Ο χρόνος του Xi τελειώνει | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο χρόνος του Xi τελειώνει

Η οικονομία της Κίνας οδεύει προς δύσκολη προσγείωση

Πόσο πρέπει να ανησυχούν οι παρατηρητές για την οικονομία της Κίνας; Μόλις στα μέσα του καλοκαιριού, αυτό φαινόταν σαν ένα ακαδημαϊκό ερώτημα προσανατολισμένο στο απώτερο μέλλον. Τους τελευταίους μήνες, παρατηρητές που ήδη ανησυχούσαν γίνονταν περαιτέρω απογοητευμένοι κάθε φορά που το Πεκίνο κινείτο για να συμμαζέψει εταιρείες που θεωρούνταν στην πρωτοπορία των «ανατελλόντων βιομηχανιών» τις οποίες η Κίνα επευφημούσε ως την απάντηση στη μελλοντική ανταγωνιστικότητα, την ανάπτυξη, και τις θέσεις εργασίας. Σε απόκριση στις νέες αμφιβολίες σχετικά με την σοφία αυτών των πολιτικών εκστρατειών, οι επιχειρηματίες του ιδιωτικού τομέα της Κίνας ανταγωνίζονταν για να επιδείξουν αφοσίωση στους ηγέτες τους παρά για να παραπονεθούν, και πολλοί ξένοι επενδυτές προσπερνούσαν τις ανησυχίες τους με το μήνυμα ότι οι ηγέτες του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΚ) γνώριζαν τι έκαναν και θα πρέπει να τύχουν εμπιστοσύνης.

08112021-1.jpg

Σερβίροντας τσάι στον Κινέζο πρόεδρο, Xi Jinping, στο Πεκίνο, τον Μάρτιο του 2019. Jason Lee / Reuters
------------------------------------------------------

Γράφοντας στο Foreign Affairs το περασμένο καλοκαίρι, σημείωσα [1] ότι ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, φαινόταν να πιστεύει ότι έχει «άλλη μια δεκαετία για να μπαλώσει το οικονομικό μοντέλο της χώρας». Στην πραγματικότητα, τόνισα, «υπάρχουν το πολύ λίγα χρόνια για να δράσει πριν εξαντληθεί η ανάπτυξη. Αν οι ηγέτες της Κίνας περιμένουν μέχρι την τελευταία στιγμή, θα είναι πολύ αργά». Τα γεγονότα των τελευταίων μηνών δείχνουν πώς ο χρόνος τελειώνει. Οι κατασκευαστές ακινήτων, μεγάλοι και μικροί, ξέμειναν από ρευστότητα για να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους, αποκαλύπτοντας τους συστημικούς κινδύνους του να γίνονται τα «στραβά μάτια» σε ακατάστατες επενδύσεις σε ακίνητα, και προκαλώντας διάχυση ανησυχίας στις αγορές ομολόγων στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, όπου οι επενδυτές είχαν δανείσει χρήματα σε αυτές τις εταιρείες και σε χρεωμένες εταιρείες σε άλλες βιομηχανίες. Οι αντιλήψεις για την ανοσία της κινεζικής οικονομίας έναντι των κινδύνων από μια έξοδο από την πορεία μεταρρυθμίσεων [υπέρ] της αγοράς έχουν αλλάξει και οι ανησυχίες έχουν αυξηθεί ότι το ΚΚΚ έχασε το παράθυρο [ευκαιρίας] για να αποφύγει μια σκληρή προσγείωση.

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΗ ΑΚΕΦΙΑ

Τα πράγματα άρχισαν να ξετυλίγονται τον Ιούλιο, όταν το Πεκίνο ξεκίνησε την καταστολή σε μια σειρά από εταιρείες τεχνολογίας. Νωρίτερα μέσα στο έτος, η Ακαδημία Μελετών Κυβερνοχώρου (Academy of Cyberspace Studies) της Κίνας σάλπισε τις «νέες κινητήριες δυνάμεις μέσω της πληροφορικής για την προώθηση της νέας ανάπτυξης» -ένα επιχείρημα ότι η κρατική υποστήριξη θα επέτρεπε την συνέχιση της ανάπτυξης σε τομείς υψηλής τεχνολογίας. Αυτά ήταν τα δυναμικά μέρη της οικονομίας που ήταν τα πιο ελκυστικά για τους χρηματοοικονομικούς επενδυτές, ξένους και εγχώριους. Ξαφνικά, όμως, έχουν πέσει σε δυσμένεια. Οι νέες τεχνολογίες είχαν καταφέρει να δημιουργήσουν συγκριτικά πλεονεκτήματα για τους επιχειρηματίες, με αποτέλεσμα κέρδη και ισχύ στην αγορά. Αυτό όμως οδήγησε σε δύο προβλήματα. Πρώτον, η ισχύς των εταιρειών τεχνολογίας στην αγορά δημιούργησε περιουσίες για ορισμένους, αλλά συνέβαλε στην αύξηση των χασμάτων εισοδήματος και πλούτου. Ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ, ο ηγέτης του ΚΚΚ που εγκαινίασε τη «μεταρρύθμιση και άνοιγμα» (“reform and opening”) της Κίνας στα τέλη της δεκαετίας του 1970, είχε προειδοποιήσει ότι «μερικοί άνθρωποι θα πρέπει πρώτα να πλουτίσουν». Όμως το μέγεθος των χασμάτων έχει αρχίσει να αποτελεί απειλή για την κοινωνική σταθερότητα.

Δεύτερον, και αναμφισβήτητα πιο επιτακτικό, η αυξανόμενη επιρροή αυτών των ιδιωτικών εταιρειών είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της εξουσίας του κράτους και του ΚΚΚ [2]. Υποστηρίζοντας ότι η «κοινή ευημερία» απαιτούσε περισσότερη κυβερνητική ρύθμιση και ότι η εθνική ασφάλεια προϋπέθετε ότι το Πεκίνο επιβάλλει έλεγχο σε αυτούς τους νέους επιχειρηματικούς κολοσσούς, οι Αρχές παρενέβησαν για να αλλάξουν τους κανόνες, δηλώνοντας ότι στο μέλλον, η υπέρ του κέρδους εκπαίδευση θα ήταν εκτός των ορίων, οι αρχικές δημόσιες προσφορές [στμ: οι εισαγωγές μετοχών στα χρηματιστήρια] στο εξωτερικό θα απαιτούσαν πολιτική έγκριση, και οι ξένες επενδύσεις σε πολλούς κλάδους θα ήταν περιορισμένες. Είτε ήταν δικαιολογημένος είτε όχι, ο τρόπος με τον οποίο το ΚΚΚ άλλαξε το ρυθμιστικό τοπίο για το ηλεκτρονικό εμπόριο, το ridesharing [στμ: την κοινή χρήση αυτοκινήτου για συγκεκριμένη διαδρομή], τα τυχερά παιχνίδια, και πολλούς άλλους τομείς περιέκοψε από 1,5 έως 3 τρισεκατομμύρια δολάρια [3] από τις συνδυασμένες αποτιμήσεις των μετοχών των επιχειρήσεων.

Τον Αύγουστο, ένας ακόμη πιο κρίσιμος πυλώνας της κινεζικής οικονομίας άρχισε να ραγίζει. Το Πεκίνο περίμενε πολύ καιρό για να αντιμετωπίσει μια πανεθνική φούσκα στις αξίες των ακινήτων και στον όγκο των κατασκευών. Η μεγαλύτερη εταιρεία ανάπτυξης ακινήτων της Κίνας, η Evergrande, αντιμετώπισε υποβαθμίσεις αξιολογήσεων καθώς αγωνιζόταν να πληρώσει τις υποχρεώσεις του χρέους της. Εκτός από την απογοήτευση των πιστωτών, η εταιρεία δεν ήταν σε θέση να αποπληρώσει χρήματα που είχε δανειστεί από τους δικούς της υπαλλήλους, να πληρώσει πωλητές, ή να ολοκληρώσει την κατασκευή διαμερισμάτων που είχε προπουλήσει σε πελάτες. Αυτό οδήγησε σε διαμαρτυρίες και κοινωνικές εντάσεις που έχουν εξαπλωθεί σε άλλες εταιρείες με υψηλά χρέη, και οι αγοραστές ακινήτων το έλαβαν υπόψη τους: ο Σεπτέμβριος σημείωσε τα χειρότερα εθνικά στοιχεία πωλήσεων ακινήτων σε σύγκριση με οποιονδήποτε μήνα τουλάχιστον από το 2014, και πιθανώς από πάντα. Η επακόλουθη πτώση στις πωλήσεις γης σε ολόκληρη την χώρα στερεί από τις τοπικές κυβερνήσεις μια σημαντική πηγή εσόδων, και έτσι κι αυτές κινδυνεύουν να χρεοκοπήσουν άμεσα ή μέσω των φαινομενικά κυβερνητικών επιχειρήσεων που ελέγχουν, με πιθανές συνέπειες για εκατοντάδες μικρότερες τοπικές εμπορικές τράπεζες που δανείζουν αυτές τις εταιρείες.

Στην συνέχεια, τον Σεπτέμβριο, ξεκίνησε μια κρίση ενεργειακού εφοδιασμού. Ένας λόγος ήταν ότι η Εθνική Επιτροπή Ανάπτυξης και Μεταρρυθμίσεων της Κίνας (National Development and Reform Commission, NDRC) απαιτεί από τις εταιρείες κοινής ωφέλειας να προσφέρουν στους πελάτες τους σταθερές τιμές, παρόλο που αντιμετωπίζουν μεταβλητές τιμές για τον άνθρακα τον οποίον χρειάζονται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. (Το Πεκίνο μόλις ανακοίνωσε επείγουσα ευελιξία σε αυτούς τους κανόνες). Η περιφρόνηση αυτής της απλής πραγματικότητας της αγοράς έκανε πολλές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας να σταματήσουν να παράγουν παρά να υποστούν κλιμακούμενες ζημίες και να ενταχθούν στον κατάλογο των κινεζικών επιχειρήσεων που χρεοκόπησαν. Ακολούθησαν και άλλα λάθη στην ενεργειακή πολιτική. Τον Σεπτέμβριο, η NDRC εξέδωσε οδηγίες στους επαρχιακούς αξιωματούχους, παραγγέλλοντάς τους ότι οι αξιολογήσεις του προσωπικού τους θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο με τον οποίο θα εκπληρώσουν τους επίσημους στόχους κατανάλωσης ενέργειας. Υπό πίεση και εν τη ελλείψει άμεσων επιλογών για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, πολλοί από αυτούς τους αξιωματούχους διέταξαν επιχειρήσεις να κλείσουν για να μειώσουν την ζήτηση ενέργειας. Οι ελλείψεις ενέργειας μείωσαν την βιομηχανική παραγωγή, ακόμη και στις ακμάζουσες εξαγωγικές βιομηχανίες που αποτελούν το κύριο φωτεινό σημείο στην κινεζική οικονομία σήμερα, συμπεριλαμβανομένων των κατασκευαστών smartphone και αυτοκινήτων. Καθ' όλη την διάρκεια του Σεπτεμβρίου, ακόμη και οι κάτοικοι στα πιο πλούσια μέρη της Κίνας, όπως το Πεκίνο, αντιμετώπισαν εκ περιτροπής διακοπές ρεύματος. Οι εκτιμήσεις για την οικονομική ανάπτυξη το 2021 και το 2022 έχουν περικοπεί ανάλογα.

Αυτές οι οικονομικές διαταραχές τροφοδοτούν μια γενική επιφυλακτικότητα για τις προοπτικές της Κίνας. Οι διαπραγματευτές ομολόγων συνυπολογίζουν τώρα τους αυξανόμενους κινδύνους χρεοκοπίας που θέτουν οι εταιρείες ακινήτων της Κίνας και συζητούν εάν θα αποφύγουν άλλους τομείς της οικονομίας. Οι οικονομικοί αναλυτές αυτολογοκρίνουν τις έρευνές τους φοβούμενοι μήπως προσβάλλουν αξιωματούχους με το να πουν μια αληθινή αλλά απαισιόδοξη ιστορία˙ αυτό έχει οδηγήσει σε δυσπιστία και αβεβαιότητα στις αγορές. Τα κινεζικά νοικοκυριά ξοδεύουν πιο προσεκτικά λόγω της αβεβαιότητας [4] που προκαλείται από την πανδημία της COVID-19, αλλά και επειδή φοβούνται ότι η καθαρή αξία τους μπορεί να πέσει κατακόρυφα εάν πέσουν οι τιμές των ακινήτων. Τον Οκτώβριο, οι δαπάνες για ταξίδια και τουρισμό κατά την διάρκεια των εορτών της Εθνικής Ημέρας ήταν χαμηλότερες από εκείνες του θλιβερού 2020 —δηλαδή, χαμηλότερες από όσο κατά την φάση της πανδημίας προ του εμβολιασμού. Για πρώτη φορά από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, οι κεντρικοί τραπεζίτες και άλλοι αξιωματούχοι έξω [5] από Κίνα εκφράζουν ανησυχίες για την ικανότητα του Πεκίνου να χειριστεί την οικονομική του κατάσταση και για πιθανές δευτερογενείς επιπτώσεις. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Antony Blinken, έφτασε στο σημείο να εκφράσει δημοσίως ελπίδες ότι η Κίνα θα χειριζόταν την κατάσταση «υπεύθυνα». Η σκληρά κερδισμένη αξιοπιστία του ΚΚΚ σχετικά με την οικονομική πολιτική του διαβρώνεται υπό αυτήν την τυμπανοκρουσία των αρνητικών οικονομικών ειδήσεων.

ΖΗΤΗΜΑ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ

Οι παρατηρητές ανησυχούσαν για την οικονομία της Κίνας εδώ και πολύ καιρό, αλλά έχουν στενοχωρηθεί και για πράγματα που μπορεί να συμβούν στο μέλλον. Γενικά, οι αισιόδοξες απόψεις σχετικά με την ικανότητα του Πεκίνου να διατηρήσει την ανάπτυξη έχουν επικρατήσει έναντι των βραχυπρόθεσμων ανησυχιών. Αυτή η πίστη θα έπρεπε να είχε αγοράσει στην Κίνα αρκετό χρόνο ώστε να κάνει την σκληρή δουλειά της μεταρρύθμισης: να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα της κατανομής κεφαλαίων, να εξασφαλίσει ισχυρό ανταγωνισμό, να αποπολιτικοποιήσει την εταιρική διακυβέρνηση, και διαφορετικά να επιβεβαιώσει την σταδιακή στροφή της οικονομίας πλήρως προς την αγορά. Αντί γι’ αυτά, οι προσπάθειες μεταρρύθμισης σταμάτησαν και αντιστράφηκαν αφότου οι πιθανές συνέπειες έγιναν εμφανείς στους ηγέτες. Μετά από πολυάριθμες αποτυχημένες προσπάθειες [6] για μεταρρύθμιση, υπάρχει ένα όριο στο πόσον καιρό οι επενδυτές και άλλες κυβερνήσεις μπορούν να διατηρήσουν την πίστη τους στις κατευθύνσεις της Κίνας.

Ως εκ τούτου, μια σοβαρή οικονομική επιβράδυνση έχει καταστεί βραχυπρόθεσμη ανησυχία, όχι μακροπρόθεσμη. Και οι πιο πρόσφατες απαντήσεις στις αυξανόμενες απειλές δεν γυρίζουν μια νέα σελίδα: οι κινήσεις του ΚΚΚ τους τελευταίους μήνες συνίστανται σε πολιτικές εκστρατείες αντί για αναγνώριση της χρηματοοικονομικής και τεχνικής μεταρρύθμισης που χρειάζεται η χώρα για να αποκαταστήσει την οικονομική αποτελεσματικότητα. Τα διαρθρωτικά προβλήματα καθιστούν σαφές το πόσο λάθος είναι η καθυστέρηση των μεταρρυθμίσεων της αγοράς. Η υπόσχεση για «μη αγοραίες» λύσεις ηχεί κούφια, ξανά.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-06-22/chinas-economic...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-08-14/party-man
[3] https://www.cnbc.com/2021/09/16/china-stocks-worth-trillions-at-risk-of-...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-10-23/coronav...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-04-20/how-not-win-all...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2020-12-04/chinese-communi...

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-11-05/xi-running-out-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition