Τερματίζοντας την κούρσα προς τα κάτω

Το έτος είναι το 2100. Η ανθρωπότητα έχει αποτρέψει τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, καθώς οι οικονομίες σε όλο τον κόσμο απαλλάχθηκαν από τον άνθρακα έως το 2050 και μάλιστα έγιναν «αρνητικές στον άνθρακα» τις δεκαετίες που ακολούθησαν. Μετά το τέλος της αμερικανικής κατοχής στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, δεν υπήρξε μεγάλος πόλεμος και μετά την αρχική κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας νωρίτερα στον αιώνα, δεν υπήρξε νέος Ψυχρός Πόλεμος. Αντί του ανταγωνισμού για πόρους που χαρακτήριζε παλαιότερες περιόδους της ιστορίας της ανθρωπότητας, προέκυψε ένα ήθος συνεργασίας.

Σε μια διαδήλωση για την Ημέρα των Φόρων στην πόλη Oakland, στην Καλιφόρνια, τον Απρίλιο του 2012. Stephen Lam / Reuters
------------------------------------------------------

Οι ιστορικοί συζητούν το πότε συνέβη το σημείο καμπής, αλλά η κορυφαία σχολή σκέψης υποδεικνύει το 2021 ως την στιγμή της αλλαγής. Πριν από εκείνο το σημείο, θεωρείτο ως αποδεκτή και ακόμη και έξυπνη οικονομική πολιτική να χρεώνεται ελάχιστος ή καθόλου φόρος στους πλουσιότερους ανθρώπους και [τις πλουσιότερες] εταιρείες της κοινωνίας. Οι χώρες μάλιστα ανταγωνίζονταν μεταξύ τους, ώστε αν ένα κράτος αυξήσει τους φόρους για να αντιμετωπίσει τις διαβρωτικές επιπτώσεις της ανισότητας στην οικονομική ανάπτυξη και την δημοκρατία, το γειτονικό του θα απαντούσε με μείωση φόρων. Αυτό προκάλεσε τη μετατόπιση των κερδών στα χαρτιά από την πρώτη στην δεύτερη χώρα, ακόμη και αν καμία πραγματική παραγωγική δραστηριότητα δεν άλλαξε την θέση της. Σε εκείνον τον κόσμο, ο πλούτος δεν ήταν προσδεμένος με τις κοινότητες που βοήθησαν στην παραγωγή του, δημιουργώντας μια παγκόσμια ελίτ που λαφυραγωγούσε ατιμώρητα. Αυτό βοήθησε να πυροδοτηθούν λαϊκιστικά και αυταρχικά κινήματα σε όλο τον κόσμο.

Δεν υπήρχε τρόπος να επιτευχθούν οι μεγάλοι μετασχηματισμοί που χρειαζόταν η ανθρωπότητα χωρίς ανακατεύθυνση πόρων μακριά από τα υπερπλούσια άτομα και τις μαζικά κερδοφόρες επιχειρήσεις και προς τις επενδύσεις στο κοινό καλό. Η διατάραξη αυτού του μοτίβου απόσπασης [πλούτου] απαιτούσε από τις κυβερνήσεις να δυσκολέψουν τις εταιρείες στο να μεταφέρουν χρήματα και οικονομική δραστηριότητα διασυνοριακά με σκοπό την ελαχιστοποίηση των φορολογικών τους λογαριασμών. Το κλειδί ήταν ο καθορισμός ενός παγκόσμιου ελάχιστου φορολογικού συντελεστή, τον οποίο τελικά οι χώρες πέτυχαν το 2030, εγκαινιάζοντας μια νέα μορφή παγκοσμιοποίησης στην οποία επικράτησε η διεθνής συνεργασία, οι μισθοί αυξήθηκαν [ανάλογα] με την παραγωγικότητα, και η ανισότητα υποχώρησε.

Αυτό το θεωρητικό μέλλον δεν είναι απίθανο. Είναι, στην πραγματικότητα, ένα πιθανό αποτέλεσμα της ιστορικής φορολογικής συμφωνίας τον Ιούλιο μεταξύ περισσότερων από 130 χωρών. Όπως εξηγήσαμε [1] στο Foreign Affairs το 2020, η σύνθλιψη της παγκόσμιας βιομηχανίας φοροαποφυγής [2] δεν είναι μόνο ζωτικής σημασίας για την δημιουργία αίσθησης δικαιοσύνης στο διεθνές οικονομικό σύστημα. Είναι επίσης ένα σημαντικό εργαλείο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την αντιμετώπιση μυριάδων άλλων ζητημάτων που αντιμετωπίζει ο κόσμος σήμερα. Οι υψηλές θερμοκρασίες διαταράσσουν τα συστήματα εφοδιασμού τροφίμων, τις υποδομές, και την παγκόσμια υγεία. Οι κυβερνήσεις χρειάζονται έσοδα για να αντιμετωπίσουν αυτές τις αλλαγές. Το αν η νέα παγκόσμια φορολογική συμφωνία βοηθά στην παροχή των πόρων που χρειάζονται οι χώρες, εξαρτάται εν μέρει από το αν μπορούν να μαζέψουν την πολιτική βούληση για να την οριστικοποιήσουν [την συμφωνία] και να την επιβάλουν αυστηρά.

ΟΧΙ ΑΛΛΑ ΤΕΧΝΑΣΜΑΤΑ

Η φορολογική συμφωνία ήταν ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση του να γίνει δυσκολότερο για τις πολυεθνικές εταιρείες να εκμεταλλεύονται τους φορολογικούς παραδείσους [3] που χρεώνουν ελάχιστο έως καθόλου φόρο, καθιερώνοντας έναν παγκόσμιο ελάχιστο φόρο τουλάχιστον 15% στα εταιρικά κέρδη.

Η διοίκηση του προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, έχει παραθέσει έναν καινοτόμο τρόπο για να καταργήσει το κίνητρο μιας χώρας να χρεώνει χαμηλότερο φορολογικό συντελεστή ώστε να προσελκύσει κεφάλαια: εάν μια χώρα επιλέξει να μην χρεώνει τον ελάχιστο συντελεστή [στις αμερικανικές εταιρείες], η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα εισπράττει την διαφορά. (Έτσι, για παράδειγμα, εάν μια εταιρεία αναφέρει τα κέρδη της σε μια χώρα που χρεώνει φόρο μόνο 3%, η αμερικανική κυβέρνηση θα παίρνει το επιπλέον 12%). Για να μειωθεί ο κίνδυνος αυτό να αναγκάσει τις αμερικανικές εταιρείες να συγχωνευθούν με ξένες εταιρείες ώστε αποφύγουν να αντιμετωπίζονται ως αμερικανικές -και συνεπώς να μειώσουν τον φορολογικό τους λογαριασμό- το σχέδιο περιλαμβάνει αυστηρούς κανόνες για την αποτροπή τέτοιων λεγόμενων φορολογικών αντιστροφών (tax inversions).

Αυτές οι αλλαγές θα μειώσουν τα κίνητρα των μεγάλων εταιρειών να διαλέγουν χώρα (“country shop”) όταν πρόκειται να αποφασίσουν πού θα εγκατασταθούν. Δεν θα λαμβάνουν πλέον φορολογικό όφελος αναφέροντας τα κέρδη που έχουν αποκομίσει από δραστηριότητες σε μια δικαιοδοσία ως σαν όντως να τα έχουν αποκτήσει σε κάποια άλλη. Αυτή η αλλαγή θα συνδέσει την φορολογία πιο στενά με την πραγματική οικονομική δραστηριότητα και θα μπορούσε να αυξήσει τα κρατικά έσοδα κατά δεκάδες δισεκατομμύρια ετησίως.