Μια μετα-αμερικανική Κεντρική Ασία

Η εκπληκτική νίκη των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν έχει εξαπολύσει κύμα οργής κατά του προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν. Οι επικριτές κατηγορούν την διοίκησή του όχι μόνο για κακή διαχείριση της απόσυρσης των στρατευμάτων και βλάβη της παγκόσμιας αξιοπιστίας της Ουάσινγκτον, αλλά και για κάτι άλλο: ότι αφήνει ένα περιφερειακό κενό στην Κεντρική Ασία που η Κίνα και η Ρωσία [1] θα γεμίσουν με ενθουσιασμό. Ένα ειδησεογραφικό ρεπορτάζ [2] παρατήρησε ότι «οι κύριοι αντίπαλοι της Αμερικής όντως ζητωκραύγασαν … μετά την κατάρρευση της υποστηριζόμενης από τις ΗΠΑ κυβέρνησης στο Αφγανιστάν».

Εκκενώνοντας την Kabul, τον Αύγουστο του 2021. Sgt. Victor Mancilla / Reuters
-----------------------------------------------------

Ωστόσο, αυτό που εκφεύγει από τους επικριτές είναι ότι η Κεντρική Ασία δεν είναι πλέον ο άναρχος τόπος που ήταν πριν από 20 χρόνια, όταν οι Ταλιμπάν κυβερνούσαν υπό διεθνή απομόνωση. Σήμερα, υπάρχει μια περιφερειακή τάξη που μπορεί να καλύψει την απουσία της Ουάσινγκτον. Η εισβολή των Ηνωμένων Πολιτειών στο Αφγανιστάν μετά την 11η Σεπτεμβρίου [του 2001] προκάλεσε βαθιές αλλαγές στην πολιτική δυναμική της Κεντρικής Ασίας. Οι γείτονες του Αφγανιστάν έμαθαν να ελίσσονται στις συχνά αντιφατικές απαιτήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης τους, ενώ παράλληλα υποστήριζαν την αντίδραση της Κίνας και της Ρωσίας ενάντια στην συνεχιζόμενη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ. Ως αποτέλεσμα, η Κεντρική Ασία σήμερα είναι ένας πολυπολικός χώρος όπου διαφορετικές χώρες ασκούν επιρροή μέσω νέων οργανισμών, κανόνων, και δικτύων που επικαλύπτονται με, και ανταγωνίζονται έναντι εκείνων των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους.

Μακράν ενός πολιτικού κενού, υπάρχει ένα συνονθύλευμα δομών που οι δρώντες της Κεντρικής Ασίας είναι όλο και πιο πεπεισμένοι ότι πρέπει να χρησιμοποιούν για να κυβερνήσουν την περιοχή τους. Μέσα σε αυτή τη νέα τάξη, επιπλέον, υπάρχουν ακόμη μοχλοί που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ για να προωθήσουν μια πιο μετριοπαθή και εστιασμένη ατζέντα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι πλέον σε άμεσο τοπικό ανταγωνισμό με την Κίνα και την Ρωσία και υπάρχει μικρή πιθανότητα τα αμερικανικά στρατεύματα να επιστρέψουν στην περιοχή σε μεγάλο αριθμό οποτεδήποτε σύντομα. Ωστόσο, η Ουάσινγκτον μπορεί να προσφέρει εναλλακτικές μορφές δέσμευσης -συγκεκριμένα, όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη, την βοήθεια κατά της διαφθοράς, και την βοήθεια για την δημόσια υγεία- με την πεποίθηση ότι παραμένει ένας σημαντικός, αν και όχι πλέον απαραίτητος, παίκτης.

ΗΜΕΡΕΣ ΔΟΞΗΣ

Αμέσως μετά την 11η Σεπτεμβρίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες εξασφάλισαν συμφωνίες για εγκατάσταση στρατιωτικών βάσεων, για υπερπτήσεις, και συμφωνίες εφοδιαστικής (logistics) σε όλη την Κεντρική Ασία για να υποστηρίξουν την εκστρατεία τους στο Αφγανιστάν. Αλλά αυτές οι νέες συνεργασίες -ειδικά οι μεγάλες εγκαταστάσεις στο Ουζμπεκιστάν και το Κιργιζιστάν- προκάλεσαν ανησυχίες [3] για το πώς η υποστήριξη των ΗΠΑ μπορεί να επηρεάσει την εσωτερική πολιτική αυτών των χωρών. Ο αυταρχικός πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν, Ισλάμ Καρίμοφ, είδε τη νέα του συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες ως ευκαιρία να νομιμοποιήσει την εγχώρια εκστρατεία του εναντίον ισλαμιστών μαχητών. Η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στο Κιργιζιστάν προσέφερε παρόμοια διεθνή νομιμοποίηση στον πρόεδρο Ασκάρ Ακάγιεφ, του οποίου η παρεοκρατία μείωνε σταθερά την φήμη του ως τον μόνο μεταρρυθμιστή της περιοχής.

Η υποστήριξη των ΗΠΑ σήμαινε επίσης μια συνεχή ροή ξένων ενισχύσεων σε πολλές μικρές πολιτείες. Ο στόχος ήταν να ενισχυθούν τα τοπικά αντιτρομοκρατικά προγράμματα, οι προσπάθειες για την καταπολέμηση των ναρκωτικών, και η ασφάλεια των συνόρων –όλα, ενέργειες που είχαν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ πολεμική προσπάθεια και να προσφέρουν ένα σιωπηρό quid pro quo [αντάλλαγμα] για πρόσβαση στην [εκάστοτε] βάση. Αλλά η συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλους συμμάχους του ΝΑΤΟ λειτούργησε επίσης προς την αντίθετη κατεύθυνση, επιτρέποντας στις χώρες της Κεντρικής Ασίας να εφαρμόσουν την χαρακτηριστική τους λεγόμενη πολυδιανυσματική (multivector ) εξωτερική πολιτική [4], όπου η καθεμία προσπάθησε να ισορροπήσει προσεκτικά τις σχέσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Κίνας, και της Ρωσίας επικαλούμενη την δυνητική επιρροή αντίπαλων δυνάμεων προκειμένου να διατηρήσει την εξωτερική υποστήριξη.

Η Κίνα και η Ρωσία, από την πλευρά τους, αποδέχθηκαν γρήγορα την ξαφνική είσοδο των Ηνωμένων Πολιτειών στην ευρύτερη Κεντρική Ασία, αν και είχαν τους δικούς τους λόγους για κάτι τέτοιο. Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, ήταν ο πρώτος παγκόσμιος ηγέτης που τηλεφώνησε στον πρόεδρο Τζορτζ Μπους μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου -προσφέροντας ρωσική υποστήριξη για την εκστρατεία στο Αφγανιστάν. Σε συνάντηση με τον Μπους στο Τέξας τον Νοέμβριο του 2001, ο Πούτιν επιβεβαίωσε [5] ότι δεν ανησυχούσε για το ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χρησιμοποιούσαν τη νέα στρατιωτική παρουσία τους για να επιδιώξουν πρόσθετη γεωπολιτική επιρροή. Εκείνη την εποχή, ο Ρώσος πρόεδρος θεώρησε την συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες ως μια ευκαιρία να καθιερωθεί η Μόσχα ως σημαντικός παγκόσμιος παίκτης και συνομιλητής στην περιοχή. Η Κίνα δέχτηκε επίσης οπορτουνιστικά την στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ, χρησιμοποιώντας την για να αναδιατυπώσει ομάδες Ουιγούρων [6] στην Σιντζιάνγκ ως συνδεδεμένες με την Αλ Κάιντα και ως εκ τούτου ως νόμιμους στόχους του πολέμου κατά της τρομοκρατίας. Αμερικανοί αξιωματούχοι συγκατένευσαν -συμφώνησαν με το αίτημα του Πεκίνου να κατατάξουν το Ισλαμικό Κίνημα του Ανατολικού Τουρκεστάν στη μαύρη λίστα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ γι τους τρομοκράτες και να επιτρέψουν στους Κινέζους ανακριτές [7] να έχουν πρόσβαση σε κρατούμενους Ουιγούρους στον Κόλπο του Γκουαντάναμο.

Σε λίγους μήνες, η στρατιωτική επέμβαση είχε φαινομενικά αναδιαμορφώσει την ευρύτερη Κεντρική Ασία. Με μια κίνηση, η Ουάσινγκτον διέλυσε τους Ταλιμπάν, διεύρυνε την δική της περιφερειακή παρουσία, και σφυρηλάτησε μια σειρά νέων εταιρικών σχέσεων ασφαλείας. Τα κράτη της Κεντρικής Ασίας υποστήριζαν τον διεθνή συνασπισμό στο Αφγανιστάν, καταπολεμούσαν τους ισλαμιστές μαχητές, θέσπιζαν πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, και επέτρεπαν σε ομάδες της κοινωνίας των πολιτών που υπερασπίζονταν δημόσια τα ανθρώπινα δικαιώματα και αντιτίθενται στην διαφθορά να επιχειρούν στο έδαφός τους. Από την αμερικανική άποψη, το μέλλον φαινόταν λαμπρό.

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΧΑΘΗΚΕ

Ωστόσο, αυτή η αισιόδοξη εικόνα του ρόλου των Ηνωμένων Πολιτειών στην Κεντρική Ασία ήταν σχετικά βραχύβια. Η αμερικανική επέμβαση σηματοδότησε την κορύφωση [8] της επιρροής της Ουάσινγκτον στην Ευρασία. Σχεδόν αμέσως μετά την ανατροπή των Ταλιμπάν, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι άρχισαν να αντιμετωπίζουν τις εγγενείς αντιφάσεις της ευρύτερης περιφερειακής παρουσίας τους. Η επιτακτική ανάγκη διατήρησης εταιρικών σχέσεων ασφάλειας με τις κυβερνήσεις της Κεντρικής Ασίας συγκρούστηκε γρήγορα με την επιθυμία να προωθηθούν βασικά πολιτικά δικαιώματα και καλύτερη διακυβέρνηση. Η διαρκής στρατιωτική παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών ώθησε επίσης την Κίνα και την Ρωσία να αναπτύξουν τους δικούς τους αντίπαλους θεσμούς, νόρμες, και πρακτικές, συμπεριλαμβανομένων των οργανισμών ασφαλείας όπως ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (Shanghai Cooperation Organization, SCO) και ο υπό την ρωσική καθοδήγηση Οργανισμός Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (Collective Security Treaty Organization, CSTO).

Αν και οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ ήλπιζαν ότι η συνεργασία για την ασφάλεια θα ενθάρρυνε τους κεντρο-ασιατικούς οικοδεσπότες τους να μεταρρυθμιστούν, συνέβη το αντίθετο [9]. Στο Ουζμπεκιστάν, ο Καρίμοφ ενέτεινε την αυταρχική διακυβέρνησή του, παρατείνοντας την προεδρική του θητεία και καταπιέζοντας όλη την εγχώρια πολιτική αντιπολίτευση. Σύντομα έγινε γνωστό ότι οι υπηρεσίες πληροφοριών του Ουζμπεκιστάν είχαν συνεργαστεί [10] με αμερικανικές υπηρεσίες σε μια σειρά «εξαιρετικών παραδόσεων» -την απαγωγή και την ανάκριση υπόπτων για τρομοκρατία- εγείροντας ερωτήματα σχετικά με το αν η συνεργασία για την ασφάλεια με την Ουάσινγκτον ήταν ενθαρρυντική παρά αποθαρρυντική στην καταστολή.

Οι νέες περιφερειακές εντάσεις έβλαψαν επίσης τις σχέσεις ΗΠΑ -Κεντρικής Ασίας -το αποτέλεσμα των «έγχρωμων επαναστάσεων» στην Γεωργία (2003), την Ουκρανία (2004), και το Κιργιζιστάν (2005), όταν μια σειρά διεφθαρμένων κυβερνήσεων κατέρρευσαν μετά από διαμαρτυρίες ενάντια στις εκλογικές νοθείες. Φοβούμενες μια τοπική εκδοχή [των επαναστάσεων], οι δυνάμεις ασφαλείας του Ουζμπεκιστάν σκότωσαν εκατοντάδες διαδηλωτές στην ανατολική πόλη Αντιγιόν τον Μάιο του 2005. Οι διμερείς σχέσεις μεταξύ Τασκένδης και Ουάσινγκτον επιδεινώθηκαν γρήγορα καθώς οι Αμερικανοί αξιωματούχοι καταδίκασαν την επιχείρηση και ζήτησαν διεθνή έρευνα. Η κυβέρνηση του Ουζμπεκιστάν, από την πλευρά της, περιόρισε τις δραστηριότητες που σχετίζονταν με την βάση και έδιωξε τις Δυτικές μη κυβερνητικές οργανώσεις. Με τις Ηνωμένες Πολιτείες απρόθυμες να προσφέρουν πιο άμεσα οφέλη, το Ουζμπεκιστάν ενεργοποίησε την ρήτρα τερματισμού της βάσης στα τέλη Ιουλίου [2005] και οι αμερικανικές δυνάμεις αναχώρησαν μέσα σε λίγους μήνες. Το 2006, η Τασκένδη εντάχθηκε στον υπό την ηγεσία της Ρωσίας CSTO, παγιώνοντας το διαζύγιό της από την Ουάσινγκτον.

Στο γειτονικό Κιργιζιστάν, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι αντιμετώπισαν επίσης μια σειρά πολιτικών πονοκεφάλων που έθεσαν υπό αμφισβήτηση την κατάσταση της αμερικανικής βάσης στη Μανάς –την πρόχειρη εγκατάσταση για το σύνολο σχεδόν του αμερικανικού στρατιωτικού προσωπικού που κινείτο προς και από το Αφγανιστάν. Αφότου η επανάσταση του 2005 [11] απομάκρυνε τον Ακάγιεφ, ο νέος πρόεδρος, Kurmanbek Bakiyev, γινόταν όλο και πιο καταπιεστικός και διεφθαρμένος -επωφελούμενος από την πώληση κρατικά ελεγχόμενων περιουσιακών στοιχείων και επιτρέποντας ενεργά τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες [12]. Για τον Μπακίγιεφ και τους συνεργάτες του, η Μανάς και τα συναφή συμβόλαιά της ήταν σε μεγάλο βαθμό μια ευκαιρία για την απόσπαση ιδιωτικού κέρδους. Ακόμα κι έτσι, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι αναγκάστηκαν να υποστηρίξουν δημόσια το καθεστώς ως σημαντικό εταίρο στο Αφγανιστάν.

Σε μια προσπάθεια να μειώσουν την επιρροή των ΗΠΑ στην Κεντρική Ασία, η Κίνα και η Ρωσία εκμεταλλεύτηκαν τις εντάσεις μεταξύ της Ουάσινγκτον και των περιφερειακών κυβερνήσεων για να αναπτύξουν τους δικούς τους θεσμούς στην περιοχή. Η Ρωσία επέκτεινε τις δραστηριότητες του CSTO, δημιούργησε μια νέα βάση κοντά στις εγκαταστάσεις των ΗΠΑ στη Manas, και κατέληξε σε συμφωνία με το Τατζικιστάν για την εγκατάσταση περισσότερων από 5.000 στρατιωτών στο έδαφος της χώρας αυτής. Ο SCO -που ιδρύθηκε το 2001 από την Κίνα, το Καζακστάν, το Κιργιζιστάν, την Ρωσία, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν- γινόταν όλο και περισσότερο αντιαμερικανικός. Η οργάνωση ανέπτυξε διάφορες περιφερειακές πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένων των διετών στρατιωτικών ασκήσεων και του δικού της αντιτρομοκρατικού κέντρου στην Τασκένδη.

Καθώς οι σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας επιδεινώνονταν, το Κρεμλίνο προσπάθησε να δωροδοκήσει τον Μπακίγιεφ με ένα πακέτο έκτακτης χρηματοδότησης και επενδύσεων ύψους 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με την ελπίδα ότι ο πρόεδρος της Κιργιζίας θα κλείσει την αμερικανική βάση στη Μανάς. Όταν, σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Ρώσο πρόεδρο, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, το 2009, ο Μπακίγιεφ ανακοίνωσε [13] σχέδια για κλείσιμο της εγκατάστασης, Αμερικανοί αξιωματούχοι έσπευσαν να την σώσουν -τελικά συμφώνησαν να τετραπλασιάσουν το ενοίκιο σε 63 εκατομμύρια δολάρια ετησίως και να μετονομάσουν την βάση σε «Manas Transit Center» για να μειώσουν την έμφαση στον στρατιωτικό της ρόλο. Η Μόσχα δεν αποδέχθηκε ευγενικά την προδοσία του Μπακίγεφ και καλωσόρισε την ανατροπή του τον επόμενο χρόνο.

Οι προσπάθειες των ΗΠΑ για την προώθηση της περιφερειακής οικονομικής ανάπτυξης συνδέοντας το Αφγανιστάν με την Κεντρική Ασία και τη Νότια Ασία προκάλεσαν επίσης μια αντίδραση. Τέτοιες υψηλές φιλοδοξίες μόνο επιτάχυναν τα αντίπαλα έργα που υποστηρίζονται από την Κίνα και την Ρωσία τα οποία ήταν πιο απτά και καλύτερα χρηματοδοτούμενα. Δεν ήταν τυχαίο ότι όταν ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, ανακοίνωσε την Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός (Belt and Road Initiative, BRI) το 2013, το έκανε στο Πανεπιστήμιο Ναζαρμπάγιεφ στο Καζακστάν. Στο πλαίσιο της BRI, η Κίνα συνεχίζει να επενδύει δισεκατομμύρια δολάρια σε νέους αγωγούς, δρόμους, και σιδηροδρόμους για την σύνδεση της Κεντρικής Ασίας με την δυτική Κίνα. Η Ρωσία, από την πλευρά της, επιτάχυνε την δική της περιφερειακή οικονομική πρωτοβουλία, την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (Eurasian Economic Union). Η Μόσχα χρησιμοποίησε επίσης το καθεστώς του μετανάστη εκατομμυρίων μεταναστών εργατών της Κεντρικής Ασίας στην Ρωσία ως πηγή μόχλευσης στις περιφερειακές κυβερνήσεις.

Στα μέσα της δεκαετίας του 2010, ο πόλεμος και η διεθνής επέμβαση είχαν ανατρέψει την πολιτική τάξη της Κεντρικής Ασίας. Οι κυβερνήσεις και το κοινό είχαν γίνει πολύ σκεπτικοί [14] για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, και η απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, να αποσύρει τις περισσότερες αμερικανικές δυνάμεις από το Αφγανιστάν ήρθε σε έντονη αντίθεση με την εντεινόμενη εμπλοκή της Κίνας και της Ρωσίας. Τα τελευταία αμερικανικά στρατεύματα αναχώρησαν από τη Μανάς το 2014, αφήνοντας τη Μόσχα ως τον κύριο προστάτη του Κιργιζιστάν. Ο γεωπολιτικός προσανατολισμός της Κεντρικής Ασίας ευθυγραμμίστηκε γρήγορα με τις μη φιλελεύθερες αρχές του SCO, που επιδίωκαν να καταπολεμήσουν τον «εξτρεμισμό, την τρομοκρατία, και τον σεπαρατισμό» και να ανυψώσουν την αρχή της μη παρέμβασης πάνω από όλα τα άλλα.

ΑΥΤΑΡΧΙΣΜΟΣ ΤΩΡΑ

Με τις Ηνωμένες Πολιτείες εκτός Αφγανιστάν, τα κράτη της Κεντρικής Ασίας που κάποτε φιλοξενούσαν στρατιωτικές εγκαταστάσεις των ΗΠΑ είναι ισχυρότερα από όσο πριν από δύο δεκαετίες, και όχι πιο δημοκρατικά. Η κατάληψη των Ταλιμπάν ενίσχυσε τις αυταρχικές τάσεις [15] στο Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν, καθώς οι ηγεμόνες αυστηροποιούν τα σύνορά τους στους Αφγανούς πρόσφυγες και κινητοποιούν τους στρατούς τους για πιθανές συνοριακές συγκρούσεις. Σε σύγκριση με 20 χρόνια πριν, ωστόσο, τα κράτη της Κεντρικής Ασίας και οι νέοι υποστηρικτές τους είναι πιο ρεαλιστές στην σχέση τους με τους Ταλιμπάν. Οι περιφερειακοί ηγέτες φαίνονται τώρα πραγματικά αφοσιωμένοι στην αντιμετώπιση [16] προκλήσεων του Αφγανιστάν στην ασφάλεια και την οικονομία.

Η Κίνα και η Ρωσία θεωρούν την αποχώρηση των ΗΠΑ ως πλήγμα για την παγκόσμια ηγεσία της Ουάσινγκτον [17], και αμφότερες έχουν εντείνει τις δραστηριότητες ασφαλείας τους κατά την πρόσφατη κρίση. Στην τρίτη περιφερειακή επιχείρηση της Μόσχας από τον Ιούλιο, τα ρωσικά στρατεύματα πραγματοποίησαν κοινές ασκήσεις με δυνάμεις του Τατζικιστάν και του Ουζμπεκιστάν στις αρχές Αυγούστου κοντά στα σύνορα Τατζικιστάν-Αφγανιστάν, και τα κινεζικά στρατεύματα πραγματοποίησαν [18] αντιτρομοκρατικές ασκήσεις στο Τατζικιστάν λίγες ημέρες αργότερα.

Πράγματι, το Πεκίνο και η Μόσχα συντονίζουν τώρα τις πολιτικές τους στο Αφγανιστάν. Αμφότερες έχουν διαπραγματευτεί με τους Ταλιμπάν, οι οποίοι τώρα φαίνεται να χαιρετίζουν ένα μέτρο εξωτερικής δέσμευσης [19] καθώς η ομάδα επιδιώκει να εξασφαλίσει διεθνή αναγνώριση. Αφότου εκατοντάδες Αφγανοί στρατιώτες κατέφυγαν στο Τατζικιστάν στις αρχές Ιουλίου, μέλη μιας αντιπροσωπείας των Ταλιμπάν επισκέφθηκαν τη Μόσχα [20] για να διαβεβαιώσουν τους Ρώσους αξιωματούχους ότι θα σεβαστούν τα διεθνή σύνορα και θα εγγυηθούν την ασφάλεια των διπλωματικών αξιωματούχων και των αποστολών στο Αφγανιστάν. Λίγες μέρες αργότερα, ο ειδικός εκπρόσωπος του Πούτιν για το Αφγανιστάν κάλεσε την αφγανική κυβέρνηση [21] να διαπραγματευτεί ενεργά με τους Ταλιμπάν.

Παράλληλα, οι Ταλιμπάν ανακοίνωσαν ότι θα καλωσορίσουν τις κινεζικές επενδύσεις [22] και προσπάθειες ανοικοδόμησης [23] με αντάλλαγμα την υποστήριξη της καταστολής του Πεκίνου [24] στις παραμεθόριες περιοχές της Σιντζιάνγκ και τις ομάδες Ουιγούρων. Η Κίνα και η Ρωσία μπορούν επίσης τώρα να χρησιμοποιήσουν την προοπτική διεθνούς αναγνώρισης των Ταλιμπάν -και την διαγραφή τους από τον κατάλογο των τρομοκρατών που έχει εγκριθεί από τον ΟΗΕ- ως μόχλευση για την εξαγωγή εγγυήσεων για τις περιφερειακές τους ατζέντες. Το Αφγανιστάν προσφέρει τώρα στον Σι και στον Πούτιν μια άλλη αρένα για να διευρύνουν την στρατηγική τους συνεργασία [25] και να ακολουθήσουν ένα κοινό πρόγραμμα επικαλυπτόμενων πρωτοβουλιών στην οικονομία και την ασφάλεια.

ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ;

Η αποχώρηση και η αποτυχία της Ουάσινγκτον να οικοδομήσει ένα νομιμοποιημένο αφγανικό κράτος [26] αναπόφευκτα θα τροφοδοτήσει το αφήγημα της παρακμής των ΗΠΑ και του ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων. Οι χώρες που διατηρούν πρεσβείες στην Καμπούλ, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, του Ιράν, και της Ρωσίας, είναι μεταξύ των μεγαλύτερων αντιπάλων των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτά τα κράτη, ωστόσο, πρέπει τώρα να αντιμετωπίσουν τις πρακτικές προκλήσεις της παροχής εγγυήσεων ασφάλειας, της ανάπτυξης οικονομικών δικτύων, και της πίεσης για μια διαρκή πολιτική μετάβαση. Συνεπώς, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εξακολουθήσουν να διαθέτουν σημαντική διεθνή μόχλευση, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου της πρόσβασης στα δολάρια που απαιτούνται για να αποφευχθεί ένας παρατεταμένος τραπεζικός πανικός και η εξαιρετικά απαιτούμενη εξωτερική χρηματοδότηση από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι, για παράδειγμα, μπορούν να πιέσουν τους διεθνείς δωρητές να θέσουν προϋποθέσεις [27] στην χρηματοδότηση βοήθειας και ανοικοδόμησης για μια πολιτική μετάβαση χωρίς αποκλεισμούς, και κριτήρια συναρτώμενα με τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.

Η απουσία αμερικανικών στρατευμάτων και μιας φιλικής κυβέρνησης στο Αφγανιστάν ανοίγει επίσης την δυνατότητα νέων περιφερειακών διπλωματικών συνεργασιών και [μιας νέας] ατζέντας. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι θα μπορούσαν να κάνουν την ασφάλεια του Αφγανιστάν ένα από τα θέματα σε δέσμες των μελλοντικών διμερών διαπραγματεύσεων με το Πακιστάν και να χρησιμοποιήσουν το ζήτημα για να διευρύνουν την ατζέντα του τακτικού διαλόγου C5+1 της Ουάσινγκτον με τα κράτη της Κεντρικής Ασίας. Οι πολιτικοί των ΗΠΑ μπορούν επίσης να εγκαταλείψουν τη μακροχρόνια απροθυμία τους να συνεργαστούν με τον CSTO και τον SCO με το σκεπτικό ότι είναι απλώς «εργαστήρια συζητήσεων» και να αρχίσουν τακτικές διαβουλεύσεις με αυτούς τους οργανισμούς για θέματα ασφάλειας και ανθρωπιστικά θέματα.

Αν και τα αμερικανικά στρατεύματα ίσως να αποχωρήσουν, η Ουάσινγκτον μπορεί να παραμείνει ένα σημαντικό μέρος του μέλλοντος του Αφγανιστάν και της Κεντρικής Ασίας. Απαλλαγμένοι από τις πολιτικές ευαισθησίες της αντιμετώπισης μιας κυβέρνησης -πελάτη, οι πολιτικοί των ΗΠΑ θα μπορούσαν επιτέλους να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την περιοχή με πιο ομοιόμορφο τρόπο, συμπεριλαμβανομένης της επιθετικής ατζέντας κατά της διαφθοράς που επικεντρώνεται σε πρώην ανώτερους Αφγανούς αξιωματούχους που υπεξαίρεσαν ξένα κεφάλαια. Η εποχή της στρατιωτικής επέμβασης των ΗΠΑ στην Κεντρική Ασία μπορεί να έχει τελειώσει, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η επιρροή της Ουάσιγκτον πρέπει επίσης να εξαφανιστεί.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.usnews.com/news/world-report/articles/2021-08-16/us-adversar...
[2] https://www.usnews.com/news/world-report/articles/2021-08-16/us-adversar...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2002-03-01/new-frien...
[4] https://global.oup.com/academic/product/great-games-local-rules-97801999...
[5] https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2001/11/200111...
[6] https://press.princeton.edu/books/hardcover/9780691202181/the-war-on-the...
[7] https://ccrjustice.org/files/Foreign%20Interrogators%20in%20Guantanamo%2...
[8] https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09636412.2019.1604988
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2005-10-01/base-politics
[10] https://www.nytimes.com/2005/05/01/world/us-recruits-a-rough-ally-to-be-...
[11] https://yalebooks.yale.edu/book/9780300205916/restless-valley
[12] https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/02634937.2015.1010854
[13] https://www.nytimes.com/2009/02/04/world/europe/04kyrgyz.html
[14] https://www.sup.org/books/title/?id=32282
[15] https://www.ips-journal.eu/topics/democracy-and-society/all-eyes-on-cent...
[16] https://www.voanews.com/south-central-asia/uzbekistan-conference-attract...
[17] https://www.rferl.org/a/afghanistan-taliban-takeover-russia/31415343.html
[18] https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3145532/china-conducts...
[19] https://cabar.asia/en/how-will-the-us-withdrawal-from-afghanistan-affect...
[20] https://apnews.com/article/taliban-moscow-europe-russia-51327432f1455020...
[21] https://www.reuters.com/world/india/russia-tells-hypocritical-afghan-gov...
[22] https://www.scmp.com/week-asia/politics/article/3140399/china-welcome-fr...
[23] https://foreignpolicy.com/2021/07/21/china-taliban-afghanistan-biden-tro...
[24] https://www.rferl.org/a/china-region-afghanistan-conflict/31358035.html
[25] http://www.xinhuanet.com/english/2021-06/29/c_1310032860.htm
[26] https://doi.org/10.1017/CBO9781316286890
[27] https://www.usip.org/sites/default/files/Afghanistan-Peace-Process_Talib...

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2021-08-23/post-amer...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition