Το Ιράν δεν θα υποχωρήσει | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το Ιράν δεν θα υποχωρήσει

Καθώς οι πυρηνικές συνομιλίες ξαναρχίζουν, η Τεχεράνη δεν επιδιώκει να συμβιβαστεί
Περίληψη: 

Σύμφωνα με την κυρίαρχη άποψη στο Ιράν, το μέγεθος, η ιστορία, η γεωστρατηγική θέση, και οι οικονομικοί πόροι της χώρας την καθιστούν φυσικό περιφερειακό ηγεμόνα και πιθανή απειλή για τους συμμάχους των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Ως εκ τούτου, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αποφασισμένες να κρατήσουν το Ιράν υπό οικονομική και στρατιωτική πίεση.

Ο MOHAMMAD AYATOLLAHI TABAAR είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στην Σχολή Διακυβέρνησης και Δημόσιας Υπηρεσίας Bush του Πανεπιστημίου Τέξας A&M και συνεργάτης του Ινστιτούτου Δημόσιας Πολιτικής Baker του Πανεπιστημίου Rice. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Religious Statecraft: The Politics of Islam in Iran.

Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ιράν προετοιμάζονται για συνομιλίες για την αναβίωση της πυρηνικής συμφωνίας που η Ουάσιγκτον εγκατέλειψε το 2018, η ηγεσία της Τεχεράνης θέτει τα θεμέλια για μια νέα διεκδικητική εξωτερική πολιτική. Το Ιράν πιστεύει ότι η Ουάσιγκτον αντιμετώπισε την Ισλαμική Δημοκρατία με δόλο και ασέβεια, και έχει επικεντρωθεί στην οικοδόμηση οικονομικής και στρατιωτικής μόχλευσης ενάντια στον μακροχρόνιο ανταγωνιστή του.

10112021-1.jpg

Ο Ιρανός πρόεδρος, Ebrahim Raisi, στη Ντουσάνμπε του Τατζικιστάν, τον Σεπτέμβριο του 2021. Didor Sadulloev / Reuters
--------------------------------------

Ο επικεφαλής διαπραγματευτής του Ιράν για τα πυρηνικά ανακοίνωσε πρόσφατα ότι οι συνομιλίες για την αναβίωση της πυρηνικής συμφωνίας, γνωστής ως Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (Joint Comprehensive Plan Of Action – JCPOA), θα ξαναρχίσουν στην Βιέννη πριν από τα τέλη Νοεμβρίου. Η κυβέρνηση του πρώην προέδρου Hassan Rouhani συμμετείχε σε έξι γύρους διαπραγματεύσεων με σκοπό να επιστρέψουν και οι δύο πλευρές στην «αμοιβαία συμμόρφωση» με το JCPOA. Η διπλωματία σταμάτησε, ωστόσο, αφότου ο συντηρητικός Ebrahim Raisi ορκίστηκε πρόεδρος του Ιράν τον Αύγουστο.

Αν και η κυβέρνηση Raisi μπορεί να είναι πρόθυμη να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις, η ανάσταση του JCPOA δεν αποτελεί κεντρικό πυλώνα της εξωτερικής της πολιτικής. Υπό τον νέο πρόεδρο, το Ιράν έχει αναπτύξει μια νέα πυρηνική στάση που περιστρέφεται γύρω από δύο αρχές: ενίσχυση της ικανότητάς του να προβεί σε αντίποινα κατά των Ηνωμένων Πολιτειών σε περίπτωση που αθετήσουν τις συμφωνίες τους και αποσύνδεση της οικονομικής μοίρας του Ιράν από το JCPOA με την οικοδόμηση μιας αυτάρκους και εστιασμένης στην Ασία οικονομίας.

Καθώς το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν πλησιάζει στο σημείο καμπής του, ορισμένοι στην Ουάσιγκτον ήδη ζητούν ένα «Σχέδιο Β» καταναγκαστικών οικονομικών μέτρων και απειλών για χρήση βίας σε περίπτωση που η Τεχεράνη αρνηθεί να επιστρέψει στην πλήρη συμμόρφωση με την πυρηνική συμφωνία. Ο Raisi αντιμετωπίζει ήδη τεράστια οικονομικά προβλήματα στο εσωτερικό -με δυνητικά εκρηκτικές συνέπειες για το καθεστώς- και τέτοια μέτρα στοχεύουν να τον πιέσουν να αναβιώσει το JCPOA, κάτι που θα μπορούσε να αμβλύνει αυτές τις δυσκολίες.

Το Ιράν είναι απίθανο να ενδώσει σε τέτοιους εξαναγκασμούς. Οι συντηρητικοί ηγέτες της Τεχεράνης δεν ενθουσιάστηκαν από τα οφέλη που υποτίθεται ότι παραχωρήθηκαν στο Ιράν από το JCPOA και τώρα επιδιώκουν να φτιάξουν μια οικονομία ανθεκτική στις κυρώσεις, ενισχύοντας τις εγχώριες βιομηχανίες και σφυρηλατώντας νέους δεσμούς με ανερχόμενες δυνάμεις στην Ασία. Ο Raisi είναι επίσης πεπεισμένος ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν δεσμευμένες να κρατήσουν το Ιράν εγκλωβισμένο, ακόμη και αν αναβιώσει το JCPOA, και ως εκ τούτου επικεντρώνεται στην ενίσχυση της στρατιωτικής και οικονομικής μόχλευσης του Ιράν για να προστατεύσει όχι μόνο την Ισλαμική Δημοκρατία αλλά και το ευρύτερο σιιτικό περσικό έθνος από αυτά που θεωρεί ως υπαρξιακή απειλή.

Στην Ουάσιγκτον, η συζήτηση για το Σχέδιο Β κατά του Ιράν έχει κερδίσει έδαφος. Αλλά για την Ισλαμική Δημοκρατία, το Σχέδιο Β ήταν στην πραγματικότητα το Σχέδιο Α εξ αρχής.

ΜΕ ΚΟΡΟΪΔΕΨΕΣ ΜΙΑ ΦΟΡΑ, ΝΤΡΟΠΗ ΣΟΥ…

Η Ισλαμική Δημοκρατία αντιλαμβάνεται μια ασυμμετρία στο γενικό πλαίσιο του JCPOA. Οι υποχρεώσεις του Ιράν να περιορίσει τις πυρηνικές δραστηριότητές του έχουν σαφή τεχνικά ορόσημα που μπορούν να επαληθευτούν από την Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (International Atomic Energy Agency – IAEA). Ωστόσο, δεν υπάρχει φόρμουλα που να καθορίζει τα οικονομικά οφέλη της ελάφρυνσης των κυρώσεων που θα λάβει το Ιράν ως ανταπόδοση. Επιπλέον, αν και η Τεχεράνη αντιμετωπίζει την ταχεία εκ νέου επιβολή κυρώσεων εάν αποχωρήσει από την συμφωνία, η Ουάσιγκτον δεν αντιμετώπισε καμία σοβαρή τιμωρία όταν δεν τίμησε το δικό της μέρος της συμφωνίας.

Ως αποτέλεσμα, το Ιράν ανησυχεί ότι θα μπορούσε να χάσει το πυρηνικό του πλεονέκτημα χωρίς να λάβει τα υποσχόμενα οφέλη εάν επιστρέψει στην πλήρη συμμόρφωση με το JCPOA. Αυτό ακριβώς συνέβη το 2015, όταν ανακοινώθηκε η συμφωνία. Το Ιράν περιόρισε γρήγορα το πυρηνικό του πρόγραμμα με βάση την συμφωνία, έστειλε το 98% του εμπλουτισμένου ουρανίου του στο εξωτερικό και αποδέχθηκε ενισχυμένη επιτήρηση από την ΙΑΕΑ. Ωστόσο, οι διεθνείς εταιρείες και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα εξακολουθούσαν να παραμένουν σε μεγάλο βαθμό μακριά από την ιρανική αγορά λόγω της αβεβαιότητας σχετικά με το εάν οι κυρώσεις είχαν αρθεί οριστικά. Ο δισταγμός τους για εμπορικές συναλλαγές με το Ιράν δικαιώθηκε μετά την εκλογή του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και την επακόλουθη απόσυρσή του από το JCPOA.

Το Ιράν αντιμετωπίζει ξανά μια παρόμοια κατάσταση. Φοβάται ότι η επιστροφή του στην πλήρη συμμόρφωση δεν θα αποφέρει κανένα απτό όφελος, παρά μόνο μεγαλύτερη πίεση αφότου παραιτηθεί από το πυρηνικό διαπραγματευτικό χαρτί του. Αμερικανοί αξιωματούχοι λένε ότι είναι πρόθυμοι να συζητήσουν τρόπους αντιμετώπισης αυτών των ανησυχιών, αλλά δεν μπορούν να εγγυηθούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα αποσυρθούν ξανά από την συμφωνία μετά την αποχώρηση του προέδρου Τζο Μπάιντεν από το αξίωμά του. Οι Βρετανοί, οι Γάλλοι, και οι Γερμανοί ηγέτες φαινομενικά προσπάθησαν να κατευνάσουν τις ανησυχίες του Ιράν και στοιχήθηκαν πίσω από την συμφωνία, με πρόσφατη δήλωση στην σύνοδο κορυφής των G-20, λέγοντας ότι υποστήριζαν την δέσμευση του Μπάιντεν να τηρήσει την πλήρη συμμόρφωση [των ΗΠΑ] με την συμφωνία «όσο το Ιράν κάνει το ίδιο».