Η Ρωσία δεν θα αφήσει αμαχητί την Ουκρανία να φύγει

Δυσοίωνα σημάδια δείχνουν ότι η Ρωσία ίσως να πραγματοποιήσει στρατιωτική επίθεση στην Ουκρανία από τον ερχόμενο χειμώνα. Η Μόσχα έχει αυξήσει αθόρυβα τις δυνάμεις της κατά μήκος των ουκρανικών συνόρων τους τελευταίους μήνες, κάτι που θα μπορούσε να είναι το προοίμιο μιας στρατιωτικής επιχείρησης η οποία έχει στόχο να επιλύσει προς όφελός της το πολιτικό αδιέξοδο στην Ουκρανία. Μολονότι ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, ίσως για άλλη μια φορά να επιδίδεται σε καταναγκαστική διπλωματία, αυτή την φορά η Μόσχα μπορεί να μην μπλοφάρει. Εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία, η σύγκρουση ίσως να ανανεωθεί σε πολύ ευρύτερη κλίμακα.

Ρώσοι στρατιώτες επιβιβάζονται σε μεταγωγικό αεροπλάνο, στο Καλίνινγκραντ, στην Ρωσία, τον Σεπτέμβριο του 2021. Vitaly Nevar / Reuters
---------------------------------------

Γιατί ο Πούτιν θα διακινδύνευε μια γεωπολιτική και οικονομική αναταραχή αναζωπυρώνοντας την στρατιωτική αντιπαράθεση με την Ουκρανία; Άλλωστε, έχει καλούς λόγους να είναι αφοσιωμένος στο περιφερειακό status quo. Η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία το 2014, αποχωρώντας με μια από τις μεγαλύτερες αρπαγές εδάφους στην Ευρώπη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Δυτικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στην Ρωσία για την εισβολή της δεν την πόνεσαν ιδιαίτερα και η μακροοικονομική κατάσταση της Ρωσίας είναι σταθερή. Η Ρωσία διατηρεί επίσης σταθερή λαβή στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας: ο αγωγός Nord Stream 2, ο οποίος θα ενισχύσει την γερμανική εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, βαίνει προς ενεργοποίηση παρά τα νομικά εμπόδια. Εν τω μεταξύ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία βρίσκονται εν μέσω συνομιλιών περί στρατηγικής σταθερότητας. Ο Πούτιν συναντήθηκε με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, τον Ιούνιο στο πλαίσιο της προσπάθειας να οικοδομηθεί μια πιο προβλέψιμη σχέση μεταξύ των χωρών.

Κάτω από την επιφάνεια, ωστόσο, η Ρωσία και η Ουκρανία βρίσκονται στην τροχιά προς την ανανέωση αυτής της ανεπίλυτης σύγκρουσης, η οποία μπορεί να χαράξει ξανά τον χάρτη της Ευρώπης και να ανατρέψει τις προσπάθειες της Ουάσιγκτον να σταθεροποιήσει την σχέση της με την Ρωσία. Χρόνο με το χρόνο, η Μόσχα χάνει την πολιτική επιρροή της στην Ουκρανία. Η κυβέρνηση στο Κίεβο υιοθέτησε σκληρή στάση για τις περσινές ρωσικές απαιτήσεις, υποδεικνύοντας ότι δεν θα συμβιβαζόταν για χάρη της συνεργασίας με τον Πούτιν. Τα ευρωπαϊκά έθνη φαίνεται να έχουν υποστηρίξει την θέση της Ουκρανίας και το Κίεβο έχει επεκτείνει ταυτόχρονα την συνεργασία του στον τομέα της ασφάλειας με τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους αντιπάλους της Ρωσίας.

Καθώς η Μόσχα έχει αποκτήσει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση πολιτικά και οικονομικά, η μετατόπιση της προσοχής και των πόρων της Ουάσιγκτον στον ανταγωνισμό της με την Κίνα [1] μπορεί να έπεισε τον Πούτιν ότι η Ουκρανία αποτελεί πλέον ένα περιθωριακό συμφέρον για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι Ρώσοι ηγέτες έχουν σηματοδοτήσει ότι έχουν κουραστεί από την διπλωματία και βρίσκουν αφόρητη την αυξανόμενη εναρμόνιση της Ουκρανίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ. Το σκηνικό έχει στηθεί ώστε η Μόσχα να ξαναρυθμίσει αυτή την εξίσωση μέσω της βίας —εκτός εάν η Μόσχα, η Ουάσιγκτον, και το Κίεβο καταφέρουν να βρουν μια ειρηνική λύση.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΟΜΕΝΟΙ ΓΙΑ ΠΟΛΕΜΟ

Η πολεμική στάση της Ρωσίας δεν υποδηλώνει ότι η εισβολή είναι επικείμενη. Πιθανότατα, δεν έχει ληφθεί πολιτική απόφαση για έναρξη στρατιωτικής επιχείρησης. Τούτου λεχθέντος, η ρωσική στρατιωτική δραστηριότητα τους τελευταίους μήνες απέχει πολύ από τον κανονικό κύκλο εκπαίδευσης. Μονάδες από χιλιάδες μίλια μακριά έχουν αναπτυχθεί στην Δυτική Στρατιωτική Περιοχή (Western Military District), η οποία συνορεύει με την Ουκρανία. Στρατιές από τον Καύκασο έχουν στείλει μονάδες στην Κριμαία. Αυτές δεν είναι εκπαιδευτικές δραστηριότητες ρουτίνας, αλλά μάλλον μια προσπάθεια για εκ των προτέρων αποστολή μονάδων και εξοπλισμού για πιθανή στρατιωτική δράση. Επιπλέον, πολλές από τις μονάδες φαίνεται να κινούνται τη νύχτα για να αποφύγουν τον επισταμένο έλεγχο, σε αντίθεση με την προηγούμενη ανάπτυξη τον Μάρτιο και τον Απρίλιο.

Το σενάριο ενός ευρύτερου πολέμου είναι απολύτως εύλογο. Εάν συμβεί, η επιλογή του Πούτιν να επεκτείνει μια σύγκρουση που σιγοβράζει δεν θα είναι παρορμητική. Η κληρονομιά της ουκρανικής κρίσης του 2014 παραμένει πιο πρόσφορη για κλιμάκωση παρά για το πάγωμα αυτής της σύγκρουσης σε μια άβολη ειρήνη.

Τι άλλαξε τον τελευταίο χρόνο; Πρώτον, η ρωσική στρατηγική στην Ουκρανία δεν απέδωσε μια πολιτική λύση που μπορεί να αποδεχθεί η Μόσχα. Μετά από μια καμπάνια το 2018 η οποία πρότεινε κάποιο άνοιγμα στον διάλογο, η απότομη στροφή του Ουκρανού προέδρου, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, από την αναζήτηση συμβιβασμού με την Ρωσία, πριν από ένα χρόνο, εξάλειψε κάθε ελπίδα ότι η Μόσχα μπορεί να επιτύχει τους στόχους της μέσω διπλωματικής συμφωνίας. Η Μόσχα δεν βλέπει διέξοδο από τις Δυτικές κυρώσεις και οι συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας, Ουκρανίας, Γερμανίας, και Γαλλίας με στόχο την επίλυση της σύγκρουσης στην ανατολική Ουκρανία δεν οδηγούν πουθενά. Καθώς αυτές οι πολιτικές και διπλωματικές προσπάθειες παραπαίουν, η Μόσχα γνωρίζει ότι οι προηγούμενες προσπάθειες με χρήση βίας απέδωσαν.