Ο σωστός τρόπος διερεύνησης της προέλευσης της COVID-19

Όντας πάνω από ενάμιση χρόνο μέσα σε μια παγκόσμια πανδημία που έχει προκαλέσει τουλάχιστον τέσσερα εκατομμύρια θανάτους, ο κόσμος εξακολουθεί να συζητά δύο ανταγωνιστικές υποθέσεις σχετικά με την προέλευση του νέου κορωνοϊού που προκάλεσε την COVID-19. Η πρώτη υπόθεση -και μέχρι πρόσφατα η κυρίαρχη- είναι ότι ο ιός μεταπήδησε από τα ζώα στον άνθρωπο σε ένα φυσικό γεγονός «διαρροής». Η μετάδοση από ζώο σε άνθρωπο έχει συμβεί επανειλημμένα σε όλη την ιστορία. Και παρόλο που κανένα ζώο δεν έχει ταυτοποιηθεί ως ο ένοχος αυτής της πανδημίας, υπάρχουν ενδείξεις ότι είδη που πωλούνται στις αγορές τροφίμων της Γουχάν θα μπορούσαν να είχαν κολλήσει τον νέο κορωνοϊό από μια νυχτερίδα και μετά να μεταδοθεί στους ανθρώπους.

Ένας εργαζόμενος στο Εργαστήριο για την Επείγουσα Αντιμετώπιση της Βιολογικής Απειλής (Laboratory for Urgent Response to Biological Threat), στο Παρίσι, στην Γαλλία, τον Ιανουάριο του 2020. Vincent Boisot / Riva Press / Redux
-----------------------------------------------------------------

Η δεύτερη υπόθεση, η οποία αρχικά απορρίφθηκε ως θεωρία συνωμοσίας αλλά έχει κερδίσει έδαφος στον απόηχο πρόσφατων αναφορών στις ειδήσεις [1], είναι ότι ο νέος κορωνοϊός διέφυγε μέσω τυχαίας διαρροής από εργαστήριο. Τα πρώτα αναφερόμενα κρούσματα της COVID-19 συνέβησαν στην Γουχάν, όπου βρίσκεται το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν, το εργαστήριο υψηλότερης ασφάλειας της Κίνας για βιολογικούς κινδύνους και ένα ινστιτούτο φημισμένο για την έρευνα για τον κορωνοϊό. Η Γουχάν είναι επίσης μια πολυσύχναστη μητρόπολη περισσότερων από δέκα εκατομμυρίων ανθρώπων -δεν αποτελεί φυσικό βιότοπο για τις αποικίες νυχτερίδων όπου τυπικά βρίσκονται κορωνοϊοί.

Και οι δύο υποθέσεις είναι αληθοφανείς, αλλά καμία δεν μπορεί να αποδειχθεί -εν μέρει επειδή η Κίνα αρνήθηκε μέχρι στιγμής να επιτρέψει μια αυστηρή, ανεξάρτητη έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) σε κινεζικό έδαφος. Ερευνητικά ρεπορτάζ, αναλύσεις από ερευνητές, και άρθρα από επιφανείς επιστήμονες βοήθησαν στην αναβίωση της υπόθεσης της διαρροής από το εργαστήριο, αλλά είναι απίθανο να δώσουν μια οριστική απάντηση σχετικά με την προέλευση του ιού -ή να πείσουν όσους δεν είναι προδιατεθειμένοι να αποδεχτούν τα συμπεράσματά τους. Μια αξιολόγηση πληροφοριών μέσα σε 90 ημέρες, που διέταξε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, τον Μάιο, τα αποτελέσματα της οποίας αναμένονται αργότερα αυτό το μήνα, θα μπορούσε να ρίξει περισσότερο φως σε αυτό το ζήτημα. Αλλά είναι ομοίως απίθανο να τερματιστεί το αδιέξοδο για την πηγή της επιδημίας, αφού θα ιδωθεί από άλλα έθνη και από πολυμερείς θεσμούς μέσω του φακού της αντιπαλότητας ΗΠΑ-Κίνας. Λίγοι εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών θα δεχτούν τα συμπεράσματά της χωρίς μια ανεξάρτητη επιβεβαίωση.

