Το τελικό παιχνίδι του Ερντογάν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το τελικό παιχνίδι του Ερντογάν

Θα υπονομεύσει την τουρκική δημοκρατία για να παραμείνει στην εξουσία;

Αλλά η κίνηση για την ακύρωση των αποτελεσμάτων δεν είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο ο Ερντογάν θα μπορούσε να υπονομεύσει τις εκλογές. Μια δεύτερη πιθανότητα είναι ότι αυτός και οι σύμβουλοί του θα μπορούσαν να επιχειρήσουν να «στήσουν» την ψηφοφορία εκ των προτέρων. Αν το κάνουν, είναι πολύ πιθανό να αποτύχουν. Από αυτή την άποψη, η εμπειρία της Κωνσταντινούπολης [2] το 2019 είναι αποκαλυπτική. Όταν ο Ερντογάν ακύρωσε την πρώτη ψηφοφορία, η αντιπολίτευση διοργάνωσε μια αριστοτεχνική εκστρατεία «προστατεύστε την ψήφο» για τις επαναληπτικές εκλογές, προσελκύοντας περίπου 100.000 εθελοντές για να παρακολουθούν τα εκλογικά τμήματα, να τεκμηριώνουν την καταμέτρηση των ψήφων σε smartphone, ακόμη και να περνούν τη νύχτα κοιμώμενοι κυριολεκτικά πάνω στις κάλπες για να εμποδίσουν τη νοθεία. (Στην Τουρκία, οι πολίτες επιτρέπεται από το νόμο να παρακολουθούν την καταμέτρηση των ψήφων). Οποιαδήποτε προσπάθεια από τον Ερντογάν να παρέμβει στις εκλογές του 2023 θα τεκμηριωθεί, πυροδοτώντας μια άμεση λαϊκή αντίδραση [3], μεταξύ πολλών από αυτούς που τον ψήφισαν.

Το πιο πιθανό αποτέλεσμα, λοιπόν, θα είναι είτε τεράστιες διαδηλώσεις, στις οποίες η αστυνομία και η αντιπολίτευση πρόκειται, και δυστυχώς, να εμπλακούν για άλλη μια φορά σε μια κούρσα για να πάρουν τον έλεγχο των δρόμων της Τουρκίας, είτε, εάν εντοπιστεί νωρίς η παρέμβαση και προστατευθεί επιτυχώς η ψηφοφορία, μια νίκη για την αντιπολίτευση. Όμως ο Ερντογάν και οι δυνάμεις υπό τον έλεγχό του μπορεί μολαταύτα να αρνηθούν να αποδεχθούν το αποτέλεσμα και θα υπάρχει το δύσκολο ερώτημα πώς θα διασφαλιστεί μια ειρηνική και ομαλή μετάβαση της εξουσίας, εάν αυτός και οι υποστηρικτές του αρνηθούν να αναγνωρίσουν [το αποτέλεσμα], χωρίς να πέσει η Τουρκία σε αστάθεια.

Η ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΜΝΗΣΤΙΑΣ

Δεδομένης της πιθανότητας αποσταθεροποιητικής παρέμβασης από τον Ερντογάν και τους υποστηρικτές του στις προεδρικές εκλογές, μια καλύτερη στρατηγική για την αντιπολίτευση θα ήταν να επιδιώξει μια μεγάλη συμφωνία μαζί του για να αποχωρήσει οικειοθελώς από τα καθήκοντά του. Πράγματι, η αντιπολίτευση έχει σημαντική μόχλευση σε έναν συγκεκριμένο τομέα. Διότι εκτός από την απώλεια της εξουσίας, ο Ερντογάν αντιμετωπίζει την πιθανή προοπτική ποινικής δίωξης για διαφθορά [4] καθώς και για τον θάνατο δεκάδων ανθρώπων στα χέρια της αστυνομίας και τα βάσανα πολλών άλλων που κακοποιήθηκαν από την κυβέρνησή του. Μέλη της οικογένειάς του έχουν επίσης εμπλακεί σε σκάνδαλα διαφθοράς και θα μπορούσαν να απαγγελθούν κατηγορίες εναντίον τους. Υπάρχει μια πραγματική προοπτική ότι ο Ερντογάν θα μπορούσε να περάσει τα τελευταία του χρόνια κλεισμένος σε τουρκική φυλακή ή στην εξορία, εάν χάσει τις εκλογές. Έτσι, η αντιπολίτευση θα μπορούσε να τον πείσει να παραμερίσει με αντάλλαγμα την επιείκεια για αυτόν και την οικογένειά του, με αποτέλεσμα την ομαλή μετάβαση της εξουσίας.

Μια μεγάλη συμφωνία θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί. Πολλές ομάδες της αντιπολίτευσης στα αριστερά θα είναι απρόθυμες να υποστηρίξουν μια αμνηστία οποιουδήποτε είδους. Και ο ίδιος ο Ερντογάν μπορεί να μην συμφωνήσει να πάρει το κλαδί ελιάς, ανεξάρτητα από το πόσο ακλόνητοι είναι οι όροι της [συμφωνίας]. Πολλοί από τους υποστηρικτές του είναι αμετανόητοι και αρνούνται κάθε διάλογο με την αντιπολίτευση. Ένα πρόσφατο μιμίδιο που κερδίζει δημοτικότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης περιλαμβάνει μια φωτογραφία του υπουργού Εσωτερικών του Ερντογάν και de facto αρχηγού της αστυνομίας, Suleyman Soylu, να κρατά ένα πολυβόλο, λέγοντας, «Ελάτε να μας πάρετε στο δικαστήριο!» -υπονοώντας ότι οι ηγέτες του AKP θα απαντήσουν στην εκλογική ήττα με μια ένοπλη εξέγερση, παρόμοια με εκείνη που συνέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες στις 6 Ιανουαρίου 2021.

Μια εναλλακτική είναι οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις, παραδοσιακά ο πιο σεβαστός θεσμός της χώρας, να ενεργήσουν ως εγγυήτριες μιας συμφωνίας μεταξύ του Ερντογάν και της αντιπολίτευσης. Δεδομένης της ιστορίας των στρατιωτικών επεμβάσεων στην Τουρκία -συμπεριλαμβανομένου του βάναυσου πραξικοπήματος του 1980- μπορεί να μην φαίνεται καλή ιδέα να προσκληθούν οι στρατηγοί στην πολιτική. Ως βασισμένη στους κληρωτούς δύναμη, ωστόσο, ο τουρκικός στρατός είναι ένας από τους μοναδικούς εναπομείναντες θεσμούς της χώρας στον οποίο συναντώνται Τούρκοι υπέρ και κατά του Ερντογάν, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, που υπηρετούν στο σώμα αξιωματικών. Τα τελευταία χρόνια, η στρατιωτική ηγεσία έχει επίσης υιοθετήσει μια πολιτική ουδετερότητας όσον αφορά την εσωτερική πολιτική της χώρας, καθιστώντας τον [στρατό] έναν από τους λίγους εναπομείναντες αρμούς του κράτους που διατηρούν σε μεγάλο βαθμό μια μη κομματική ταυτότητα. Ως σύμμαχοι της Τουρκίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση [5] θα μπορούσαν επίσης να υποστηρίξουν μια ταχεία μετάβαση της εξουσίας και να απειλήσουν με κυρώσεις κατά ατόμων που επιδιώκουν να την υπονομεύσουν. Δεν είναι εγγυημένο ότι μια τέτοια στρατηγική θα λειτουργήσει -ειδικά αν ο στρατός έμπαινε στον πειρασμό να επανεισαχθεί στην πολιτική ηγεσία της χώρας- αλλά μπορεί να είναι η καλύτερη διαθέσιμη επιλογή για να αποτραπεί μια ευρύτερη και πιο άμεση κατάρρευση της δημοκρατίας της Τουρκίας.

Ως στενός παρατηρητής της καριέρας του Ερντογάν, έχω γίνει ακλόνητος οπαδών των ορίων στην θητεία. Αν είχε φύγει από το προσκήνιο μετά την πρώτη δεκαετία της θητείας του, με ένα ιστορικό ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης και ευρείας λαϊκής υποστήριξης, θα θεωρείτο σήμερα ένας από τους πιο επιτυχημένους ηγέτες της Τουρκίας. Αλλά η επιδίωξή του για ανεξέλεγκτη εξουσία τα τελευταία χρόνια οδήγησε αυτόν και την Τουρκία σε μια πολύ πιο επικίνδυνη κατεύθυνση. Και αν δεν εφαρμοστεί τώρα μια αποτελεσματική στρατηγική για να τον αναγκάσει να φύγει από το προσκήνιο, μπορεί κάλλιστα να καταλήξει να τον θυμούνται ως τον Τούρκο ηγέτη που «έκανε τον Τραμπ», ισχυριζόμενος ότι οι εκλογές νοθεύτηκαν και ρίχνοντας την χώρα του και τους πολίτες της στο χάος.