Η κινεζική σκέψη και η δομή της παγκόσμιας ισχύος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η κινεζική σκέψη και η δομή της παγκόσμιας ισχύος

Ο μεγαλύτερος «παίκτης» στην ιστορία*
Περίληψη: 

Για την Κίνα, η σταδιακή μετατροπή της σε πλανητική δύναμη, είναι ο καρπός μιας μακρόχρονης διαδικασίας, η οποία βρίσκεται ήδη εν εξελίξει. Όσο η διαδικασία αυτή εξελίσσεται βαθμιαία και σταθερά, η Κίνα αφήνει όλες τις ευνοϊκές συνθήκες να ωριμάσουν, και, με την πάροδο του χρόνου, να διαβρώσουν το δυναμικό των Ηνωμένων Πολιτειών που αποτελούν την κύρια δύναμη αποτροπής και ανάσχεσης.

Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ είναι αριστούχος του τμήματος Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι συνεργάτης της ιστοσελίδας διεθνοπολιτικών αναλύσεων Pecunia et Bellum.

Αν αναλογιστεί κανείς ότι μεταξύ 2011-2013 η Κίνα παρήγε και αξιοποίησε περισσότερο τσιμέντο απ' ότι οι ΗΠΑ καθ' όλη την διάρκεια του 20ου αιώνα, ενώ για το έτος 2015 σε χαμηλότερο ρυθμό ανάπτυξης, η οικονομία της Κίνας δημιουργούσε με όρους ΑΕΠ μια Ελλάδα ανά 16 εβδομάδες ή ένα Ισραήλ ανά 25, επιβεβαιώνει την ιδέα ότι η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος παίκτης στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Αναντίρρητα, παρά τις όσες ενδείξεις, η ταχύρρυθμος ανάδυση της Κίνας αναδεικνύεται πληρέστερα μέσα από την παγκόσμια στρατηγική ανάπτυξης υποδομών ονόματι Belt and Road Initiative, που υιοθετείται από την κινεζική κυβέρνηση από το 2013 και έκτοτε αποτελεί θεμέλιο λίθο της εξωτερικής της πολιτικής. Η BRI αποβλέπει στην οικοδόμηση ενός ευρέος δικτύου σιδηροδρόμων, οπτικών ινών, ενεργειακών αγωγών, οδικών αξόνων, και αποδοτικής διέλευσης μεταξύ συνόρων, τόσο προς δυσμάς, ήτοι στις πρώην ορεινές δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης, όσο και προς νότον, ήτοι το Πακιστάν, την Ινδία και την υπόλοιπη Νοτιοανατολική Ασία. Το εν λόγω κυβερνητικό πρόγραμμα είναι διφυές, καθότι διαθέτει τόσο χερσαίο όσο και θαλάσσιο σκέλος.

25012022-1.jpg

Επισκέπτες περνούν μπροστά από έναν τοίχο με τον χάρτη που δείχνει τα είδη του άνθους της παιωνίας στις χώρες της Belt and Road Initiative (BRI), στην κηπουρική έκθεση Beijing Expo 2019, στο Πεκίνο, στις 29 Απριλίου 2019. REUTERS/Stringer
--------------------------------------------------------------

Όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει ο καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Robert Gilpin, ένας παράγοντας κεντρικής σημασίας για την αλλαγή του διεθνούς συστήματος είναι το ευρύτερο σύστημα επικοινωνιών και συγκοινωνιών που επικρατεί ανά περιόδους. Πώς όμως σχετίζεται η BRI με το ανωτέρω πεδίο και τί είδους μεταλλαγή ενέχει η ολοκλήρωσή της;

Η φιλόδοξη προσπάθεια ανασύστασης του Δρόμου του Μεταξιού δια της οικοδομήσεως χερσαίων διαδρόμων επικοινωνίας κατά μήκος της ευρασιατικής ηπείρου, σε περίπτωση ολοκληρώσεως συνεπάγεται την εμπορική και οικονομική ενοποίηση της ευρασιατικής ηπείρου. Η μέχρι πρότινος αδύνατη οικονομική γεφύρωση ποικίλων κρατών της ευρασιατικής ηπείρου, όπως επί παραδείγματι οι δυσπρόσιτες οικονομίες της Κεντρικής Ασίας, με την εφαρμογή του κινεζικού σχεδίου φαίνεται πλέον δυνατή. Η BRI φιλοδοξεί να υπερβεί τους μέχρι πρότινος γεωγραφικούς, πολιτικούς και οικονομικούς φραγμούς και να ενισχύσει δραματικά την διασυνδεσιμότητα μεταξύ των κρατών της Ευρασίας. Οι επικείμενες μεγάλες μειώσεις στο κόστος των χερσαίων συγκοινωνιών σε συνδυασμό με την εμπλοκή άνω των 60 κρατών, ή των 2/3 του παγκόσμιου πληθυσμού, προμηνύουν τεκτονικές αλλαγές στο διεθνές σύστημα. Αλλαγές που δύνανται να αναδιαμορφώσουν, τουλάχιστον μερικώς, την δομή της παγκόσμιας ισχύος. Εις επίρρωσιν του επιχειρήματος αυτού, κρίνεται απαραίτητη η σύγκριση της δομής ισχύος προηγούμενων υπερδυνάμεων με την διαμορφούμενη κινεζική.

Η ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΔΟΜΗ ΙΣΧΥΟΣ

Σύμφωνα με διάφορους αναλυτές, μεταξύ των οποίων και ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Modelski, μέσα από μεγάλους κύκλους συγκρούσεως, πλανητικές δυνάμεις υπήρξαν διαδοχικά η Πορτογαλία, η Ολλανδία, η Βρετανία, και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Δίδεται με σαφήνεια ότι κοινό χαρακτηριστικό των εν λόγω δυνάμεων υπήρξε η θαλάσσια δομή ισχύος. Δηλαδή, η κατάληψη και διατήρηση μιας δεσπόζουσας θέσης στο διεθνές σύστημα κατέστη δυνατή χάριν σε μια αξιόλογη υπεροχή στο θαλάσσιο περιβάλλον. Βάσει ιστορικής εμπειρίας, ο έλεγχος της θάλασσας είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική άνθιση και την ευρύτερη ευημερία ενός έθνους. Δι ο και οι πλανητικές δυνάμεις έχουν κατ' εξοχήν ναυτική δομή ισχύος. Φερ' ειπείν, η διάταξη των ναυτικών δυνάμεων των Ηνωμένων Πολιτειών σήμερα εκφράζει με ιδιαίτερη σαφήνεια τον απώτερο αντικειμενικό σκοπό λειτουργικού ελέγχου του δικτύου, δηλαδή των σημαντικότερων υδάτινων κατά κύριο λόγο εμπορευματικών κόμβων και διαύλων επικοινωνίας.

Ανέκαθεν, το συνεχές του θαλάσσιου περιβάλλοντος καθιστά την διασύνδεση μεταξύ των κρατών απείρως ευκολότερη, και γι' αυτό, η επικράτηση σε μια σύγκρουση ή η εν γένει μακρόπνοη διατήρηση κυρίαρχης θέσης είναι αλληλένδετη με την θαλάσσια υπεροχή. Η δομή λοιπόν της παγκόσμιας ισχύος υπήρξε ανέκαθεν θαλάσσια. Πού δείχνει να διαφοροποιείται η κινεζική δομή ισχύος;

Η δυαδικότητα μεταξύ χερσαίας και θαλάσσιας ισχύος αποτελεί ένα διαρκές δομικό χαρακτηριστικό του διεθνούς συστήματος. Παρατηρώντας κανείς τον γεωπολιτικό χάρτη δύναται να διακρίνει δύο μεγάλες γεωστρατηγικές περιοχές. Από τη μια διακρίνεται ο ευρασιατικός ηπειρωτικός κόσμος με προεξάρχουσα δύναμη την Κίνα και από την άλλη ο ευρωατλαντικός χώρος με προεξάρχουσα δύναμη τις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρά την πολυκεντρική μεταψυχροπολεμικά δομή του διεθνούς συστήματος, είναι ευκρινές το ότι Κίνα και Ηνωμένες Πολιτείες αποτελούν μεταξύ πολλών τους δύο ισχυρότερους δρώντες.

Η BRI ΚΑΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ

Όπως επισημάνθηκε προηγουμένως, το χερσαίο σκέλος της BRI επιδιώκει την λειτουργική και αποδοτική δικτύωση της ηπειρωτικής Ευρασίας. Η εκπλήρωση του έργου θα προσφέρει μια ποιοτική διαφοροποίηση και αναβάθμιση της κινεζικής δομής ισχύος. Ξεκινώντας από την δημογραφική παράμετρο, είναι γεγονός ότι η ηπειρωτική Ευρασία συγκεντρώνει τα 3/4 του παγκόσμιου πληθυσμού. Πρόκειται συνεπώς για μια υπερμεγέθη αγορά, η οποία κατόπιν προσφυούς δικτύωσης, θα αποτελέσει μια σταθερή και επαρκή πηγή τροφοδοτήσεως της χερσαίας κινεζικής δομής ισχύος. Παρότι νομοτελειακώς, η χερσαία ισχύς, εν αντιθέσει προς την θαλάσσια, υπόκειται σε χωρικό περιορισμό, στην περίπτωση της Κίνας, ο χωρικός περιορισμός αντισταθμίζεται από την δυνατότητα αξιοποίησης του δημογραφικού πλούτου και του ανεξάντλητου οικονομικού δυναμικού του ευρασιατικού χώρου.