Η δημοκρατία σε άμυνα

Για παράδειγμα, όταν η Μέρκελ αγωνιζόταν να αντιμετωπίσει μια μεγάλη εισροή προσφύγων από τη Μέση Ανατολή και την υποσαχάρια Αφρική το 2016, ηγήθηκε μιας συμφωνίας μεταξύ της ΕΕ και του Τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που έκοψε μια από τις κύριες διαδρομές των μεταναστών οι οποίοι κατευθύνονταν προς την ηπειρωτική Ευρώπη. Ακόμα και όταν ο Ερντογάν προσπάθησε να συγκεντρώσει την εξουσία στα χέρια του και ήταν απασχολημένος με το να φυλακίζει περισσότερους από 100 δημοσιογράφους, η προσοδοφόρα συμφωνία τον βοήθησε να ενισχύσει την πολιτική θέση του. Η Γερμανία και πολλά άλλα ευρωπαϊκά κράτη προχώρησαν επίσης με τον Nord Stream 2, έναν ρωσικό αγωγό φυσικού αερίου που θα εξασφάλιζε τον ενεργειακό εφοδιασμό τους, αφήνοντας ορισμένες δημοκρατίες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης εξαιρετικά ευάλωτες στην πίεση του Κρεμλίνου.

Η πιο σημαντική υπηρεσία που παρείχε η Μέρκελ και άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες στο αυταρχικό στρατόπεδο, ήταν η αποτυχία τους να αντιμετωπίσουν την δημοκρατική οπισθοδρόμηση σε γειτονικές χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία. Κατά την τελευταία δεκαετία, οι κυβερνήσεις τόσο στην Βουδαπέστη όσο και στην Βαρσοβία έχουν διαβρώσει γρήγορα το κράτος δικαίου, εξασθένισαν τον διαχωρισμό των εξουσιών, υπονόμευσαν τον ελεύθερο Τύπο και κατέστησαν τις εκλογές βαθιά νόθες. Το Freedom House, ένας οργανισμός που παρακολουθεί το καθεστώς της δημοκρατικής διακυβέρνησης σε όλο τον κόσμο, πρόσφατα υποβάθμισε την Ουγγαρία σε «εν μέρει ελεύθερη» -μια λυπηρή πρωτιά για ένα μέλος της ΕΕ.

Ωστόσο, οι Βρυξέλλες δεν έχουν ακόμη επιβάλει σοβαρές κυρώσεις ούτε στην Ουγγαρία ούτε στην Πολωνία, και αμφότερες οι χώρες εξακολουθούν να λαμβάνουν δισεκατομμύρια ευρώ από την ΕΕ. Επειδή η Ένωση δεν κατάφερε να ασκήσει αποτελεσματικό έλεγχο στην κατανομή των χρημάτων, ουσιαστικά παρείχε στους αντιδημοκρατικούς λαϊκιστές που ηγούνται των κυβερνήσεων και στις δύο χώρες ένα παχύ ταμείο για να ανταμείψουν τους πολιτικούς τους συμμάχους και να τιμωρήσουν τους αντιπάλους τους.

ΠΟΛΥ ΛΙΓΟ, ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ;

Ελπίζουμε ότι αυτή η επαίσχυντη περίοδος αδράνειας απέναντι στην αυταρχική αναβίωση τώρα αρχίζει να τελειώνει. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η νίκη του Τζο Μπάιντεν στις προεδρικές εκλογές του περασμένου έτους έθεσε τους βαθιά αφοσιωμένους στις δημοκρατικές αξίες πολιτικούς ξανά στην εξουσία. Στην ΕΕ, οι επιθέσεις κατά της δημοκρατίας από ορισμένα κράτη-μέλη έχουν γίνει τόσο καταφανείς που αρκετοί σταυροφόροι πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένου του Mark Rutte, του πρωθυπουργού της Ολλανδίας, και της Sophie in 't Veld και του Sergey Lagodinsky, δύο μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ανάγκασε την Ένωση να αρχίσει να αντιμετωπίζει τις αυταρχικές κυβερνήσεις [που βρίσκονται] ανάμεσά τους. Αλλά αν οι δημοκρατικοί ηγέτες δεν αναγνωρίσουν την έκταση της αυταρχικής αναβίωσης και την σοβαρή απειλή που δημιουργεί, η απάντησή τους είναι πιθανό να είναι πολύ μικρή, πολύ αργά.

Οι προσπάθειες της ΕΕ για περιορισμό του αυταρχισμού στην Ένωση είναι ένα καταθλιπτικό case study [περίπτωση για μελέτη] για το πώς οι προσπάθειες που γίνονται με μισή καρδιά είναι πιθανό να αποτύχουν. Το 2020, μετά από χρόνια αδράνειας, η ΕΕ προσπάθησε τελικά να επιβάλει αυστηρότερους όρους στα κεφάλαια που εκταμιεύει σε ολόκληρη την Ένωση. Μια πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προέβλεπε ένα σύστημα που θα παγώνει τις πληρωμές στα κράτη-μέλη εάν αυτά παραβιάζουν το κράτος δικαίου στις χώρες τους. Πολωνία και Ουγγαρία, δύο πιθανοί στόχοι, αντεπιτέθηκαν, απειλώντας με βέτο για τον προϋπολογισμό της ΕΕ που περιλάμβανε χρηματοδότηση για ζωτικές προσπάθειες ανακούφισης από την COVID-19. Όπως αναμενόταν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες γρήγορα υπέκυψαν. Σε έναν συμβιβασμό που είχε σχεδιαστεί για να σώσει τα προσχήματα, αλλά έδειξε ως επί το πλείστον το πώς οι αυταρχικοί ηγέτες εντός της ΕΕ είναι τώρα ουσιαστικά απαλλαγμένοι από τις αρνητικές επιπτώσεις για τις επιθέσεις τους στην δημοκρατία αρκεί να παρέχουν πολιτική κάλυψη ο ένας στον άλλον, η επιτροπή εγκατέλειψε τα βασικά στοιχεία του μέτρου.

Ως αποτέλεσμα της συμφωνίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν μπορεί ακόμη να παρακρατήσει κεφάλαια όταν τα κράτη-μέλη λαμβάνουν μέτρα για την αποδυνάμωση του κράτους δικαίου. Για να επιβάλουν κυρώσεις σε αυτά τα κράτη, οι Βρυξέλλες πρέπει να αποδείξουν ότι τα κονδύλια της ΕΕ σπαταλούνται. Σε μια άλλη παραχώρηση, η Επιτροπή υποσχέθηκε να μην ασκήσει διαδικασίες περί το κράτος δικαίου έως ότου εκείνα που αντιτίθενται σε αυτά που έχουν απομείνει από τους νέους κανόνες να έχουν την ευκαιρία να αμφισβητήσουν την συνταγματικότητά τους ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Αυτό εγγυάται αποτελεσματικά ότι ο Όρμπαν και άλλοι αυταρχικοί ηγέτες θα κερδίσουν περισσότερες αθέμιτες εκλογές, παραμένοντας στην εξουσία για τα επόμενα χρόνια. Τελικά, η αποτυχημένη προσπάθεια πειθαρχίας της Ουγγαρίας και της Πολωνίας απλώς κατέδειξε πόση ατιμωρησία απολαμβάνουν οι αυταρχικοί ηγέτες στην ΕΕ.

Ο Trump και ο Orban στην Ουάσιγκτον, τον Μάιο του 2019. Carlos Barria / Reuters
---------------------------------------------------------------