Γιατί απέτυχε η κλιματική πολιτική

Ο κόσμος είναι μάρτυρας ενός ανησυχητικού ξεσπάσματος καιρικών καταστροφών -γιγαντιαίες πυρκαγιές, θανατηφόρα κύματα καύσωνα, ισχυροί τυφώνες και πλημμύρες του αιώνα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή είναι μόνο η αρχή του ζοφερού κόστους που θα απαιτήσει η κλιματική αλλαγή τα επόμενα χρόνια. Σήμερα, το κεντρικό ερώτημα είναι εάν τα πολιτικά μας συστήματα μπορούν να καλύψουν τις γεωφυσικές πραγματικότητες που απειλούν την ζωή και τα μέσα διαβίωσής μας. Καθώς οι παγκόσμιοι ηγέτες αγωνίζονται να σχεδιάσουν και να υιοθετήσουν πολιτικές που μπορούν να επιβραδύνουν τον ρυθμό της υπερθέρμανσης και να μετριάσουν τις συνέπειές της, η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή στην Γλασκώβη της Σκωτίας, αυτόν τον Νοέμβριο θα είναι μια σημαντική δοκιμασία.

Ένας σταθμός παραγωγής άνθρακα κοντά στην Cottbus, στην Γερμανία, τον Δεκέμβριο του 2009. Pawel Kopczynski / Reuters
---------------------------------------------

Πώς αξιολογούμε την επιτυχία των προηγούμενων πολιτικών για το κλίμα; Ο καλύτερος δείκτης είναι η ένταση του άνθρακα (carbon intensity), ο οποίος είναι ένα μέτρο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα διαιρούμενο με το παγκόσμιο πραγματικό ΑΕΠ. Το Γράφημα 1 εμφανίζει τα επίπεδα έντασης άνθρακα μεταξύ 1990 και 2019. Υπάρχουν μικρές διακυμάνσεις στις ετήσιες αλλαγές, αλλά η τάση είναι βασικά μια ευθεία γραμμή που παρουσιάζει μείωση 1,8 % ετησίως.

Γιατί είναι αυτό σημαντικό; Ο κεντρικός στόχος των κλιματικών πολιτικών είναι η κάμψη της καμπύλης εκπομπών προς τα κάτω. Ωστόσο, ακόμη και με όλες τις διεθνείς συμφωνίες των τελευταίων τριών δεκαετιών -την Σύμβαση-πλαίσιο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή το 1992, το Πρωτόκολλο του Κιότο το 1997, την συμφωνία της Κοπεγχάγης το 2009, και την συμφωνία του Παρισιού το 2015, μαζί με 25 συνέδρια των μερών- κατά την ίδια περίοδο ο ρυθμός απο-ανθρακοποίησης (decarbonization) παρέμεινε αμετάβλητος.

Γράφημα 1. Τάση της απο-ανθρακοποίησης, 1990–2019
--------------------------------------------------------------

Γιατί υπήρξε τόσο μικρή πρόοδος; Κατ' αρχάς, η τιμή των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε ολόκληρο τον κόσμο είναι ουσιαστικά μηδενική, επομένως δεν υπάρχει πραγματικό κίνητρο στην αγορά για την απο-ανθρακοποίηση. Δεύτερον, οι οικονομίες μας υποφέρουν από ανεπαρκείς επενδύσεις σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα λόγω μη ευθυγραμμισμένων κινήτρων για καινοτομίες. Τέλος, ολόκληρη η δομή της διεθνούς πολιτικής παρεμποδίζεται από το σύνδρομο του τζαμπατζή. Χώρες βασίζονται σε άλλες για να δράσουν, μια τάση που υπονομεύει την ισχύ των κλιματικών συμφωνιών. Δεδομένων αυτών των τριών προβλημάτων, δεν μπορεί να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο κόσμος έχει κάνει τόσο λίγα βήματα στην επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής.

Η κλιματική πολιτική σήμερα πρέπει να αντιμετωπίσει όλες αυτές τις αποτυχίες. Μια επιτυχημένη στρατηγική πρέπει να περιλαμβάνει τρία αμοιβαίως ενισχυτικά στοιχεία: καθολική τιμολόγηση άνθρακα, ισχυρή κυβερνητική υποστήριξη για τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα, και μια νέα αρχιτεκτονική για διεθνείς κλιματικές συμφωνίες. Κάθε πυλώνας είναι απαραίτητος αν πρόκειται ο κόσμος να έχει την ευκαιρία να επιτύχει τους κλιματικούς του στόχους.

Η ΟΔΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΥΟ ΒΑΘΜΟΥΣ

Ο διεθνώς συμφωνημένος στόχος για το κλίμα είναι να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας παγκοσμίως στους δύο βαθμούς Κελσίου [1]. Βλέποντας προς τα εμπρός, τι είναι απαραίτητο για την επίτευξη αυτού του στόχου; Εξετάστε τρία σενάρια. Η πρώτη γραμμή στο Γράφημα 2 δεν προϋποθέτει καμία αλλαγή στην πολιτική για το κλίμα. Με τις τρέχουσες (μινιμαλιστικές) πολιτικές σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, οι εκπομπές ισοδυνάμου διοξειδίου του άνθρακα (διοξείδιο του άνθρακα συν άλλα αέρια που προκαλούν φαινόμενα θέρμανσης) αναμένεται να αυξηθούν κατά περίπου 1 % ετησίως κατά τις επόμενες πέντε δεκαετίες –μια τάση προς τα πάνω, όχι προς τα κάτω.

Το επόμενο σενάριο, που φαίνεται στο κάτω μέρος του Γραφήματος 2, είναι αυτό στο οποίο ο κόσμος επιτυγχάνει τον στόχο των δύο βαθμών. Για να παραμείνουν σε αυτόν τον δρόμο, οι εκπομπές πρέπει να μειωθούν απότομα και άμεσα. Ενώ οι τρέχουσες πολιτικές θα οδηγήσουν σε αύξηση των εκπομπών σχεδόν 25% μεταξύ 2015 και 2030, η οδός των δύο βαθμών απαιτεί μείωση 30% έως το 2030 και φτάνει τις μηδενικές εκπομπές λίγο μετά τα μέσα του αιώνα.

Γράφημα 2. Τρία σενάρια για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
----------------------------------------------------------

Τέλος, δείτε την πορεία των εκπομπών βάσει της συμφωνίας του Παρισιού [2], που φαίνεται στη μεσαία γραμμή στο Γράφημα 2. Οι εκτιμήσεις εκπομπών έως το 2030 αντικατοπτρίζουν τις πραγματικές εθνικές δεσμεύσεις, ενώ αυτές μετά το 2030 είναι προβλέψεις που υποθέτουν ότι οι χώρες συνεχίζουν να εμβαθύνουν τις δεσμεύσεις τους με τον ίδιο ρυθμό όπως και κατά την περίοδο μεταξύ 2015 και 2030. Η τροχιά των εκπομπών βάσει της συμφωνίας του Παρισιού είναι ουσιαστικά σταθερή, αυξάνεται κατά 3 % από το 2015 έως το 2030 και στην συνέχεια μειώνεται ελαφρώς μετά από εκεί. Φυσικά, αυτές οι προβλέψεις υποθέτουν ότι οι δεσμεύσεις του Παρισιού έχουν πράγματι εκπληρωθεί.

Το κύριο ζήτημα είναι ότι η επίτευξη του στόχου των δύο βαθμών δεν μπορεί να συμβεί χωρίς άμεση και απότομη πτώση των εκπομπών. Ακόμη και αν όλες οι χώρες επιτύχουν τους στόχους τους σύμφωνα με την συμφωνία του Παρισιού, αυτό θα μειώσει τις εκπομπές μόνο κατά ένα κλάσμα της αναγκαίας ποσότητας.