Η Ρωσία δεν είναι υπερδύναμη της Μέσης Ανατολής | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Ρωσία δεν είναι υπερδύναμη της Μέσης Ανατολής

Η Ουάσινγκτον δεν πρέπει να υπερεκτιμά την απειλή από τη Μόσχα

Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας έβαλε τα δυνατά του για την ετήσια έκθεση εξοπλισμών του έξω από τη Μόσχα στα τέλη Αυγούστου. Επί τρεις ημέρες, Υπουργοί Άμυνας και αξιωματούχοι από 41 χώρες, συμπεριλαμβανομένων από τη Μέση Ανατολή, επεξεργάστηκαν εκθέματα τεχνολογίας αιχμής, παρακολούθησαν επιδείξεις με κανονικά πυρά, μπαλαρίνες που έκαναν πιρουέτες σε πυργίσκους τανκς, και το τρέιλερ μιας ταινίας δράσης για την διάσωση των καταρριφθέντων Ρώσων πιλότων πίσω από τις εχθρικές γραμμές στην Συρία το 2015.

20102021-1.jpg

Ρωσικά αεροσκάφη στην Συρία, τον Ιούνιο του 2016. Pool / Reuters
----------------------------------------------------------

Αυτό το θέαμα προέκυψε την ίδια εβδομάδα με την κακοφτιαγμένη αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από το Αφγανιστάν. Το μήνυμα ήταν σαφές: η Ρωσία επέστρεψε σε μεγάλο βαθμό στην παγκόσμια σκηνή, και ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή.

Η Ρωσία εκμεταλλεύεται εδώ και καιρό τα αμερικανικά παραπατήματα και τις αμφιβολίες μεταξύ ορισμένων μακροχρόνιων εταίρων των ΗΠΑ για να διευρύνει το αποτύπωμά της στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, η απειλή που θέτει στην αμερικανική τάξη ασφαλείας στην περιοχή είναι λιγότερο τρομερή από όσο πρότειναν οι πρόσφατες προειδοποιήσεις από πρόσωπα της εποχής Τραμπ όπως οι πρώην σύμβουλοι Εθνικής Ασφάλειας John Bolton και H. R. McMaster. Ειδικά στον αραβικό κόσμο, οι υψηλές βλέψεις της Μόσχας ξεπερνούν την πραγματική επιρροή της. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ θα πρέπει να αποφύγουν την υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή, καθώς εργάζονται για να ανακάμψουν από την πανωλεθρία του Αφγανιστάν, να καθησυχάσουν εταίρους, και να επαναπροσδιορίσουν την στρατιωτική δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών προς την Ασία.

ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΗ ΠΟΤΕΜΚΙΝ

Σύμφωνα με ορισμένες μετρήσεις, ο ρωσικός ρόλος στη Μέση Ανατολή είναι τρομερός [1]. Η Μόσχα ανέπτυξε στρατιωτικές δυνάμεις και μισθοφόρους στις διαλυμένες από τον πόλεμο Συρία και Λιβύη, επιβεβαιώνοντας ότι υπερέχει στο να γεμίζει τα κενά ισχύος που άφησε η Ουάσινγκτον. Το Κρεμλίνο έχει επίσης χρησιμοποιήσει μια ποικιλία άλλων μέσων για να μπει στον ιστό της Βόρειας Αφρικής, του Λεβάντε, και του Κόλπου. Πουλάει όπλα σε αραβικά κράτη όπως η Αλγερία, η Αίγυπτος, και το Ιράκ και συνεργάζεται στενά με τους Σαουδάραβες για την διαχείριση των παγκόσμιων αγορών πετρελαίου μέσω της συμφωνίας OPEC Plus. Ρώσοι και Ισραηλινοί ηγέτες [2] διατυμπανίζουν τους στενούς δεσμούς μεταξύ των λαών τους ενώ εργάζονται στα παρασκήνια για να αποφύγουν να σκοντάψουν ο ένας πάνω στον άλλον στην Συρία.

