ethereum που έχει λάβει την μορφή υποκατάστατων νομικών συμβάσεων). Καθώς η έκθεση των «συμβατικών» επιχειρηματικών σχημάτων, αλλά και κρατών, στην οικονομία των κρυπτονομισμάτων θα διευρύνεται, εκτιμάται ότι θα πρέπει να επιδιωχθεί η διαφοροποίηση στον τύπο των κρυπτονομισμάτων που χρησιμοποιούνται, ώστε, αφενός μεν, να υπάρχει η απαιτούμενη ευελιξία στην οικονομική ζωή, αφετέρου δε, να είναι δυνατή η κατά το δυνατόν απεξάρτηση από τυχόν φαινόμενα «Governance by Infrastructure». Εντούτοις, πρέπει να τονισθεί ότι η υποστήριξη και δημιουργία «κρατικών κρυπτονομισμάτων» (με την υποστήριξη δηλ. του εκάστοτε κράτους) δεν είναι σίγουρο ότι θα είχε την απήχηση που εκ πρώτης όψεως θα αναμενόταν, ή ότι θα μπορούσε να αντικαταστήσει παντελώς τα κανονικά νομίσματα. Αυτό διότι οι όποιες έως τώρα προσπάθειες από «καθιερωμένους» οργανισμούς για ανάπτυξη κρυπτονομισμάτων, χαρακτηρίζονται είτε από πιο συγκεντρωτικό τρόπο λειτουργίας είτε από υποβολή των χρηστών σε διαδικασία «επιλογής» για συμμετοχή στα κρυπτοδίκτυα (και τα δύο εκλαμβάνονται ως «ανάθεμα» από τους χρήστες).

δ. Ευθυγράμμιση οικονομικής ζωής με βάση την διαμοιρασμένη μέθοδο λειτουργίας του Blockchain.
Καθώς η ανάδυση νέων μορφών οικονομίας αποτελεί πάντα πρόκληση για την κατεστημένη οικονομία, το κράτος οφείλει να δημιουργήσει μια συμβιωτική σχέση μεταξύ τους. Το παράδειγμα της Βρετανίας του 17ου αιώνα δεν είναι τελείως άτοπο, και βάσει αυτού, οι τράπεζες και τα λοιπά χρηματοπιστωτικά σχήματα θα μπορούσαν να επενδύσουν στις τεχνολογίες του Blockchain και τις εφαρμογές τους, κερδίζοντας μερίδιο της αγοράς. Επιπλέον, η διάδοση του διαμοιρασμένου τρόπου λειτουργία των επιχειρήσεων (τύπου DAO) θα μπορούσε να δημιουργήσει προοπτικές για τα υπάρχοντα επιχειρηματικά σχήματα, καθώς ο διαμοιρασμός της εξουσίας θα μπορούσε να συνεπάγεται και διαμοιρασμό της ευθύνης και ως εκ τούτου βελτίωση της διοίκησης των αποφάσεων και του γενικότερου επιχειρηματικού ρίσκου. Όσον αφορά το επιχείρημα ότι μέσω των κρυπτονομισμάτων το κράτος θα χάσει τον έλεγχο επί της αξίας των νομισμάτων και συνεπώς την ικανότητά του να ρυθμίζει την οικονομία, μπορούμε να αντιτείνουμε ότι ίσως τελικά να μην είναι και τόσο σημαντικό σε σχέση με τα προσδοκώμενα οφέλη. Αυτό διότι το βασικό προσόν του κράτους που είναι ο χειρισμός των νομισμάτων (δηλ. η συγκεκαλυμμένη μείωση του ιδιωτικού πλούτου των πολιτών), είναι μια «εύκολη» κρατική λύση που εφαρμόζεται συνήθως όταν δεν υπάρχει πολιτική βούληση για δομικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της οικονομίας και της παραγωγής (που είναι κατά κανόνα τα πραγματικά αίτια της αποσταθεροποίησης της οικονομίας).

ε. Νομική υποστήριξη των κρυπτονομισμάτων.
Επί του παρόντος, ακόμα και σε οικονομίες που αποδέχονται την χρήση κρυπτονομισμάτων, υπάρχει ένα μεγάλο κενό ως προς τη νομική τους υπόσταση και αντίστοιχη υποστήριξη από την έννομη τάξη. Η ομαλή ένταξη των κρυπτονομισμάτων στην έννομη τάξη θα είχε δύο βασικά οφέλη: Πρώτον, θα επέτρεπε την διάδοση και την χρήση τους από το ευρύ κοινό, καθώς και την ενίσχυση της «πίστης» σε αυτόν τον τρόπο συναλλαγών. Και δεύτερον, θα ήταν δυνατή η εισαγωγή ρυθμίσεων και διαδικασιών που θα επέτρεπαν την ενίσχυση της διαφάνειας των συναλλαγών σε κρυπτονομίσματα με απώτερο σκοπό την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Ως προς το τελευταίο, ενώ εκ πρώτης όψεως φαίνεται απίθανο, θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι, σε αντίθεση με τα «Fiat Currencies» τα οποία είναι δυνατό να αποκρύπτονται σε διάφορους φορολογικούς παραδείσους ανά τον κόσμο, τα κρυπτονομίσματα είναι πάντα διαθέσιμα και δημόσια στο Internet, και ως εκ τούτου μια ορθή νομική ρύθμιση θα τα καθιστούσε μη δελεαστικά, ως μέσα φοροδιαφυγής.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

O Tomas Hobbes στον «Λεβιάθαν» (1651), χαρακτήριζε την αναρχία ως την φυσική κατάσταση του ανθρώπου, καθώς οι περιορισμένοι φυσικοί πόροι, η ανάγκη για επιβίωση και ο φόβος του ανθρώπου για τις προθέσεις των άλλων, φέρνουν τους ανθρώπους σε μια αέναη κατάσταση πολέμου. Η πρότασή του για την καταπολέμηση της ανωτέρω κατάστασης, ήταν η κατάστρωση ενός «κοινωνικού συμβολαίου» που θα δημιουργούσε τον «Λεβιάθαν», έναν μηχανισμό απόλυτης εξουσίας και ισχύος, που θα μπορούσε να κατισχύσει επί των αντιμαχόμενων και να επιβάλει την κοινωνική ειρήνη (στο εξώφυλλο του βιβλίου, ο «Λεβιάθαν» παρουσιάζεται ως ένας υπερφυσικός άνθρωπος, τα μέλη του οποίου είναι κατασκευασμένα από τους ανθρώπους της κοινότητας και η κεφαλή είναι ο ηγεμόνας της).

Πράγματι, η «δαρβινική» ιστορική εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών, έδειξε ότι οι κοινωνίες με μια συγκεντρωτική και ισχυρή κρατική εξουσία (έστω και αυταρχική), ήταν πιο αποδοτικές από αυτές που δεν είχαν την ανωτέρω οργάνωση.

Ίσως όμως έχουμε έρθει πλέον σε ένα ιστορικό σημείο, όπου αυτό μπορεί να ανατραπεί. Η διάδοση της τεχνολογίας (των κρυπτονομισμάτων συμπεριλαμβανομένων), των διαμοιρασμένων προτύπων λειτουργίας οργανισμών και η ανάδυση της i-Bourgeoisie, θα μπορούσε να σημάνει την στροφή σε μορφές πιο αναρχικής διακυβέρνησης, χωρίς παρεμβατικές κεντρικές εξουσίες. Πλέον είναι ορατή η δυνατότητα δημιουργίας ενός «Τεχνολογικού Λεβιάθαν», ο οποίος θα ελέγχεται άμεσα και σε πραγματικό χρόνο από το σύνολο των πολιτών και θα διασφαλίζει την πίστη τους στο σύστημα, μέσω της λογικής και της αυτοματοποιημένης τήρησης μιας αλληλουχίας κανόνων που οι ίδιοι οι πολίτες/χρήστες θα έχουν θεσπίσει και θα εποπτεύουν.

Πριν, απλά, αναθεματίσουμε μια τέτοια εξέλιξη, ως απευκταία υπονόμευση του κράτους όπως το γνωρίζουμε, δέον όπως θυμηθούμε ότι, όσο παράδοξο και αν ακούγεται, ένας οργανισμός (από μια εταιρία, έως έναν στρατό και ένα κράτος) αποκτά μεγαλύτερη ισχύ, όταν την διαμοιράζεται με τα στελέχη του.

*Το δοκίμιο αυτό έχει δημοσιευθεί στο τεύχος αριθ. 69 (Απρίλιος - Μάιος 2021) του Foreign Affairs The Hellenic Edition.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
[1] Ο «τρόπος γραφής» του Satoshi Nakamoto (ως ερευνητή ή και ως ομάδα ερευνητών), καθώς και το ότι η έναρξη λειτουργίας του Bitcoin δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «The Times», υποδεικνύει ότι πιθανώς έχει καταγωγή από την Βρετανία ή την ευρύτερη Βρετανική Κοινοπολιτεία.
[2] Το μήνυμα ανέφερε: “The Times, 03/Jan/2009, Chancellor on brink of second bailout for banks”
[3] SHA-256: Secure Hash Algorithm 256.
[4] Δηλαδή, με την αγορά και χρήση ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή αξιόλογων προδιαγραφών. Ένας πολύ απλός ή παλαιός υπολογιστής δεν μπορεί να ανταπεξέλθει ικανοποιητικά στην διαδικασία επίλυσης.
[5] Ο κάθε χρήστης έχει την επιλογή να διαθέτει είτε ένα μικρό αντίγραφο του Blockchain (Light Client), είτε ένα πλήρες αντίγραφο (Full Node), είτε να επιβεβαιώνει συναλλαγές (Mining), είτε όλα τα ανωτέρω.
[6] Υπό την πίεση του αυξανόμενου εθνικού χρέους, ένεκα του Πολέμου του Βιετνάμ.
[7] Fiat: Λατινικά, ελλ. μετάφραση: «γενέσθω». Υπάρχει και η άποψη ότι η έκφραση Fiat Currency προέρχεται από την λατινική λέξη Fides: πίστη.
[8] Όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει χώρες που η οικονομία τους βρίσκεται σε δεινή κατάσταση.
[9] Στο βιβλίο του «The Elusive Transformation».
[10] Bourgeoisie: Η Αστική Τάξη.
[11] Paul Kennedy: «The Rise and Fall of British Naval Mastery».

Βιβλιογραφία:
-Ammous S. (2018) “The Bitcoin Standard” Wiley, New Jersey, ISBN 9781119473916
-Baron J., O’Mahan A., Manheim D., Dion-Schwarz C., (2015) “National Security Implications of Virtual Currency” RAND Corporation, ISBN: 978-0-8330-9183-3
-BitcoinWiki (2021) “Bitcoin History”, Available at: https://en.bitcoinwiki.org/
-Cambell M. (2018) “Bitcoin and Beyond” Routledge, New York, ISBN: 9780415792141
-Chohan U. (2017) “The Decentralized Autonomous Organization and Governance Issues”,
University of New South Wales, Canberra, Discussion Paper
-Coinlore (2021) “List of all cryptocurrencies”, Available at: https://www.coinlore.com/
-De Filippi P., Loveluck B., (2016) “The Invisible Politics of Bitcoin: Governance Crisis of a Decentralized Infrastructure” Available at: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2852691
-Granot, E. (2016) ‘On the Origin of the Value of Cryptocurrencies’, Intech, i, p. 13. doi: http://dx.doi.org/10.5772/57353.
-Hütten M., Thiemann M., (2018) “Moneys at the margins” Routledge, New York, ISBN: 978-1-315-21190-9
-Huges E. (1993) “A Cypherpunk manifesto” Available at: https://www.digitalmanifesto.net/manifestos/16/
-Internet World Stats (2021) “Internet Growth Statistics”, Available at: https://ww.internetworldstats.com/
-Jia K., Zhang F. (2018) “Between liberalization and prohibition” Routledge, New York, ISBN: 978-1-315-21190-9
-Kellher J. (2020) “Why do Bitcoins have value?” Available at: https://www.investopedia.com/ask/answers/100314/why-do-bitcoins-have-val...
-Kelly B. (2014) “The Bitcoin big bang”, Wiley, New Jersey, ISBN: 9781118963654
-Lewis P. (2019) “Bitcoin is not backed by nothing”, Unchained Capital, Available at: https://unchained-capital.com/blog/bitcoin-is-not-backed-by-nothing/
-Mazzucato M. (2018) “The Entrepreneurial State”, Penguin, ISBN 9780141986104
-Nakamoto S. (2008) “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System”, Available at: bitcoin.pdf
-Rosic, A. (2013) ‘What is Blockchain Technology? A Step-by-Step Guide For Beginners’, Available at: https://blockgeeks.com/guides/what-is-blockchain-technology/
-The National Archives (2019) “The IMF and Bretton Woods Conference” Available at: https://www.nationalarchives.gov.uk/cabinetpapers/themes/bretton-woods-c...

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition