Το δόγμα Πούτιν

Όσον αφορά τον Πούτιν, η χρήση βίας είναι απολύτως θεμιτή εάν η Ρωσία πιστεύει ότι απειλείται η ασφάλειά της: τα συμφέροντα της Ρωσίας είναι τόσο νομιμοποιημένα όσο εκείνα της Δύσης, και ο Πούτιν διαβεβαιώνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη τα αγνόησαν. Ως επί το πλείστον, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη έχουν απορρίψει το αφήγημα των παραπόνων του Κρεμλίνου, το οποίο επικεντρώνεται κυρίως στην διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και ιδιαίτερα στον διαχωρισμό της Ουκρανίας από την Ρωσία. Όταν ο Πούτιν περιέγραψε την σοβιετική κατάρρευση ως μια «μεγάλη γεωπολιτική καταστροφή του εικοστού αιώνα», θρηνούσε για το γεγονός ότι 25 εκατομμύρια Ρώσοι βρέθηκαν εκτός Ρωσίας και επέκρινε ιδιαίτερα το γεγονός ότι 12 εκατομμύρια Ρώσοι βρέθηκαν στο νέο ουκρανικό κράτος. Όπως έγραψε σε μια πραγματεία 5.000 λέξεων που δημοσιεύθηκε το περασμένο καλοκαίρι και τιτλοφορείτο «Περί της Ιστορικής Ενότητας Ρώσων και Ουκρανών» (On the Historical Unity of Russians and Ukrainians), το 1991 «άνθρωποι βρέθηκαν στο εξωτερικό εν μια νυκτί, απομακρυνόμενοι, αυτή την φορά, μάλιστα, από την ιστορική πατρίδα τους». Το δοκίμιό του διανεμήθηκε πρόσφατα στα ρωσικά στρατεύματα.

Αυτό το αφήγημα της ήττας από την Δύση είναι συνδεδεμένο με μια ιδιαίτερη εμμονή του Πούτιν: την ιδέα ότι το ΝΑΤΟ, που δεν αρκείται απλώς να εντάξει ή να βοηθήσει τα μετασοβιετικά κράτη, μπορεί να απειλήσει την ίδια την Ρωσία. Το Κρεμλίνο επιμένει ότι αυτή η έγνοια βασίζεται σε πραγματικές ανησυχίες. Η Ρωσία, άλλωστε, έχει δεχτεί επανειλημμένα εισβολές από την Δύση. Τον εικοστό αιώνα, δέχτηκε εισβολή από αντιμπολσεβικικές συμμαχικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τις Ηνωμένες Πολιτείες, κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου της, από το 1917 έως το 1922. Η Γερμανία εισέβαλε δύο φορές, οδηγώντας στην απώλεια 26 εκατομμυρίων Σοβιετικών πολιτών στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Πούτιν έχει συνδέσει ρητά αυτή την ιστορία με τις τρέχουσες ανησυχίες της Ρωσίας για τις υποδομές του ΝΑΤΟ κοντά στα σύνορα της Ρωσίας και τις συνακόλουθες απαιτήσεις της Μόσχας για εγγυήσεις ασφαλείας.

Σήμερα, ωστόσο, η Ρωσία είναι μια πυρηνική υπερδύναμη που κραδαίνει νέους, υπερηχητικούς πυραύλους. Καμία χώρα –πόσω μάλλον οι μικρότεροι, ασθενέστεροι γείτονές της- δεν έχει οποιαδήποτε πρόθεση να εισβάλει στην Ρωσία. Πράγματι, οι γείτονες της χώρας στα δυτικά της, έχουν ένα διαφορετικό αφήγημα και δίνουν έμφαση στην ευαλωτότητά τους ανά τους αιώνες σε εισβολή από την Ρωσία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες επίσης δεν θα επιτίθεντο ποτέ, μολονότι ο Πούτιν τις έχει κατηγορήσει ότι επιδιώκουν να «κόψουν ένα ζουμερό κομμάτι από την πίτα μας». Ωστόσο, η ιστορική αυτοαντίληψη της ευαλωτότητας της Ρωσίας έχει απήχηση στον πληθυσμό της χώρας. Τα ελεγχόμενα από την κυβέρνηση μέσα ενημέρωσης είναι γεμάτα με ισχυρισμούς ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να αποτελέσει το σημείο εκκίνησης για την επιθετικότητα του ΝΑΤΟ. Πράγματι, στο περσινό δοκίμιό του, ο Πούτιν έγραψε ότι η Ουκρανία μετατρεπόταν σε «εφαλτήριο εναντίον της Ρωσίας».

Ο Πούτιν πιστεύει επίσης ότι η Ρωσία έχει απόλυτο δικαίωμα σε μια σφαίρα προνομιακών συμφερόντων στον μετασοβιετικό χώρο. Αυτό σημαίνει ότι οι πρώην σοβιετικοί γείτονές της δεν θα πρέπει να προσχωρήσουν σε οποιεσδήποτε συμμαχίες που θεωρούνται εχθρικές προς τη Μόσχα, ιδιαίτερα στο ΝΑΤΟ ή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Πούτιν έχει καταστήσει σαφή αυτή την απαίτησή του, στις δύο Συνθήκες που προτάθηκαν από το Κρεμλίνο στις 17 Δεκεμβρίου, οι οποίες απαιτούν από την Ουκρανία και άλλες μετασοβιετικές χώρες -καθώς και από την Σουηδία και την Φινλανδία- να δεσμευθούν στη μόνιμη ουδετερότητα και να αποφύγουν να επιδιώξουν την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Το ΝΑΤΟ, επίσης, θα πρέπει να υποχωρήσει στην στρατιωτική στάση του 1997, πριν από την πρώτη του διεύρυνση, απομακρύνοντας όλα τα στρατεύματα και τον εξοπλισμό του από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. (Αυτό θα μείωνε την στρατιωτική παρουσία του ΝΑΤΟ σε αυτή που ήταν όταν διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση). Η Ρωσία θα έχει, επίσης, δικαίωμα βέτο στις επιλογές της εξωτερικής πολιτικής των μη νατοϊκών γειτόνων της. Αυτό θα διασφάλιζε ότι φιλορωσικές κυβερνήσεις θα βρίσκονται στην εξουσία σε χώρες που συνορεύουν με την Ρωσία —συμπεριλαμβανομένης, κυρίως, της Ουκρανίας.

ΔΙΑΙΡΕΙ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΥΕ

Μέχρι στιγμής, καμία Δυτική κυβέρνηση δεν έχει προετοιμαστεί να αποδεχθεί αυτές τις ασυνήθιστες απαιτήσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη ενστερνίζονται ευρέως την αρχή ότι τα έθνη είναι ελεύθερα να καθορίζουν τόσο τα εσωτερικά τους συστήματα όσο και τους δεσμούς τους στην εξωτερική πολιτική. Από το 1945 έως το 1989, η Σοβιετική Ένωση αρνήθηκε την αυτοδιάθεση στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και άσκησε έλεγχο τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική πολιτική των μελών του Συμφώνου της Βαρσοβίας, μέσω των τοπικών κομμουνιστικών κομμάτων, της μυστικής αστυνομίας, και του Κόκκινου Στρατού. Όταν μια χώρα ξεμάκραινε υπερβολικά από το σοβιετικό μοντέλο -η Ουγγαρία το 1956 και η Τσεχοσλοβακία το 1968- οι ηγέτες της εκδιώχθηκαν με την βία. Το Σύμφωνο της Βαρσοβίας ήταν μια συμμαχία που είχε ένα χαρακτηριστικό ιστορικό: εισέβαλε μόνο στα δικά της μέλη.