Η πτώση και η άνοδος της τεχνο-παγκοσμιοποίησης

Δύο λέξεις-κλειδιά έλειπαν από τις δηλώσεις που ακολούθησαν την εναρκτήρια διάσκεψη κορυφής τον Σεπτέμβριο του Τετραμερούς Διαλόγου για την Ασφάλεια (Quadrilateral Security Dialogue), γνωστού και ως Quad, στον οποίο συμμετέχουν η Αυστραλία, η Ινδία, η Ιαπωνία, και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η πρώτη απούσα λέξη ήταν προβλέψιμη: «Κίνα». Αν και η αυξανόμενη ισχύς της χώρας [1] είναι η σαφής γεωπολιτική ώθηση για αυτήν την ομαδοποίηση στον Ινδο-Ειρηνικό, οι αξιωματούχοι προσπαθούν να παρουσιάσουν τις προσπάθειές τους ως θετικές και όχι ως σχετικές με τον περιορισμό ενός αντιπάλου. Η άλλη λέξη που παραλείφθηκε, ωστόσο, ήταν και λιγότερο προφανής και πιο σημαντική. Οι τέσσερις κυβερνήσεις δημοσίευσαν ένα σύνολο κοινών αρχών για την τεχνολογία, δίνοντας έμφαση στις κοινές αξίες, τον θεμιτό ανταγωνισμό, και ένα «ανοιχτό, προσβάσιμο και ασφαλές τεχνολογικό οικοσύστημα». Αυτή η ρητορική μπορεί να ακούγεται αρκετά οικεία από τέσσερις χώρες που συναντώνται για να υποστηρίξουν μια «ελεύθερη, ανοιχτή, βασισμένη σε κανόνες τάξη». Αλλά για χρόνια, κάθε μια από αυτές τις κυβερνήσεις, σχεδόν αντανακλαστικά, θα υποστήριζε επίσης ένα ακόμη μεγαλύτερο τεχνολογικό όραμα: ένα «παγκόσμιο».

Σε μια διάσκεψη για την ασφάλεια του Διαδικτύου στο Πεκίνο, τον Σεπτέμβριο του 2018. Jason Lee / Reuters
-----------------------------------------------------

Σχεδόν από την έναρξή του, οι ιδεαλιστές είδαν στο Διαδίκτυο την ριζοσπαστική δυνατότητα να βοηθήσει στην γεφύρωση των διαφορών μεταξύ των ανθρώπων. Η ψηφιακή συνδεσιμότητα εξαπλώθηκε γρήγορα κατά την διάρκεια της μεθυστικής μεταψυχροπολεμικής περιόδου κατά την οποία η παγκοσμιοποίηση εκτινάχθηκε και η δημοκρατία, για πολλούς, φαινόταν να θριαμβεύει. Η τεχνο-παγκοσμιοποίηση ρίζωσε ως ιδανικό μεταξύ διπλωματών, ακαδημαϊκών, και τεχνολόγων που πίστευαν στην ελεύθερη και ανοιχτή ανταλλαγή τόσο ως αρετή από μόνη της όσο και ως μέσο διάδοσης των πολιτικών και οικονομικών ελευθεριών.

Τα πιο ουτοπικά τεχνο-παγκοσμιοποιητικά οράματα δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ. Πράγματι, ένας λόγος για τον οποίο οι πολιτικοί ηγέτες αγκάλιασαν ένα ελεύθερο και ανοιχτό παγκόσμιο Διαδίκτυο ήταν για να συνηγορήσουν κατά των προσπαθειών για τον αποκλεισμό τμημάτων του Web: οι αυταρχικές κυβερνήσεις, ειδικά στην Κίνα, εργάστηκαν γρήγορα και αποτελεσματικά για να δημιουργήσουν ψηφιακούς φραγμούς που εμπόδιζαν τους πολίτες τους να έχουν ελεύθερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Ακόμη και όταν οι διπλωμάτες των ΗΠΑ κήρυτταν την διαφάνεια, οι τομείς της άμυνας και των πληροφοριών της χώρας αντιλήφθηκαν νέους κινδύνους και χρησιμοποίησαν το Διαδίκτυο για να προωθήσουν πιο στενά συμφέροντα εθνικής ασφάλειας. Σήμερα, πολύ μακριά από τους ίσους όρους ανταγωνισμού για τους οποίους πολλοί ήλπιζαν, η πρόσβαση στο Διαδίκτυο και τα οφέλη που απορρέουν από αυτό παραμένουν εξαιρετικά άνισα σε όλο τον κόσμο.

Οι πρόσφατες δηλώσεις και ενέργειες στον Quad και πέραν αυτού υποδηλώνουν ότι πολλοί μακροχρόνιοι υποστηρικτές ενός παγκόσμιου Διαδικτύου έχουν πλέον κινηθεί προς ένα νέο όραμα τεχνολογικής ανάπτυξης: έναν κόσμο διχασμένο μεταξύ ανταγωνιστικών εθνικών ή ιδεολογικών μπλοκ, που το καθένα βασίζεται στους δικούς του αξιόπιστους υπολογιστές και προμηθευτές λογισμικού για να προστατεύεται από κακοήθεις παρεμβολές. Ωστόσο, η εγκατάλειψη του παγκόσμιου ιδεώδους προς όφελος των κλαμπ τεχνο-δημοκρατιών [2] ή τεχνο-απολυταρχιών σημαίνει εγκατάλειψη μιας κρίσιμης αναγνώρισης της εποχής του Διαδικτύου -ότι παρά τις πραγματικές διαιρέσεις, η ανθρωπότητα και οι τεχνολογίες της είναι πεισματικά αλληλένδετες.

Ένα μόνιμο τεχνολογικό ρήγμα είναι απίθανο, δαπανηρό, και μη πρακτικό. Επιπλέον, είναι ανεπιθύμητο. Χωρίς αλληλεξάρτηση, οι αντίπαλοι θα αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον με λιγότερη αυτοσυγκράτηση, αυξάνοντας την πιθανότητα σοβαρής αντιπαράθεσης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ήδη μια ειδική ευθύνη να σκεφτούν με παγκόσμιους όρους για το Διαδίκτυο και την ψηφιακή τεχνολογία˙ από το Facebook μέχρι την Google, οι Αμερικανοί τιτάνες της βιομηχανίας κυριαρχούν στον κόσμο. Η ικανότητα του Διαδικτύου να προάγει τα ανθρώπινα δικαιώματα μπορεί να ήταν υπερβολικά μεγαλοποιημένη, αλλά η ικανότητά του να βλάψει δεν είναι, και η Ουάσιγκτον πρέπει να σκεφτεί και να δράσει παγκοσμίως για να κρατήσει υπό έλεγχο τους τεχνολογικούς γίγαντές της.

Η ΔΥΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟ-ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ

Είτε αρέσει είτε όχι, το Διαδίκτυο και οι σχετικές τεχνολογίες του είναι παγκόσμιες προσπάθειες. Η ανάπτυξή τους -ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες- έχει εξαρτηθεί από την ανθρώπινη εφευρετικότητα, τις πρώτες ύλες, και την εργασία που προέρχεται από όλο τον κόσμο. Απαίτησαν ανταλλαγή γνώσεων, ανάπτυξη ανοιχτού κώδικα, και επιστημονική συνεργασία διασυνοριακά. Η πιο ριζική συνεισφορά της τεχνολογίας του Διαδικτύου στην ιστορία -σχεδόν στιγμιαία δίκτυα επικοινωνιών που αγγίζουν ένα τεράστιο μέρος της ανθρωπότητας- βασίζεται σε καλώδια οπτικών ινών που συνδέουν σύνορα και διασχίζουν τον πυθμένα της θάλασσας, ένα μέρος που η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας αποκαλεί «η κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας».

Για δεκαετίες, διπλωμάτες και διανοούμενοι από τις Ηνωμένες Πολιτείες και πολλές άλλες χώρες προώθησαν το ιδανικό «ένα Διαδίκτυο, μια παγκόσμια κοινότητα, και ένα κοινό σώμα γνώσης που μας ωφελεί και μας ενώνει όλους», όπως το έθεσε η υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον σε μια ομιλία-ορόσημο το 2010 για την ελευθερία του Διαδικτύου. Η Διεθνής Στρατηγική για τον Κυβερνοχώρο της κυβέρνησης Ομπάμα το 2011 (2011 International Strategy for Cyberspace) προειδοποίησε ότι «η εναλλακτική στην παγκόσμια ανοικτότητα και διαλειτουργικότητα είναι ένα κατακερματισμένο Διαδίκτυο, όπου μεγάλα τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού θα στερούνται πρόσβασης σε εξελιγμένες εφαρμογές και πλούσιο περιεχόμενο λόγω πολιτικών συμφερόντων μερικών εθνών».