Ελλείψει οριστικής απάντησης, η φημολογία και οι κατηγορίες για την προέλευση της COVID-19 εμποδίζουν την διεθνή συνεργασία για τον τερματισμό αυτής της πανδημίας και παρακωλύουν τις επενδύσεις σε παγκόσμιες δυνατότητες παρακολούθησης και απόκρισης ασθενειών που θα χρειαστούν για την πρόληψη, τον εντοπισμό, και την καταπολέμηση της επόμενης [πανδημίας]. Αντί να συνεχίσουν να πιέζουν για μια έρευνα του ΠΟΥ που είναι απίθανο να υλοποιηθεί, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θα πρέπει να ζητήσουν μια ανεξάρτητη επιστημονική έρευνα υπό την ηγεσία ενός συνασπισμού εθνικών ακαδημιών επιστημών. Ένας τέτοιος συνασπισμός, που θα περιλαμβάνει την Κινέζικη Ακαδημία Επιστημών μαζί με την Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ και τις ακαδημίες επιστημών άλλων εθνών, δεν θα τερματίσει τον ανταγωνισμό μεταξύ Πεκίνου και Ουάσινγκτον. Αλλά θα μπορούσε να είναι ένας πιο συνεργατικός χώρος για την διερεύνηση της προέλευσης του ιού, επιτρέποντας στους πολιτικούς και επιστήμονες των ΗΠΑ και της Κίνας να ξεκινήσουν την ανασυγκρότηση της τεχνικής συνεργασίας που απαιτείται για την πρόληψη των μελλοντικών επιδημιών -για παράδειγμα, δημιουργώντας δυναμική για ισχυρότερους παγκόσμιους κανόνες ασφάλειας εργαστηρίων ή καθιστώντας δυνατούς αυστηρότερους περιορισμούς στο εμπόριο άγριων ζώων και τις αγορές νωπών.

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ

Οι διεθνείς προσπάθειες για την διερεύνηση της προέλευσης της πανδημίας έχουν φτάσει σε αδιέξοδο. Ο Μπάιντεν και οι άλλοι ηγέτες των χωρών του G-7 ζήτησαν [2] «έγκαιρη, διαφανή, καθοδηγούμενη από ειδικούς, και βασισμένη στην επιστήμη» έρευνα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και ο Tedros Adhanom Ghebreyesus, γενικός διευθυντής του ΠΟΥ, δεσμεύτηκε [3 ] να πραγματοποιήσει μια τέτοια [έρευνα].

Αλλά η Κίνα αρνήθηκε αποφασιστικά αυτές τις εκκλήσεις για έρευνα εντός της χώρας. Τον περασμένο μήνα, το Πεκίνο απέρριψε [4] ένα σχέδιο του ΠΟΥ για τον έλεγχο εργαστηρίων στην Κίνα, προτείνοντας ότι οι ερευνητές θα πρέπει να αναζητήσουν την προέλευση του ιού στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Εάν οι ΗΠΑ είναι πραγματικά διαφανείς και υπεύθυνες, θα πρέπει να έχουν ανοιχτό μυαλό όπως η Κίνα, καλώντας αμέσως διεθνείς εμπειρογνώμονες στο Fort Detrick και σε άλλα μέρη των ΗΠΑ για διεξαγωγή λεπτομερούς έρευνας», δήλωσε ο Zhao Lijian, εκπρόσωπος του κινεζικού Υπουργείου Εξωτερικών. Τις τελευταίες εβδομάδες, τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης ενέτειναν τις καταγγελίες [6] και τις κατηγορίες ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η πηγή της πανδημίας.

Αν η Κίνα δεν επιτρέψει μια πλήρη έρευνα, οι επιστήμονες (και οι κυβερνήσεις) σε όλο τον κόσμο μπορεί να μην συμφωνήσουν ποτέ για την προέλευση του ιού. Είναι πιθανό ότι δημοσιογράφοι και ειδικοί θα μπορούσαν να ρίξουν περισσότερο φως στην υπόθεση μιας διαρροής από εργαστήριο -για παράδειγμα, αν ένας αξιόπιστος δημοσιογράφος δημοσίευε αρχεία που θα είχαν διαρρεύσει από το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν και που έδειχναν ότι [το Ινστιτούτο] εργαζόταν σε έναν προηγουμένως άγνωστο κορωνοϊό που έμοιαζε με τον SARS- CoV-2. Αλλά ακόμα και τότε, η Κίνα θα αποκήρυττε τα αρχεία ως ψεύτικα και δεν θα επέτρεπε περαιτέρω έρευνα εντός της Κίνας, πιθανότατα υποστηρίζοντας ότι ο ΠΟΥ έχει ήδη απορρίψει την πιθανότητα διαρροής από εργαστήριο τον Ιανουάριο του 2021. Ορισμένοι επιστήμονες και κυβερνήσεις μπορεί να συμπεράνουν ότι τα εργαστηριακά αρχεία που διέρρευσαν ήταν αυθεντικά , αλλά άλλοι θα υποστήριζαν ότι δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε με σιγουριά, αφήνοντας το θέμα αδιευθέτητο.

Η ίδια αβεβαιότητα θα μπορούσε να ακολουθήσει οποιαδήποτε στοιχεία συλλέγονται από μια αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών ή από τα αποτελέσματα της έρευνας που διέταξε ο Μπάιντεν για την προέλευση του ιού. Σε δύο εβδομάδες, θα έχουν περάσει οι 90 ημέρες που έδωσε ο Μπάιντεν στην αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών για να αναθεωρήσουν τα στοιχεία για την προέλευση της πανδημίας. Είναι πιθανό ότι θα επεκτείνει [χρονικά] την έρευνα (και οι διαρροές μέσα από την έρευνα υποδηλώνουν ότι οι Αμερικανοί ερευνητές μπορεί να χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να συλλέξουν δεδομένα που δεν έχουν αποκαλυφθεί στο παρελθόν για την γενετική αλληλουχία, τα οποία μπορεί να προέρχονται από το εργαστήριο στην Γουχάν). Ωστόσο, ανεξάρτητα από το χρονοδιάγραμμα, η Κίνα και άλλες χώρες θα απορρίψουν τα ευρήματα της έρευνας ως ελαττωματικά ή πολιτικοποιημένα, αναφέροντας πιθανώς τις αποτυχίες των [υπηρεσιών] πληροφοριών [7] που συνέβησαν στην πορεία προς τον πόλεμο στο Ιράκ ως έναν καλό λόγο αμφισβήτησης της αξιοπιστίας των ερευνών πληροφοριών εκεί όπου τα γεωπολιτικά συμφέροντα ευνοούν ένα συγκεκριμένο συμπέρασμα. Ένα σχόλιο στην κρατική Λαϊκή Καθημερινή (People’s Daily) έχει ήδη κατηγορήσει [8] τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι έχουν «πρακτοροποιήσει» την έρευνα για την προέλευση [του ιού], υποστηρίζοντας ότι είναι οι επιστήμονες, όχι οι αξιωματούχοι των [υπηρεσιών] πληροφοριών, που θα πρέπει να ηγηθούν οποιασδήποτε έρευνας για την πηγή της πανδημίας.

Ούτε ένα εκρηκτικό ρεπορτάζ ούτε μια αξιολόγηση [των υπηρεσιών] πληροφοριών μπορεί να ξεπεράσει την άρνηση της Κίνας να επιτρέψει μια πραγματική έρευνα του ΠΟΥ, και το σύνταγμα και οι κανονισμοί του οργανισμού δεν του δίνουν την εξουσία [9] να αναγκάσει την Κίνα να υποταχθεί σε μια [έρευνα]. Η συμμόρφωση της Κίνας με τους Διεθνείς Κανονισμούς Υγείας (International Health Regulations), την διεθνή συνθήκη που διέπει την ανταλλαγή πληροφοριών κατά την διάρκεια μιας πανδημίας, έχει ήδη αποδειχθεί ότι είναι «στην καλύτερη περίπτωση ελαττωματική» [10], σύμφωνα με μια ανεξάρτητη ομάδα εργασίας που χρηματοδοτήθηκε από το Council on Foreign Relations και της οποίας ένας από εμάς είναι συν-συγγραφέας. Και ακόμη και αν ένα ρεπορτάζ στα μέσα ενημέρωσης ή μια εκτίμηση των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών θα μπορούσε να πείσει άλλα έθνη ότι συνέβη διαρροή από εργαστήριο, οι τρόποι τιμωρίας της Κίνας θα ήταν περιορισμένοι. Ένα εργαστηριακό ατύχημα από μόνο του δεν θα αποτελούσε παραβίαση του διεθνούς δικαίου και ούτε οι Διεθνείς Κανονισμοί Υγείας ούτε το συνηθισμένο διεθνές δίκαιο θα απαιτούσαν [11] αποζημίωση για τις χώρες που επηρεάστηκαν αρνητικά από το ατύχημα ή από μια μεταγενέστερη συγκάλυψη. Τα Ηνωμένα Έθνη είναι ομοίως ανίκανα να επιβάλουν κυρώσεις, καθώς η Κίνα είναι μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας και θα μπλοκάρει τυχόν τιμωρητικά ψηφίσματα. Το αμερικανικό Κογκρέσο θα μπορούσε να παραιτηθεί από την προστασία της Κίνας βάσει του Νόμου περί Εξωτερικών Κυριαρχικών Ασυλιών (Foreign Sovereign Immunities Act) του 1976, ο οποίος επί του παρόντος απαγορεύει [12] τις εγχώριες μηνύσεις για συγκάλυψη ατυχήματος, αλλά αυτές οι αγωγές και πάλι θα πρέπει να ξεπεράσουν δύσκολα ερωτήματα σχετικά με την αιτιώδη συνάφεια. Πολλά έθνη αντιμετώπισαν παρόμοιες προκλήσεις σε αυτήν την πανδημία και δεν υπέστησαν τα κακά αποτελέσματα των Ηνωμένων Πολιτειών στην υγεία.

Αξιόπιστες αποδείξεις ότι η Κίνα συγκάλυψε ένα εργαστηριακό ατύχημα που τελικά διέσπειρε την πανδημία θα είχε έντονες επιπτώσεις σε επίπεδο φήμης, διπλωματίας, και πολιτικής για το Πεκίνο και θα μπορούσε να προωθήσει τα γεωπολιτικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Αλλά αν προκύψουν τέτοια στοιχεία από μια διαδικασία αντιδικίας, δεν θα κάνουν τους Αμερικανούς ασφαλέστερους από μελλοντικές πανδημίες. Οι εργαστηριακοί κανόνες ασφαλείας και το παγκόσμιο σύστημα για τον εντοπισμό επιδημιών που απαιτούνται για την πρόληψη και την αντιμετώπιση αναπόφευκτων εστιών στην πορεία, εξαρτώνται από την περισσότερη συνεργασία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας, όχι λιγότερη.

ΕΝΑΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΤΡΟΠΟΣ

Προκειμένου να σπάσουν το τρέχον αδιέξοδο, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να προσπαθήσουν να συγκεντρώσουν ομοϊδεάτες χώρες για να εξαντλήσουν τις άλλες επιλογές για μια αξιόπιστη, συνεργατική προσέγγιση για την απάντηση στο ερώτημα της προέλευσης. Αντί μιας έρευνας υπό την ηγεσία του ΠΟΥ, η οποία έχει βαλτώσει απελπιστικά, η κυβέρνηση Μπάιντεν θα πρέπει να ζητήσει μια ανεξάρτητη έρευνα από έναν συνασπισμό αξιόπιστων επιστημονικών ιδρυμάτων, όπως η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ (U.S. National Academy of Sciences), η Κινεζική Ακαδημία Επιστημών (Chinese Academy of Sciences), και η Βασιλική Εταιρεία (Royal Society) στο Ηνωμένο Βασίλειο, μεταξύ άλλων, με τον ΠΟΥ να λειτουργεί ως παρατηρητής.

Παρόλο που η Κίνα έχει κωλυσιεργήσει για την έρευνα του ΠΟΥ, ανταποκρίθηκε θετικά στην αυξανόμενη διεθνή πίεση -για παράδειγμα, μη διατυπώνοντας αντιρρήσεις στο ψήφισμα που καθιερώνει την έρευνα για την προέλευση [της COVID-19] στην Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας τον Μάιο του 2020. Αλλά, η κυβέρνηση Μπάιντεν, για να αυξήσει την πιθανότητα η Κίνα να συνεργαστεί με μια ανεξάρτητη έρευνα, θα πρέπει να εξετάσει μια άμεση απάντηση στις παράλογες κατηγορίες του Πεκίνου ότι η πανδημία μπορεί να προήλθε από στρατιωτικό εργαστήριο των ΗΠΑ. Μέχρι στιγμής, έχει αφήσει αυτές τις κατηγορίες αναπάντητες, πιθανότατα επειδή τις θεωρεί ως παραπληροφόρηση. Αλλά το Πεκίνο έχει ορίσει την σιωπή της Ουάσινγκτον ως απόδειξη ένοχης συνείδησης, βοηθώντας να δικαιολογήσει την δική της άρνηση να δεχτεί πλήρη διεθνή έρευνα.

Ο Μπάιντεν θα μπορούσε να αποδεχθεί την μπλόφα της Κίνας και να επιτρέψει [να έρθουν] διεθνείς επιθεωρητές, συμπεριλαμβανομένων Κινέζων επιστημόνων, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο πρόεδρος George H. W. Bush έκανε μια παρόμοια συμφωνία όταν πρόσφερε στους Σοβιετικούς επιθεωρητές πρόσβαση στις βιολογικές εγκαταστάσεις των ΗΠΑ το 1990 με αντάλλαγμα μια κοινή επιθεώρηση ΗΠΑ-Βρετανίας στις εγκαταστάσεις της Biopreparat της Σοβιετικής Ένωσης. Η κοινή αντιπροσωπεία αντιμετώπισε αρνήσεις, αποφυγή, και εμπόδια, αλλά και πάλι ήταν σε θέση να διαπιστώσει ότι το σοβιετικό πρόγραμμα βιολογικών όπλων ήταν επιθετικού χαρακτήρα, σε αντίθεση με τους σοβιετικούς ισχυρισμούς. Η Ουάσινγκτον κέρδισε ακόμη και από την ρωσική επιθεώρηση επί των δικών της βιολογικών εγκαταστάσεων: Ο Ken Alibek, βασικό μέλος του σοβιετικού προγράμματος βιο-όπλων, επιβεβαίωσε κατά την επίσκεψη της αντιπροσωπείας του ότι δεν πιστεύει πως οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν επιθετικό πρόγραμμα βιο-όπλων, παρόλο που η προπαγάνδα του Κρεμλίνου ισχυριζόταν διαφορετικά. Η αποσκίρτηση του Αλίμπεκ έναν χρόνο αργότερα βοήθησε την Ουάσινγκτον να αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη εικόνα για το πρώην σοβιετικό πρόγραμμα βιο-όπλων.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν θα μπορούσε να επιδιώξει να διαπραγματευτεί μια συμφωνία με το Πεκίνο για παρόμοιες αμοιβαίες επισκέψεις. Εάν η Κίνα συμφωνήσει, τέτοιες επισκέψεις όχι μόνο θα δώσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες καλύτερη εικόνα για τις δραστηριότητες του Ινστιτούτου Ιολογίας Wuhan, αλλά θα δημιουργήσουν ένα άνοιγμα για έναν αξιόπιστο Κινέζο πληροφοριοδότη που θα ρίξει περισσότερο φως στην προέλευση του ιού. Εάν η Κίνα αρνηθεί, η προσπάθεια τουλάχιστον θα εξέθετε το ψέμα στην προπαγανδιστική εκστρατεία του Πεκίνου στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

Μια ανεξάρτητη υπό την ηγεσία συνασπισμού έρευνα, σε συνδυασμό με το ενδεχόμενο αμοιβαίων επιθεωρήσεων από τις ΗΠΑ και την Κίνα, δεν θα τερματίσει τον ανταγωνισμό μεταξύ Πεκίνου και Ουάσινγκτον. Αλλά μπορεί να βοηθήσει να ξεπεραστεί το τρέχον αδιέξοδο σχετικά με το ζήτημα της προέλευσης της πανδημίας -το οποίο με την σειρά του θα βοηθήσει Αμερικανούς και Κινέζους επιστήμονες και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να αξιοποιήσουν σωστά την απάντηση. Το Πεκίνο και η Ουάσινγκτον θα πρέπει να συνεργαστούν για να τερματίσουν αυτήν την πανδημία και να καταπολεμήσουν την επόμενη, θέτοντας ισχυρότερους παγκόσμιους κανόνες για την ασφάλεια των εργαστηρίων και αυστηρότερους περιορισμούς στο εμπόριο άγριων ζώων και τις αγορές τροφίμων. Μόνο αυτό θα κάνει τους Αμερικανούς και τον κόσμο ασφαλέστερο.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.wsj.com/articles/intelligence-on-sick-staff-at-wuhan-lab-fue...
[2] https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2021/06/13/...
[3] https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-genera...
[4] https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/xwfw_665399/s2510_665401/t1893359.shtml
[5] http://www.xinhuanet.com/2021-06/17/c_1127572999.htm
[6] https://www.cnn.com/2021/08/06/china/china-covid-origin-mic-intl-hnk/ind...
[7] https://opinion.huanqiu.com/article/43Kpzqqx6Rs
[8] http://www.chinanews.com/gj/2021/06-03/9491523.shtml
[9] https://www.usnews.com/news/world/articles/2021-06-07/who-official-says-...
[10] https://www.cfr.org/report/pandemic-preparedness-lessons-COVID-19/
[11] https://www.justsecurity.org/69394/covid-19-and-international-law-mus%E2...
[12] https://www.justsecurity.org/69460/

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-08-12/right-way-inves...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition