Νέες ισορροπίες δυνάμεων στον Νότιο Λίβανο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Νέες ισορροπίες δυνάμεων στον Νότιο Λίβανο

Με την Βηρυτό στο χείλος του χάους, Ισραήλ, Χεζμπολάχ και Παλαιστίνιοι παίρνουν θέσεις

Το μεσημέρι της Τετάρτης, 4 Αυγούστου 2021, οι σειρήνες στην πόλη Κιριάτ Σμονά στη μεθόριο με τον Νότιο Λίβανο ξάφνιασαν όχι μόνο τους κατοίκους της, αλλά και την ισραηλινή κυβέρνηση. Τρεις ρουκέτες εκτοξεύθηκαν από τον Νότιο Λίβανο, εκ των οποίων η μια κατέπεσε εντός του λιβανικού εδάφους και οι άλλες δύο σε ακατοίκητες περιοχές μέσα στην Κιριάτ Σμονά. Ενώ οι πρώτες υποψίες για την ευθύνη των εκτοξεύσεων στρέφονταν προς την φιλοϊρανική Χεζμπολάχ, εκείνη προτίμησε την σιωπή, την οποία οι Ισραηλινοί αναλυτές δεν αμφισβήτησαν και εξέλαβαν ως δήλωση της οργάνωσης ότι δεν ευθύνεται για το συμβάν. Πρόκειται για έναν άγραφο νόμο στον πολυετή «διάλογο ανακοινώσεων» μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ, που συνοψίζεται με την φράση «Όταν η Χεζμπολάχ κτυπά, το δηλώνει». Και αυτή την φορά δεν κτύπησε εκείνη, αλλά, όπως κατέληξε χθες η ισραηλινή πλευρά, οι ρουκέτες είχαν εκτοξευθεί από «ένοπλες παλαιστινιακές ομάδες που δρουν στον Νότιο Λίβανο», χωρίς όμως να κατονομαστούν.

05082021-4.jpg

Καπνός αναδύεται κοντά στην Marjayoun, στα σύνορα με το Ισραήλ, στον Λίβανο, στις 4 Αυγούστου 2021. REUTERS/Karamallah Daher
-------------------------------------------------------------

Ποιος τελικά ευθύνεται για την χθεσινή εκτόξευση ρουκετών κατά της Κιριάτ Σμονά; Αμφιλεγόμενη η διατύπωση της ανακοίνωσης του ισραηλινού στρατού δύο περίπου ώρες μετά το συμβάν. Από τη μια, το Ισραήλ θεωρεί υπεύθυνη την κυβέρνηση της Βηρυτού, αφού οι ρουκέτες εκτοξεύθηκαν από την λιβανική επικράτεια. Από την άλλη, στην ίδια ανακοίνωση επισημαίνεται ότι «η γειτονική χώρα διανύει μια βαθιά κρίση διακυβέρνησης, που δεν έχει προηγούμενο». Και την ώρα που η συγκεκριμένη ανακοίνωση έκανε τον γύρο των τοπικών και διεθνών ΜΜΕ, το ισραηλινό πυροβολικό προέβη σε μια σειρά τριών αντεπιθέσεων, συνολικά 100 βολών, κατά της ευρύτερης περιοχής γύρω από ένα χωριό Σιιτών Μουσουλμάνων του Νοτίου Λιβάνου -σημείο από το οποίο υπολογίζεται ότι είχαν τοποθετηθεί οι εκτοξευτές, σύμφωνα πάντα με τις ισραηλινές στρατιωτικές πηγές. Συγχρόνως, λίγα χιλιόμετρα βορειότερα, στο κέντρο της Βηρυτού, βρίσκονταν σε εξέλιξη μαζικές διαδηλώσεις πολιτών που διαμαρτύρονταν κατά της κρατικής μηχανής, η οποία δεν έχει καταφέρει ακόμα να αναζητήσει και να τιμωρήσει τους ενόχους για την απίστευτης ισχύος μεγάλη έκρηξη σε αποθήκη πυρομαχικών στο λιμάνι της πρωτεύουσας, καταστρέφοντας ολοσχερώς ένα μεγάλο τμήμα της και προκαλώντας ανθρώπινα θύματα και υλικές ζημιές ακριβώς πριν από έναν χρόνο. Η Χεζμπολάχ, ως ο υπ'αριθμόν ένα ύποπτος και για εκείνο το πολύνεκρο συμβάν, προτίμησε και πάλι να διατηρήσει χαμηλό προφίλ.

Έτσι, εμμέσως πλην σαφώς, Ισραήλ και Χεζμπολάχ από κοινού καταδεικνύουν ότι στον Νότιο Λίβανο υπάρχει ένας νέος παλαιστινιακός παράγοντας που είναι σε θέση να δρα πέραν και εκτός ελέγχου -και ως εκ τούτου, Ισραήλ και Χεζμπολάχ ενδιαφέρονται να τον θέσουν υπό έλεγχο. Άραγε, είναι τόσο «καινούργια» η παλαιστινιακή παρουσία στον Νότιο Λίβανο, όσο οι ισραηλινές επίσημες ανακοινώσεις παρουσιάζουν, έως του σημείου να μην είναι καν σε θέση να κατονομάσουν τις «ένοπλες παλαιστινιακές ομάδες» που δρουν εκεί;

Ο ΔΙΑΦΑΙΝΟΜΕΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΧΑΜΑΣ ΚΑΙ ΙΣΛΑΜΙΚΗΣ ΤΖΙΧΑΝΤ ΣΤΟΝ ΛΙΒΑΝΟ

Λαμβάνοντας υπ' όψιν όσα είχαν διαδραματισθεί τον περασμένο Μάιο, κατά την διάρκεια της 11ήμερης σύγκρουσης μεταξύ του Ισραήλ από τη μια και των οργανώσεων Χαμάς και Ισλαμική Τζιχάντ από την άλλη, γίνεται σαφές ότι τότε μόνο αποδείχθηκε ξεκάθαρα πως ο παλαιστινιακός παράγοντας δηλώνει το παρών στον Νότιο Λίβανο από το έτος 2000, χρονιά κατά την οποία το Ισραήλ αποφάσισε μονομερώς να αποχωρήσει από εκεί.

Τον περασμένο Μάιο, λοιπόν, το Ισραήλ είχε πράγματι ξαφνιαστεί όταν εκτοξεύθηκαν ρουκέτες από τον Νότιο Λίβανο με κατεύθυνση το Βόρειο Ισραήλ, την στιγμή που το μέτωπο με την Γάζα βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη. Όπως συνέβη κατά το συμβάν της 4ης Αυγούστου, έτσι και τότε η Χεζμπολάχ έσπευσε να ανακοινώσει ότι δεν επρόκειτο για δική της ενέργεια. Όπως ανακοινώθηκε λίγο αργότερα από τα ισραηλινά ΜΜΕ, εκείνη η επίθεση ρουκετών προερχόταν από «παρακλάδι της οργάνωσης Χαμάς στον Νότιο Λίβανο» και ότι οι εκτοξευτές βρίσκονταν στο παλαιστινιακό στρατόπεδο Ρασιντίγιε στον Νότιο Λίβανο, πλησίον της Τύρου. Μάλιστα, ο επικεφαλής της ένοπλης ομάδας της Χαμάς εκεί, φέρεται να προέρχεται από την Λωρίδα της Γάζας και, μέσω άγνωστων ενδιάμεσων σταθμών, μετέβη στον Λίβανο με τελευταία ενδιάμεση στάση την Τουρκία.

Παράλληλα, και ενώ οι εχθροπραξίες μεταξύ Ισραήλ και Ισλαμικής Τζιχάντ πλησίαζαν στον τέλος τους, την τελευταία λέξη για την διακοπή των εχθροπραξιών εκ μέρους της συγκεκριμένης οργάνωσης είχε ο αρχηγός της, ο οποίος είναι μόνιμα εγκατεστημένος στον Λίβανο -πιθανότατα σε κάποια κωμόπολη στις βόρειες επαρχίες της χώρας. Ως εκ τούτου, ο παλαιστινιακός παράγοντας στον Λίβανο φαίνεται να ανασυντάσσεται και πλέον κανείς δεν μπορεί να τον αγνοεί: ούτε το Ισραήλ, αλλά ούτε και η φιλοϊρανική Χεζμπολάχ, για την οποία είναι ζήτημα ύπαρξης αλλά και κύρους να τηρεί τον Νότιο Λίβανο υπό τον πλήρη στρατιωτικό της έλεγχο.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι προ μηνός, και ενόσω συνεχίζονταν με αργούς ρυθμούς οι διαπραγματεύσεις για την τελική υπογραφή μιας συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ισραήλ-Χαμάς-Τζιχάντ με την διαμεσολάβηση της Αιγύπτου και εμμέσως και του Κατάρ, ο επικεφαλής του πολιτικού σκέλους της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, επισκέφθηκε επίσημα τον Λίβανο, όπου συναντήθηκε «ως ίσος προς ίσους» με τους περισσότερους πολιτικούς αρχηγούς της χώρας και με την μεταβατική κυβέρνηση. Η δημόσια εμφάνιση του Ισμαήλ Χανίγια στον Λίβανο δεν παρέπεμπε πουθενά στο ότι επρόκειτο για έναν αρχηγό μιας ένοπλης οργάνωσης που διεθνώς χαρακτηρίζεται «τρομοκρατική». Τουναντίον, η παρουσία του Χανίγια εμφανιζόταν ως καθ' όλα νομιμοποιημένη εκ μέρους της λιβανικής πολιτειακής ηγεσίας.

Ο Χανίγια στις δημόσιες δηλώσεις του υπενθύμιζε με κάθε τρόπο τους ιστορικούς δεσμούς του Λιβάνου με τον απελευθερωτικό παλαιστινιακό αγώνα. Ωστόσο, προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι ο Ισμαήλ Χανίγια, υπό την ιδιότητα του επικεφαλής του πολιτικού σκέλους της Χαμάς, τόνισε στους Λιβανέζους πολιτικούς ηγέτες ότι ο Λίβανος «θα πρέπει να προστατεύει και να σέβεται τα δικαιώματα των Παλαιστινίων που διαβιούν εντός της λιβανικής επικράτειας» -δημιουργώντας την αίσθηση ότι η οργάνωση Χαμάς (και όχι η διεθνώς αναγνωρισμένη Παλαιστινιακή Αρχή) είναι ο βασικός θεματοφύλακας των εθνικών παλαιστινιακών συμφερόντων, εντός αλλά και εκτός του ιστορικού γεωγραφικού χώρου της Παλαιστίνης.

Αν και δεν ανακοινώθηκε ποτέ επισήμως, θα ήταν πολύ περίεργο εάν ο Χανίγια δεν είχε έρθει σε επαφή με το παρακλάδι της οργάνωσής του στον Νότιο Λίβανο. Αμφίβολο όμως είναι εάν συναντήθηκε με στελέχη της Ισλαμικής Τζιχάντ -εάν βέβαια θεωρηθεί σημαντικό το αν όντως αυτό συνέβη ή όχι κατά την διάρκεια της συγκεκριμένης εξαιρετικά ενδιαφέρουσας επίσκεψής του στον Λίβανο. Έκτοτε, καμία ουσιαστική πρόοδος δεν σημειώθηκε στις διαπραγματεύσεις για την οριστικοποίηση της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ισραήλ-Χαμάς-Τζιχάντ και η κατά τα άλλα «προσωρινή» ανακωχή που τερμάτισε τις εχθροπραξίες του περασμένου Μαΐου να θεωρείται πλέον ως κάτι το «εθιμικά σχεδόν μόνιμο», με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει.

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ

Σε συνάρτηση με τα ως άνω δεδομένα αλλά και με την απόφαση του Ισραήλ να προχωρήσει σε αεροπορικό βομβαρδισμό τα ξημερώματα της Πέμπτης, 5 Αυγούστου 2021, κατά στόχων στρατιωτικού ενδιαφέροντος στον Νότιο Λίβανο (κάτι που έχει να συμβεί από το 2013), μας οδηγούν στα εξής ενδιαφέροντα συμπεράσματα:

Πρώτον, το Ισραήλ βάλει για πρώτη φορά από το 2000 (οπότε και αποχώρησε από τον Νότιο Λίβανο) κατά παλαιστινιακών στόχων που βρίσκονται εντός της λιβανικής επικράτειας, αποφεύγοντας ωστόσο να κατονομάσει την οργάνωση ή τις οργανώσεις που δρουν εκεί.

Δεύτερον, η φιλοϊρανική Χεζμπολάχ, επιλέγοντας να μην προβεί σε καμία δήλωση ή ένοπλη αντίδραση κατά την τρέχουσα πολύ ευαίσθητη συγκυρία, δίνει την εντύπωση ότι «εξυπηρετείται» από την ισραηλινή στρατιωτική δράση στον Νότιο Λίβανο, δηλώνοντας εμμέσως πλην σαφώς ότι δεν είναι σε θέση η ίδια να θέσει υπό τον έλεγχό της την δράση των (εισέτι ανωνύμων) «παλαιστινιακών ενόπλων οργανώσεων» που δρουν χωρίς να ζητούν την δική της προστασία.

Τρίτον, παρότι τόσο η Χαμάς όσο και η Ισλαμική Τζιχάντ έχουν ουσιαστικά καταφέρει να αποκτήσουν ενεργό παρουσία στην λιβανική στρατιωτική πραγματικότητα, φαίνεται ότι δεν θεωρούν ακόμα σκόπιμο να το ανακοινώσουν ανοικτά.

Τέταρτον, και τελευταίο, το χαμηλό προφίλ που διατηρεί η Χεζμπολάχ έναντι του Ισραήλ και γενικότερα, δεν σχετίζεται μόνο με την εξαιρετικά ασταθή λιβανική πολιτική ζωή και με την οργή της τοπικής κοινής γνώμης που δεν φαίνεται να έχει πεισθεί εντελώς για την αθωότητα της οργάνωσης στα όσα εκτυλίχθηκαν έναν χρόνο πριν στο λιμάνι της Βηρυτού και για το οικονομικό χάος που βιώνει η χώρα εδώ και καιρό. Έχει να κάνει επίσης και με τις αντίστοιχες αλλεπάλληλες αρνήσεις του Ιράν σχετικά με την εμπλοκή του σε πλήγματα που κατά καιρούς δέχονται ισραηλινών συμφερόντων εμπορικά πλοία στον Περσικό Κόλπο και στην Αραβική Θάλασσα. Άλλωστε δεν αποτελεί μυστικό ότι, χρόνια τώρα, οι ενέργειες της Χεζμπολάχ καθορίζονται από την Τεχεράνη.

Το ερώτημα που παραμένει είναι το εξής: Μέχρι ποιου σημείου είναι διατεθειμένο το Ισραήλ να εμπλακεί (ή να παρασυρθεί) στις εσωτερικές υποθέσεις του Λιβάνου;

Το παρελθόν έχει αποδείξει ότι η επανάληψη των ίδιων σφαλμάτων οδηγεί στις ίδιες αποτυχίες. Καμία πολιτική δύναμη στο Ισραήλ σήμερα δεν στηρίζει μια εκ νέου ισραηλινή στρατιωτική παρουσία στην Χώρα των Κέδρων. Και ίσως σε αυτό οφείλεται το γεγονός ότι το Ισραήλ αποφεύγει να ονοματίσει τις λεγόμενες «ένοπλες παλαιστινιακές ομάδες που δρουν στον Νότιο Λίβανο» -οι οποίες δεν είναι άλλες από την Χαμάς ή/και την Ισλαμική Τζιχάντ- ή ακόμα, και κάποια περισσότερο τολμηρά παρακλάδια τους.

Από την άλλη, ο Λίβανος βρίσκεται κυριολεκτικά στο χείλος της οικονομικής καταστροφής και του πολιτικού χάους, με το εμφυλιακό κλίμα να εντείνεται επικίνδυνα. Γιατί θα έπρεπε, λοιπόν, το Ισραήλ να ρίξει την χαριστική βολή ακόμα μια φορά;

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition