Καταστολή στην Κούβα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Καταστολή στην Κούβα

Πώς οι στρατιωτικοί ενισχύουν την αυταρχική διακυβέρνηση

Αν και η GAESA [στμ: Grupo de Administración Empresarial S.A., η εταιρεία–ομπρέλα του κουβανικού στρατού] είναι κρατική εταιρεία, οι λογαριασμοί της είναι εξαιρετικά αδιαφανείς. Η κουβανική κυβέρνηση δικαιολογούσε σταθερά το απόρρητό της επισημαίνοντας την απειλή που υποτίθεται ότι θέτουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά πιθανότατα κρύβει το πόσο βαθιά έχουν συνυφανθεί ο οικονομικός μηχανισμός του κράτους και ο στρατιωτικός κλάδος του. Οι επιχειρήσεις της GAESA σημείωσαν ευρεία επιτυχία και ο κουβανικός στρατός πέτυχε ένα επίπεδο αποτελεσματικότητας στην διοίκηση επιχειρήσεων ανήκουστο σε άλλα μέρη της κουβανικής πολιτείας. Αλλά αυτές οι στρατιωτικές επιχειρήσεις απολαμβάνουν πλεονεκτήματα που δεν είναι διαθέσιμα για άλλες εταιρείες: λαμβάνουν μεγαλύτερους οικονομικούς πόρους, προσφέρουν υψηλότερους μισθούς, και αντιμετωπίζουν λιγότερους γραφειοκρατικούς περιορισμούς και λειτουργικά εμπόδια από όσα οι ανεξάρτητες επιχειρήσεις.

Η εδραίωση ενός μονοπωλίου επί της κουβανικής οικονομίας από τις FAR επιταχύνθηκε με την άνοδο του Raúl Castro στην εξουσία το 2008 -και με την συνοδευτική άνοδο του στρατηγού Luis Alberto Rodríguez López-Calleja, πρώην γαμπρού του Κάστρο και επικεφαλής της GAESA. Ο Κάστρο ήταν επικεφαλής των FAR από το 1959 και η στενή προσωπική του σχέση με τον López-Calleja εγγυόταν ότι ο εταιρικός όμιλος των FAR θα γινόταν ακόμη ευρύτερος στην Κούβα με τον νεότερο Κάστρο στο τιμόνι. Πράγματι, τα μέτρα του Κάστρο για το άνοιγμα της οικονομίας της Κούβας –το να επιτρέπεται στους Κουβανούς να διευθύνουν μικρές, ανεξάρτητες επιχειρήσεις, όπως εστιατόρια και μικρά ξενοδοχεία, για παράδειγμα- άνοιξαν επίσης την πόρτα για ξένες επενδύσεις στον τουρισμό, έναν τομέα που ελέγχεται πλήρως από τις ένοπλες δυνάμεις. Παρόλο που τα οικονομικά μέτρα του Κάστρο θεωρήθηκαν από ορισμένους ως αποδοχή της προηγούμενης οικονομικής αποτυχίας της Κούβας υπό την αυστηρή κρατική κυριαρχία, αυτό δεν ήταν ακριβώς έτσι. Το νέο και πιο ανοιχτό [3] οικονομικό σύστημα της χώρας εξακολουθούσε να επιβλέπεται σε μεγάλο βαθμό από το κράτος, απλώς ήταν το κράτος με διαφορετικό όνομα: GAESA.

Ο López-Calleja έχει επιβλέψει την επιχειρηματική αυτοκρατορία της GAESA για πάνω από δύο δεκαετίες και είναι ένας από τους πιο ισχυρούς άνδρες στην Κούβα. Ο López-Calleja, μαζί με άλλους Κουβανούς στρατιωτικούς αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού των FAR, Álvaro López Miera, του υπουργού Εσωτερικών, Lazaro Alberto Álvarez Casas, και του πρωθυπουργού, Manuel Marrero Cruz, υπηρετούν στα υψηλότερα επίπεδα λήψης πολιτικών αποφάσεων μέσα στο κουβανικό κράτος.

Είναι αυτή η στρατιωτική ιεραρχία που πρόκειται να χάσει τα περισσότερα σε περίπτωση μιας αλλαγής στον πολιτικό έλεγχο. Η αρχική αποστολή των FAR ήταν να υπερασπιστούν και να εξάγουν την Κουβανική Επανάσταση, αλλά στα χρόνια από την «ειδική περίοδο» και μετά, οι FAR στράφηκαν αντ’ αυτού στον κουβανικό λαό προσθέτοντας πολιτική επιρροή στην υπάρχουσα οικονομική του ισχύ και καταστέλλοντας τις διαφωνίες. Αυτή η εξέλιξη απηχεί παρόμοια φαινόμενα σε όλη την Λατινική Αμερική, όπου η μεγάλης κλίμακας στρατιωτικοποίηση του κράτους δίνει στις ένοπλες δυνάμεις de facto εξουσία: η εξουσία τους παραδίδεται, χωρίς να απαιτείται να την κατακτήσουν.

Αντί να επιφέρει άμεση πολιτική αλλαγή, η κοινωνική αναταραχή της Κούβας οδηγεί όχι μόνο σε αυξημένη καταστολή και επιτήρηση αλλά και σε αυξημένη στρατιωτική επιρροή στην λήψη πολιτικών αποφάσεων. Η εξάρτηση του κράτους από τον στρατό για να το βοηθήσει να καταστείλει τις διαδηλώσεις του Ιουλίου μόνο έχει ενισχύσει την επιρροή των FAR: έχουν λίγα κίνητρα για να εγκαταλείψουν την πολιτική τους δύναμη και τα οικονομικά τους προνόμια. Και μπορούν να βασιστούν σε υποστηρικτές σε όλο τον κόσμο που εξακολουθούν να λατρεύουν τα ιδανικά της κουβανικής επανάστασης και διστάζουν να παραδεχτούν ότι το καθεστώς είναι απλώς μια ακόμη στρατιωτική δικτατορία.

ΠΩΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ

Όταν κατακαθίσει η σκόνη, υπάρχουν τρία πιθανά σενάρια για να προχωρήσει η Κούβα. Το πρώτο σενάριο περιλαμβάνει αυξημένη καταστολή από την πλευρά του καθεστώτος για να εξασφαλίσει την δική του συνέχεια. Αυτό το μονοπάτι ακολούθησαν τα καθεστώτα στην Λευκορωσία, το Μάλι, τη Μιανμάρ, και την Τουρκία και συνήθως οδήγησε σε μια κρατική εδραίωση της εξουσίας. Αυτό φαίνεται να είναι το πιο πιθανό σενάριο στην Κούβα: το κράτος έχει ξεκινήσει συνοπτικές διαδικασίες για αρκετούς κρατούμενους ακτιβιστές χωρίς καμία ευκαιρία υπεράσπισής τους. Εάν η Κούβα συνεχίσει αυτόν τον δρόμο, οι FAR θα γίνουν πιο κρίσιμες από ποτέ για την επιβίωση του καθεστώτος.

Ένα λιγότερο πιθανό δεύτερο σενάριο συνεπάγεται επίσης συνέχεια του καθεστώτος, αλλά με κάποιο βαθμό αλλαγής και παραχωρήσεων. Παραδείγματα χωρών που ακολούθησαν αυτήν την τροχιά περιλαμβάνουν το Μαρόκο και τη Νιγηρία, όπου περιορισμένες μεταρρυθμίσεις οδήγησαν σε ένα ως επί το πλείστον βιώσιμο status quo. Αυτός ο δρόμος για λίγο φάνηκε πιθανός στην Κούβα μετά τις διαδηλώσεις του Ιουλίου, καθώς η κυβέρνηση επέτρεψε στους Κουβανούς υπηκόους που επέστρεφαν στην χώρα να εισάγουν ζωτικά αγαθά, συμπεριλαμβανομένων προμηθειών τροφίμων, φαρμάκων, και προϊόντων προσωπικής υγιεινής χωρίς περιορισμούς. Αλλά η απόφαση να συντριβούν οι διαφωνίες υποδηλώνει ότι το καθεστώς δεν θα έχει μεγάλη όρεξη για μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις.