Αποκωδικοποιώντας τον Σι Τζινπίνγκ

Στις επτά δεκαετίες κατά τις οποίες το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) βρίσκεται στην εξουσία, οι ηγέτες του έχουν συχνά διατυπώσει τα οράματά τους και τις δικές τους χαρακτηριστικές πλατφόρμες χρησιμοποιώντας υψηλή ρητορική και ασαφή συνθήματα. Στην δεκαετία του 1980, ο Deng Xiaoping μίλησε για την επιδίωξη του «σοσιαλισμού με κινεζικά χαρακτηριστικά». Την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα, ο Jiang Zemin επιχείρησε να οικοδομήσει μια «σοσιαλιστική οικονομία της αγοράς». Στις αρχές της θητείας του, ο Σι Τζινπίνγκ αναφέρθηκε στην προσπάθειά του να αποκαταστήσει την ιστορική θέση της Κίνας ως μια παγκόσμια δύναμη ως «το Κινεζικό Όνειρο».

Ο Σι Τζινπίνγκ στο Πεκίνο, τον Οκτώβριο του 2021. Carlos Garcia Rawlins / Reuters
---------------------------------------------

Αυτές οι ασκήσεις στην ελλειπτική τέχνη της κινεζικής μαρξιστικής φρασεολογίας έχουν αφήσει συχνά ξένους παρατηρητές να απορούν. Αυτό συνέβη και με το πιο πρόσφατο σύνθημα που εμφανίστηκε υπό τον Σι: «κοινή ευημερία». Ο όρος κέρδισε δημοσιότητα το περασμένο καλοκαίρι, καθώς οι κινεζικές Αρχές στόχευσαν με ένα μπαράζ νέων κανονισμών σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένου ενός αριθμού μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας, στο όνομα της διόρθωσης των υπερβολών του καπιταλισμού και της αποκατάστασης της αρχικής αποστολής του ΚΚΚ να υπηρετεί τις μάζες. Οι νέοι κανόνες ουσιαστικά εξαφάνισαν περίπου 1,5 τρισεκατομμύριo δολάρια από τις αποτιμήσεις των μετοχών αυτών των εταιρειών. Από τότε, οι επενδυτές και άλλοι έχουν σπεύσει να αποκρυπτογραφήσουν την κοινή ευημερία και να κατανοήσουν τις επιπτώσεις της στις μελλοντικές πολιτικές και τις οικονομικές προοπτικές της Κίνας.

Ίσως το πιο σημαντικό μέρος για να αναζητήσει κάποιος ενδείξεις είναι σε ένα μανιφέστο που ο Σι εκφώνησε ως ομιλία σε αξιωματούχους της Κεντρικής Οικονομικής Επιτροπής του ΚΚΚ τον Αύγουστο —ένα μακρό απόσπασμα του οποίου δημοσιεύθηκε αργότερα στο [περιοδικό] Qiushi τον Οκτώβριο με τον τίτλο «Αποφασιστική Προώθηση της Κοινής Ευημερίας» (Resolutely Advance Common Prosperity ) [2]. Το Qiushi δεν είναι ένα συνηθισμένο φερέφωνο του καθεστώτος˙ είναι το θεωρητικό περιοδικό της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΚ, ενός σώματος περίπου 350 κορυφαίων εκπροσώπων της ελίτ που λαμβάνουν βασικές πολιτικές αποφάσεις. Ό,τι δημοσιεύεται εκεί έχει μεγάλο ειδικό βάρος, και το μανιφέστο του Σι δεν αποτελεί εξαίρεση. Απευθυνόμενο κυρίως στην γραφειοκρατία, δεν είναι προπαγάνδα για το κοινό: αντί γι’ αυτό, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ως ένα σύνολο οδηγιών για κυβερνητικούς αξιωματούχους που είναι επιφορτισμένοι με την εφαρμογή του οράματος του Σι. Τα λόγια του θα διαχυθούν προς τα κάτω στην ιεραρχία και θα βελτιστοποιηθούν, επίπεδο προς επίπεδο.

«Κοινή ευημερία», δηλώνει ο Σι, «σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι θα ευημερούν μαζί, τόσο υλικά όσο και πνευματικά, όχι μόνο μια μικρή μειοψηφία». Δεν είναι, τονίζει, μια έκκληση για «ισότητα [με] όλους να είναι το ίδιο». Ούτε το ΚΚΚ θα πέσει σε «μια προνοιακή παγίδα» που ανταμείβει τους τεμπέληδες. Αντίθετα, όπως υποσχέθηκε, το κόμμα θα συνεχίσει να «ενθαρρύνει την δημιουργία πλούτου μέσω της προκοπής και της καινοτομίας».

Σε όλες τις οδηγίες του, ωστόσο, ο Σι παλεύει με την ένταση μεταξύ της επιβράβευσης των καπιταλιστών και του περιορισμού του πλούτου τους. Από τη μια πλευρά, ορκίζεται να περιορίσει το «υπερβολικό εισόδημα» και απορρίπτει «την χαοτική επέκταση του κεφαλαίου» μέσω ρυθμίσεων, διαλύοντας τους εταιρικούς τιτάνες του ιδιωτικού τομέα και παροτρύνοντας τους πλούσιους να κάνουν δωρεές. Αλλά την ίδια στιγμή, η Κίνα «πρέπει να συνεχίσει να ενεργοποιεί και να μοχλεύει επιχειρηματικά κίνητρα». Ο τετραγωνισμός αυτού του κύκλου είναι δύσκολος: εάν οι ανταμοιβές των επιχειρηματιών έχουν ανώτατο όριο ή εάν δεν μπορούν να εξασφαλίσουν με σιγουριά τις αποδόσεις των επενδύσεών τους, θα επενδύουν και θα καινοτομούν λιγότερο.

Το μανιφέστο ακουσίως κάνει σαφή μια θεμελιώδη πραγματικότητα για το ΚΚΚ: παρά την αξιοσημείωτη επιτυχία του στην δημιουργία πλούτου και την τόνωση της ανάπτυξης, το κόμμα δεν έχει σαφείς απαντήσεις όταν πρόκειται για την επίλυση του γρίφου τού πώς να δαμάσει τις υπερβολές του καπιταλισμού χωρίς να καταπνίξει τις δημιουργικές του προοπτικές. Όπως οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο, το ΚΚΚ δεν έχει ακόμη καταλάβει πώς να έχει και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Ο Σι το παραδέχεται, γράφοντας: «Σχετικά με την διόρθωση της φτώχειας, έχουμε άφθονη εμπειρία˙ αλλά όσον αφορά την διαχείριση της ευημερίας, έχουμε ακόμα πολλά να μάθουμε».

Ακριβώς επειδή ο Σι δεν έχει οδικό χάρτη να ακολουθήσει, προτρέπει τους συντρόφους του να προσαρμοστούν και να πειραματιστούν. Ο τελικός αντίκτυπος της κοινής ευημερίας θα εξαρτηθεί από το πώς οι αξιωματούχοι σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ερμηνεύουν και μεταφράζουν τις φιλοδοξίες του Σι σε συγκεκριμένες πολιτικές.

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΦΛΙΤΖΑΝΙ

Στις Δυτικές δημοκρατίες [3], οι ηγέτες εκφωνούν ομιλίες ξεκάθαρα και πειστικά για να γοητεύσουν τους ψηφοφόρους και να κερδίσουν την υποστήριξη του κοινού. Οι Κινέζοι ηγέτες φαίνεται να κάνουν το αντίθετο: οι ομιλίες τους είναι αδιαπέραστες και αποχαυνωτικές, φορτωμένες με κομματική γλώσσα και περίπλοκες νύξεις. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι στερούνται ουσίας. Για να τις αποκωδικοποιήσει κάποιος, θα πρέπει να θυμάται ότι, εν μέρει λόγω της απουσίας ανοιχτού πολιτικού ανταγωνισμού στην Κίνα, τέτοιες ομιλίες δεν αποτελούν δημόσια επικοινωνία αλλά μάλλον επικοινωνία πολιτικής. (Το κόμμα διαμορφώνει ενεργά την κοινή γνώμη, αλλά με άλλα μέσα, όπως ελέγχοντας το περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης).