Αλ Κάιντα εναντίον ISIS

Η ταχεία κατάληψη του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν προκάλεσε φόβους ότι η χώρα θα γίνει και πάλι ένα ασφαλές καταφύγιο για ισλαμιστές μαχητές που σκοπεύουν να διαπράξουν πράξεις διεθνούς τρομοκρατίας. Υπό το φως της ιστορίας των Ταλιμπάν να φιλοξενούν τέτοιες ριζοσπαστικές ομάδες, αυτοί οι φόβοι είναι δικαιολογημένοι. Αλλά τα δύο κινήματα που διεκδικούν επιρροή στην χώρα, η Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS), αμφότερα αντιμετωπίζουν σοβαρά εμπόδια στην προσπάθειά τους να χρησιμοποιήσουν το Αφγανιστάν ως πλατφόρμα για να ενισχύσουν την δύναμή τους και να ξεκινήσουν ένα νέο κύμα τρομοκρατικών επιθέσεων.

Σύλληψη μαχητών του ISIS στην Τζαλαλαμπάντ, στο Αφγανιστάν, τον Νοέμβριο του 2019. Parwiz Parwiz / Reuters
---------------------------------------------------------

Αυτές οι ομάδες είναι οι ίδιες διχασμένες για τον ρόλο που θα παίξει στο παγκόσμιο τζιχαντιστικό τοπίο ένα Αφγανιστάν που ελέγχεται από τους Ταλιμπάν. Για την Αλ Κάιντα, η νίκη των Ταλιμπάν είναι ένας επικός θρίαμβος -η εκπλήρωση της υπόσχεσης του Θεού να δώσει τη νίκη στους πιστούς επί των απίστων. Για το ISIS δεν είναι καθόλου θρίαμβος αλλά μάλλον περαιτέρω απόδειξη της προθυμίας των Ταλιμπάν να συνεργαστούν με τους Αμερικανούς.

ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ ΧΑΛΙΦΑΤΟ Ή ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ;

Από την εποχή της ανόδου του Ισλαμικού Κράτους το 2013 και την ανακήρυξή του ως χαλιφάτου τον επόμενο χρόνο στην περιοχή που κατέλαβε η ομάδα στο Ιράκ και την Συρία, η Αλ Κάιντα προσπάθησε να τοποθετηθεί ως η πιο μετριοπαθής και ρεαλιστική από τις δύο ομάδες. Είναι πιο συγκρατημένη στην πρακτική του takfir -η πρακτική της κήρυξης άλλων Μουσουλμάνων ως άπιστων- και ενδιαφέρεται περισσότερο να είναι ελκυστική στην κοινή γνώμη στον μουσουλμανικό κόσμο. Η Αλ Κάιντα έχει επίσης εμβαθύνει τους ήδη στενούς της δεσμούς με τους Ταλιμπάν. Η σχέση μεταξύ των δύο οργανώσεων χρονολογείται από την αρχή της κυριαρχίας των Ταλιμπάν το 1996, όταν ο ηγέτης της Αλ Κάιντα, Οσάμα Μπιν Λάντεν, κλήθηκε από τους Ταλιμπάν να παραμείνει στο Αφγανιστάν υπό την προστασία τους. Το 2001, πριν από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ο Μπιν Λάντεν ορκίστηκε δημόσια όρκο πίστης, ή bay‘a, στον τότε ηγέτη των Ταλιμπάν, Μουλά Ομάρ, και προέτρεψε όλα τα μέλη της Αλ Κάιντα στην χώρα να κάνουν το ίδιο.

Υπό την ηγεσία του διαδόχου του Μπιν Λάντεν, Ayman al-Zawahiri, η Αλ Κάιντα τόνιζε όλο και περισσότερο την πίστη της στους Ταλιμπάν. Στην προπαγάνδα της Αλ Κάιντα, το Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν, δηλαδή το επίσημο όνομα των Ταλιμπάν, παρουσιάζεται ως η έδρα του αναμενόμενου χαλιφάτου και ο ηγέτης των Ταλιμπάν -ο οποίος είναι ο «διοικητής των πιστών», τίτλος που παραδοσιακά είχαν οι χαλίφηδες- απεικονίζεται ως μια οιονεί χαλιφατική προσωπικότητα. Αυτή η εξέλιξη προέκυψε ως απάντηση στην ανακήρυξη χαλιφάτου από το ISIS τον Ιούνιο του 2014, η οποία περιελάμβανε ένα διάταγμα ότι όλες οι άλλες ομάδες τζιχαντιστών, συμπεριλαμβανομένης της Αλ Κάιντα, δεν ήταν πλέον νόμιμες. Η απάντηση της Αλ Κάιντα ήταν να αποκτήσει νέο νόημα στην σχέση της με τους Ταλιμπάν, υποδηλώνοντας ότι το δίκτυο της Αλ Κάιντα κρατήθηκε ενωμένο με έναν ημι-χαλιφατικό δεσμό υπό την αιγίδα του Ισλαμικού Εμιράτου του Αφγανιστάν.

Ένας βασικός τρόπος με τον οποίο το έκανε η Αλ Κάιντα είναι με το να δώσει νέα έμφαση στον bay‘a της στον κυβερνήτη των Ταλιμπάν. Σε ένα ενημερωτικό δελτίο του 2014, για παράδειγμα, ανακοίνωσε «την ανανέωση του bay‘a στον Διοικητή των Πιστών, Μουλά Μοχάμεντ Ομάρ, τον πολεμιστή της τζιχάντ (ο Θεός να τον προστατεύσει)», επιβεβαιώνοντας «ότι η Αλ Κάιντα και οι κλάδοι της σε όλους τους τόπους είναι στρατιώτες στον στρατό του». Ο Zawahiri, εν τω μεταξύ, επανέλαβε δημόσια τον bay'a εξ ονόματος ολόκληρου του δικτύου της Αλ Κάιντα στους δύο επόμενους ηγέτες των Ταλιμπάν, τον Μουλά Αχτάρ Μοχάμεντ Μανσούρ το 2015 και τον Μουλά Χαϊμπατουλάχ Αχουντζάντα το 2016, σε κάθε μήνυμα περιγράφοντας το Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν ως «το πρώτο νόμιμο εμιράτο» από την πτώση του οθωμανικού χαλιφάτου το 1924.

Οι θυγατρικές ομάδες της Αλ Κάιντα έχουν επίσης απεικονίσει τον ηγέτη των Ταλιμπάν ως την ανώτατη Αρχή τους. Τον Μάρτιο του 2017, για παράδειγμα, όταν ο επαναστάτης στο Μάλι, Iyad ag Ghali, ανακοίνωσε τον σχηματισμό μιας νέας θυγατρικής της Αλ Κάιντα στην Δυτική Αφρική, διακήρυξε την πίστη του όχι μόνο στον Zawahiri αλλά και στον Akhundzada.

Όλα αυτά φαίνεται να έρχονται σε αντίθεση με το κείμενο της συμφωνίας του Φεβρουαρίου 2020 μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των Ταλιμπάν, στην οποία οι Ταλιμπάν υποσχέθηκαν να σταματήσουν να υποστηρίζουν την Αλ Κάιντα και να αρχίσουν ειρηνευτικές συνομιλίες με την αφγανική κυβέρνηση. Παρόλο που οι Ταλιμπάν δεν συμφώνησαν να «κόψουν τους δεσμούς» με την Αλ Κάιντα, όπως μερικές φορές απεικονίζεται, δεσμεύτηκαν να μην «φιλοξενήσουν» ή να μην υποστηρίξουν με άλλον τρόπο την Αλ Κάιντα και παρόμοιες ομάδες. Υποσχέθηκαν επίσης ότι δεν θα επιτρέψουν στο Αφγανιστάν να χρησιμοποιηθεί «για να απειλήσει την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους».

Η ανώτερη ηγεσία της Αλ Κάιντα, ωστόσο, δεν φαίνεται να έχει προσβληθεί από την συμφωνία. Τον Μάρτιο του 2020, η ομάδα εξέδωσε μια δήλωση συγχαίροντας τους Ταλιμπάν για την υποσχόμενη αμερικανική αποχώρηση. Η δήλωση χαιρέτισε την συμφωνία της Ντόχα, που υπογράφηκε μετά τη μεσολάβηση του Κατάρ, ως «μια μεγάλη ιστορική νίκη» και κάλεσε τους Μουσουλμάνους σε όλο τον κόσμο να ακολουθήσουν το παράδειγμα που έδωσαν οι Ταλιμπάν στην δέσμευσή τους για τζιχάντ. Το Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν απεικονίστηκε ως «ο πυρήνας του Ισλαμικού κράτους» -δηλαδή το χαλιφάτο- «που θα κυβερνήσει με τον καθαρό νόμο του Θεού».