Μια μετα-αμερικανική Κεντρική Ασία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μια μετα-αμερικανική Κεντρική Ασία

Πώς προσαρμόζεται η περιοχή στην ήττα των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν

Οι προσπάθειες των ΗΠΑ για την προώθηση της περιφερειακής οικονομικής ανάπτυξης συνδέοντας το Αφγανιστάν με την Κεντρική Ασία και τη Νότια Ασία προκάλεσαν επίσης μια αντίδραση. Τέτοιες υψηλές φιλοδοξίες μόνο επιτάχυναν τα αντίπαλα έργα που υποστηρίζονται από την Κίνα και την Ρωσία τα οποία ήταν πιο απτά και καλύτερα χρηματοδοτούμενα. Δεν ήταν τυχαίο ότι όταν ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, ανακοίνωσε την Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός (Belt and Road Initiative, BRI) το 2013, το έκανε στο Πανεπιστήμιο Ναζαρμπάγιεφ στο Καζακστάν. Στο πλαίσιο της BRI, η Κίνα συνεχίζει να επενδύει δισεκατομμύρια δολάρια σε νέους αγωγούς, δρόμους, και σιδηροδρόμους για την σύνδεση της Κεντρικής Ασίας με την δυτική Κίνα. Η Ρωσία, από την πλευρά της, επιτάχυνε την δική της περιφερειακή οικονομική πρωτοβουλία, την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (Eurasian Economic Union). Η Μόσχα χρησιμοποίησε επίσης το καθεστώς του μετανάστη εκατομμυρίων μεταναστών εργατών της Κεντρικής Ασίας στην Ρωσία ως πηγή μόχλευσης στις περιφερειακές κυβερνήσεις.

Στα μέσα της δεκαετίας του 2010, ο πόλεμος και η διεθνής επέμβαση είχαν ανατρέψει την πολιτική τάξη της Κεντρικής Ασίας. Οι κυβερνήσεις και το κοινό είχαν γίνει πολύ σκεπτικοί [14] για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, και η απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, να αποσύρει τις περισσότερες αμερικανικές δυνάμεις από το Αφγανιστάν ήρθε σε έντονη αντίθεση με την εντεινόμενη εμπλοκή της Κίνας και της Ρωσίας. Τα τελευταία αμερικανικά στρατεύματα αναχώρησαν από τη Μανάς το 2014, αφήνοντας τη Μόσχα ως τον κύριο προστάτη του Κιργιζιστάν. Ο γεωπολιτικός προσανατολισμός της Κεντρικής Ασίας ευθυγραμμίστηκε γρήγορα με τις μη φιλελεύθερες αρχές του SCO, που επιδίωκαν να καταπολεμήσουν τον «εξτρεμισμό, την τρομοκρατία, και τον σεπαρατισμό» και να ανυψώσουν την αρχή της μη παρέμβασης πάνω από όλα τα άλλα.

ΑΥΤΑΡΧΙΣΜΟΣ ΤΩΡΑ

Με τις Ηνωμένες Πολιτείες εκτός Αφγανιστάν, τα κράτη της Κεντρικής Ασίας που κάποτε φιλοξενούσαν στρατιωτικές εγκαταστάσεις των ΗΠΑ είναι ισχυρότερα από όσο πριν από δύο δεκαετίες, και όχι πιο δημοκρατικά. Η κατάληψη των Ταλιμπάν ενίσχυσε τις αυταρχικές τάσεις [15] στο Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν, καθώς οι ηγεμόνες αυστηροποιούν τα σύνορά τους στους Αφγανούς πρόσφυγες και κινητοποιούν τους στρατούς τους για πιθανές συνοριακές συγκρούσεις. Σε σύγκριση με 20 χρόνια πριν, ωστόσο, τα κράτη της Κεντρικής Ασίας και οι νέοι υποστηρικτές τους είναι πιο ρεαλιστές στην σχέση τους με τους Ταλιμπάν. Οι περιφερειακοί ηγέτες φαίνονται τώρα πραγματικά αφοσιωμένοι στην αντιμετώπιση [16] προκλήσεων του Αφγανιστάν στην ασφάλεια και την οικονομία.

Η Κίνα και η Ρωσία θεωρούν την αποχώρηση των ΗΠΑ ως πλήγμα για την παγκόσμια ηγεσία της Ουάσινγκτον [17], και αμφότερες έχουν εντείνει τις δραστηριότητες ασφαλείας τους κατά την πρόσφατη κρίση. Στην τρίτη περιφερειακή επιχείρηση της Μόσχας από τον Ιούλιο, τα ρωσικά στρατεύματα πραγματοποίησαν κοινές ασκήσεις με δυνάμεις του Τατζικιστάν και του Ουζμπεκιστάν στις αρχές Αυγούστου κοντά στα σύνορα Τατζικιστάν-Αφγανιστάν, και τα κινεζικά στρατεύματα πραγματοποίησαν [18] αντιτρομοκρατικές ασκήσεις στο Τατζικιστάν λίγες ημέρες αργότερα.

Πράγματι, το Πεκίνο και η Μόσχα συντονίζουν τώρα τις πολιτικές τους στο Αφγανιστάν. Αμφότερες έχουν διαπραγματευτεί με τους Ταλιμπάν, οι οποίοι τώρα φαίνεται να χαιρετίζουν ένα μέτρο εξωτερικής δέσμευσης [19] καθώς η ομάδα επιδιώκει να εξασφαλίσει διεθνή αναγνώριση. Αφότου εκατοντάδες Αφγανοί στρατιώτες κατέφυγαν στο Τατζικιστάν στις αρχές Ιουλίου, μέλη μιας αντιπροσωπείας των Ταλιμπάν επισκέφθηκαν τη Μόσχα [20] για να διαβεβαιώσουν τους Ρώσους αξιωματούχους ότι θα σεβαστούν τα διεθνή σύνορα και θα εγγυηθούν την ασφάλεια των διπλωματικών αξιωματούχων και των αποστολών στο Αφγανιστάν. Λίγες μέρες αργότερα, ο ειδικός εκπρόσωπος του Πούτιν για το Αφγανιστάν κάλεσε την αφγανική κυβέρνηση [21] να διαπραγματευτεί ενεργά με τους Ταλιμπάν.

Παράλληλα, οι Ταλιμπάν ανακοίνωσαν ότι θα καλωσορίσουν τις κινεζικές επενδύσεις [22] και προσπάθειες ανοικοδόμησης [23] με αντάλλαγμα την υποστήριξη της καταστολής του Πεκίνου [24] στις παραμεθόριες περιοχές της Σιντζιάνγκ και τις ομάδες Ουιγούρων. Η Κίνα και η Ρωσία μπορούν επίσης τώρα να χρησιμοποιήσουν την προοπτική διεθνούς αναγνώρισης των Ταλιμπάν -και την διαγραφή τους από τον κατάλογο των τρομοκρατών που έχει εγκριθεί από τον ΟΗΕ- ως μόχλευση για την εξαγωγή εγγυήσεων για τις περιφερειακές τους ατζέντες. Το Αφγανιστάν προσφέρει τώρα στον Σι και στον Πούτιν μια άλλη αρένα για να διευρύνουν την στρατηγική τους συνεργασία [25] και να ακολουθήσουν ένα κοινό πρόγραμμα επικαλυπτόμενων πρωτοβουλιών στην οικονομία και την ασφάλεια.

ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ;

Η αποχώρηση και η αποτυχία της Ουάσινγκτον να οικοδομήσει ένα νομιμοποιημένο αφγανικό κράτος [26] αναπόφευκτα θα τροφοδοτήσει το αφήγημα της παρακμής των ΗΠΑ και του ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων. Οι χώρες που διατηρούν πρεσβείες στην Καμπούλ, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, του Ιράν, και της Ρωσίας, είναι μεταξύ των μεγαλύτερων αντιπάλων των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτά τα κράτη, ωστόσο, πρέπει τώρα να αντιμετωπίσουν τις πρακτικές προκλήσεις της παροχής εγγυήσεων ασφάλειας, της ανάπτυξης οικονομικών δικτύων, και της πίεσης για μια διαρκή πολιτική μετάβαση. Συνεπώς, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εξακολουθήσουν να διαθέτουν σημαντική διεθνή μόχλευση, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου της πρόσβασης στα δολάρια που απαιτούνται για να αποφευχθεί ένας παρατεταμένος τραπεζικός πανικός και η εξαιρετικά απαιτούμενη εξωτερική χρηματοδότηση από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι, για παράδειγμα, μπορούν να πιέσουν τους διεθνείς δωρητές να θέσουν προϋποθέσεις [27] στην χρηματοδότηση βοήθειας και ανοικοδόμησης για μια πολιτική μετάβαση χωρίς αποκλεισμούς, και κριτήρια συναρτώμενα με τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.