Η Μόσχα διαχειρίζεται αυτές τις στρατιωτικές και διπλωματικές επιδρομές μάλλον επιδέξια και με χαμηλό κόστος. Το καθεστώς του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν δεν χρειάζεται να ανησυχεί για κάποια εποπτεία από ένα ανεξάρτητο κοινοβούλιο ή από έναν ελεύθερο Τύπο, πράγμα που σημαίνει ότι η ρωσική πολιτική δεν παρεμποδίζεται από ανησυχίες για ανατροπές ή παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το τελευταίο χαρακτηριστικό είναι ιδιαίτερα ελκυστικό για τους Άραβες αυταρχικούς που συχνά έχουν εκνευριστεί με την βασισμένη σε προϋποθέσεις βοήθεια από την Ουάσινγκτον [3]. Η Λιβύη και η Συρία είναι πρωταρχικά παραδείγματα για το πώς αυτή η προσέγγιση αποφέρει πλεονέκτημα στην Ρωσία: με το να επιδεικνύει ότι μπορεί να συνεργαστεί με απεχθείς τοπικούς και περιφερειακούς δρώντες που είναι εκτός ορίων για την Δύση, η Μόσχα είναι τώρα ένας μεσίτης ισχύος σε αμφότερες τις συγκρούσεις.

Ωστόσο, ο στρατηγικός αντίκτυπος της ρωσικής επιρροής στη Μέση Ανατολή είναι μικρότερος από όσο υποθέτουν πολλοί. Αν κοιτάξει κανείς λίγο πιο προσεκτικά τις επιδρομές του Κρεμλίνου στην περιοχή, σύντομα γίνονται εμφανείς οι απογοητεύσεις και οι αποτυχίες του. Αυτό οφείλεται στους περιορισμούς της εργαλειοθήκης της πολιτικής της Μόσχας και, ιδιαίτερα, στην πολυπλοκότητα του πολιτικού τοπίου της Μέσης Ανατολής. Παρά το γεγονός ότι προσελκύονται από την ρωσική προσοχή, οι περιφερειακοί δρώντες δύσκολα συμπεριφέρονται ως πειθήνιοι πελάτες της Ρωσίας. Αντίθετα, έχουν δείξει μια εκπληκτική ικανότητα να ματαιώνουν τις φιλοδοξίες της -μια δυναμική που συχνά παραβλέπεται από τους Δυτικούς στρατηγιστές.

Στην Συρία, για παράδειγμα -που συχνά θεωρείται το επίκεντρο της επιστροφής της Μόσχας στη Μέση Ανατολή- η ικανότητα της Ρωσίας να υπαγορεύει τις εξελίξεις έχει παρεμποδιστεί επανειλημμένα. Οι αρχικοί στόχοι της ρωσικής στρατιωτικής επέμβασης, η διατήρηση του καθεστώτος του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ στην εξουσία και η αποκατάσταση του ελέγχου του στην πιο σημαντική συριακή επικράτεια, επιτεύχθηκαν σε μεγάλο βαθμό πριν από περισσότερα από τέσσερα χρόνια. Έκτοτε, το Κρεμλίνο έχει επανειλημμένα αντιμετωπίσει τους δικούς του περιορισμούς όταν προσπάθησε να βοηθήσει στην κατάκτηση ολόκληρης της επικράτειας που παραμένει εκτός των χεριών του καθεστώτος, καθώς και να κερδίσει βοήθεια για την ανακούφιση από τις κυρώσεις και την ανασυγκρότηση της Δαμασκού -πόσω μάλλον να περιορίσει την εμπλοκή στην βόρεια Συρία ισχυρών εξωτερικών κρατών όπως η Τουρκία και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Επιπλέον, συχνά πρέπει να αντιμετωπίσει την προθυμία του καθεστώτος Άσαντ να βάλει τους δύο κύριους προστάτες του, την Μόσχα και την Τεχεράνη, σε αντιπαράθεση τον έναν με τον άλλον.

Η παρέμβαση της Ρωσίας στην Λιβύη επίσης απέτυχε στους στόχους της. Ξεκινώντας στα τέλη του 2019, η Μόσχα ανέπτυξε μισθοφόρους από την λεγόμενη ομάδα Wagner για να πολεμήσουν για λογαριασμό του πολέμαρχου Khalifa Haftar, ενός άλλοτε στοιχείου της CIA [4] που εδρεύει στο ανατολικό μισό της χώρας. Αλλά η Μόσχα είχε πάντα αμφιβολίες για την στρατιωτική ικανότητα του Λίβυου διοικητή και την πίστη του στην Ρωσία. Και στα μέσα του 2020, αφού οι τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις κατέφτασαν για να ενισχύσουν τον αντίπαλο του Χαφτάρ, την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ λιβυκή κυβέρνηση, η Ρωσία εγκατέλειψε την επίθεσή της στην πρωτεύουσα της Τρίπολης και στράφηκε στο διπλωματικό κομμάτι.

Οι προσπάθειες της Ρωσίας να αυξήσει την επιρροή της σε άλλα μέρη της περιοχής έχουν αποδειχθεί ακόμη χειρότερες. Ούτε η Αλγερία ούτε η Αίγυπτος, που αμφότερες αγοράζουν τεράστιες ποσότητες ρωσικών όπλων, δεν ήταν πρόθυμες να δημιουργήσουν σταθερές στρατηγικές συνεργασίες με τη Μόσχα ή να της παραχωρήσουν αξιόπιστη, μακροπρόθεσμη πρόσβαση σε αεροπορικές βάσεις ή ναυτικές εγκαταστάσεις. Η εμπορική διείσδυση της Ρωσίας στην περιοχή είναι επίσης αρκετά περιορισμένη. Σε αντίθεση με την Σοβιετική Ένωση, το σημερινό ρωσικό κράτος δεν ασχολείται με την χρηματοδότηση μαζικών έργων ανάπτυξης και υποδομής. Οι ρωσικές εταιρείες έχουν πλέον απλούστερους στόχους -να κερδίζουν χρήματα- αλλά αυτό που φέρνουν στο τραπέζι δεν είναι πάντα ανταγωνιστικό προς τις κινεζικές, αμερικανικές, ή ευρωπαϊκές εταιρείες.

Αυτή η περιορισμένη επιρροή αντανακλά το γεγονός ότι τα πολιτικά εργαλεία της Ρωσίας δεν είναι κατάλληλα για την αντιμετώπιση των τρομακτικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η περιοχή. Αυτά περιλαμβάνουν τις συνέπειες της πανδημίας COVID-19, καθώς και βαθύτερες πληγές όπως η αυταρχική διακυβέρνηση, η διαφθορά, και οι ανεκπλήρωτες απαιτήσεις των ολοένα και νεαρότερων πληθυσμών για οικονομικές ευκαιρίες. Και παρόλο που οι Ηνωμένες Πολιτείες στερούνται επίσης εύκολων απαντήσεων σε αυτές τις γενεακές προκλήσεις, τουλάχιστον έχουν την καλοσύνη να προσεγγίσουν την περιοχή μέσω ενός πιο ολιστικού πλαισίου με επίκεντρο τα δικαιώματα, ειδικά υπό την διοίκηση του προέδρου Joe Biden [5]. Στην Λιβύη, για παράδειγμα, οι πολίτες εξακολουθούν να σημειώνουν με εκτίμηση τις μετεπαναστατικές προσπάθειες της Ουάσινγκτον να καλλιεργήσει την κοινωνία των πολιτών, την εκπαίδευση, τα ελεύθερα μέσα ενημέρωσης και την τοπική διακυβέρνηση, κάτι που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την εστίαση της Ρωσίας στα όπλα, τις υποδομές, και την ενέργεια –για να μην πούμε τίποτα για τους αξιόπιστους ισχυρισμούς του ΟΗΕ για εγκλήματα πολέμου που διέπραξαν οι μισθοφόροι της ομάδας Wagner.

ΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΡΩΣΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ ΣΤΟ ΣΩΣΤΟ ΤΗΣ ΜΕΓΕΘΟΣ

Κανείς δεν πρέπει να έχει ψευδαισθήσεις σχετικά με την ικανότητα του Κρεμλίνου για κακές πράξεις σε αυτήν την ταραγμένη περιοχή. Αλλά τα συμφέροντα των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή προωθούνται καλύτερα από μια νηφάλια, καθαρή εκτίμηση για τις συγκεκριμένες προκλήσεις που θέτει η ρωσική δραστηριότητα -όχι με συναγερμό που κόβει την ανάσα. Συγκεκριμένα, η Ουάσινγκτον πρέπει να αναγνωρίσει ότι σε πολλές περιπτώσεις, η Μόσχα θα υπολείπεται λόγω των περιορισμένων δυνατοτήτων της και της ικανότητας των τοπικών δρώντων να μπερδεύουν τα σχέδιά της.

Έχοντας αυτούς τους περιορισμούς κατά νου, η Ουάσινγκτον θα πρέπει να αποφύγει να δει την περιοχή μέσα από έναν ψυχροπολεμικό φακό. Δεν είναι κάθε εξέλιξη στη Μέση Ανατολή κέρδος ή απώλεια σε μια ανοικτή δια πληρεξουσίων μάχη μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας. Για παράδειγμα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ θα πρέπει να απέχουν από τον ανταγωνισμό με τη Μόσχα για να προσφέρουν όλο και μεγαλύτερες πωλήσεις όπλων σε χώρες της περιοχής. Τα αυταρχικά αραβικά κράτη έχουν κατακτήσει την τέχνη της χρήσης ρωσικών προσεγγίσεων για να αναζητήσουν ευνοϊκότερους όρους από την Ουάσινγκτον. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει να υποκύψουν σε αυτό το παίγνιο.

Ωστόσο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ δεν πρέπει να δειλιάζουν να αντιστέκονται στις ρωσικές δραστηριότητες στη Μέση Ανατολή με κάποια στοχευμένη αντίδραση -είτε μέσω διπλωματικών, οικονομικών, ή στρατιωτικών μέσων είτε μέσω πιο μυστικών μορφών πίεσης. Για παράδειγμα, αφότου η Μόσχα άρχισε να τυπώνει πλαστά λιβυκά χαρτονομίσματα για να βοηθήσει την κυβέρνηση του Χαφτάρ να χρηματοδοτήσει τον εαυτό της, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι προφανώς ενημέρωσαν τους εταίρους τους στη Μάλτα, οι οποίοι κατέσχεσαν [6] μια αποστολή που μετέφερε πλαστά λιβυκά χαρτονομίσματα [υποτιθέμενης] αξίας άνω του 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων. Μια άλλη υπόδειξη των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών οδήγησε στην σύλληψη δύο Ρώσων πρακτόρων στην πρωτεύουσα της Λιβύης. Και μερικές φορές οι Ηνωμένες Πολιτείες μπόρεσαν να στρέψουν την προσοχή των πολιτών στην ρωσική παραβατικότητα -όπως όταν η Αμερικανική Διοίκηση Αφρικής (U.S. Africa Command) δημοσίευσε εικόνες που τεκμηρίωναν την στρατιωτική συσσώρευση της Ρωσίας στην Λιβύη, παρέχοντας στοιχεία ότι παραβίαζε το εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ. Τέτοια μέτρα είναι απίθανο να επηρεάσουν την συνολική αποφασιστικότητα της Ρωσίας να δημιουργεί προβλήματα, αλλά μπορεί να απογοητεύσουν ή να επιβραδύνουν τις πιο κακοήθεις μορφές ρωσικής πολιτικής τέχνης.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η θέση της Ουάσινγκτον στην ευρύτερη Μέση Ανατολή επηρεάστηκε από το φιάσκο στο Αφγανιστάν [7]. Ωστόσο, τελικά τα στοιχεία των ΗΠΑ στην περιοχή είναι ακόμα ασυναγώνιστα: η πολιτική και οικονομική επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών, η σκληρή ισχύς, η ήπια ισχύς, ο εναγκαλισμός της πολυμερούς διπλωματίας, και η ηγεσία μιας βασισμένης σε κανόνες παγκόσμιας τάξης εξακολουθούν να τους δίνουν το πάνω χέρι έναντι όλων των αντιπάλων τους. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ θα πρέπει να επικεντρωθούν στην ενίσχυση αυτών των πλεονεκτημάτων αντί να διογκώνουν την απειλή που θέτει η Μόσχα.

Σύνδεσμοι:
[1] https://carnegieendowment.org/publications/85222?utm_source=rss&utm_medi...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2021-02-16/palestini...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-11-20/samanth...
[4] https://www.washingtonpost.com/world/national-security/a-former-cia-asse...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-01-23/why-ame...
[6] https://www.reuters.com/article/us-russia-libya-usa-banknotes/russia-den...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2020-02-10/how-good-...

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2021-10-18/russia-no...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition