Όταν οι κόκκινες γραμμές αποτυγχάνουν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Όταν οι κόκκινες γραμμές αποτυγχάνουν

Η υπόσχεση και ο κίνδυνος των απειλών που διατυπώνονται δημοσίως

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ θα ήταν σοφό να το λάβουν υπόψη αυτό, καθώς χαράσσουν τις δικές τους κόκκινες γραμμές για να περιορίσουν την Ρωσία. Η επιβολή κυρώσεων στη Μόσχα πριν επιτεθεί στην Ουκρανία θα ήταν λάθος. Αντίθετα, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να δημιουργήσει το ισχυρότερο δυνατό κίνητρο για να αποχωρήσει ο Πούτιν, καθιστώντας σαφές ότι οι κυρώσεις των ΗΠΑ θα μεγιστοποιηθούν εάν η Ρωσία εισβάλει και θα ελαχιστοποιηθούν εάν δεν το κάνει. Ο Μπάιντεν έχει σχεδόν αποκλείσει το ενδεχόμενο επέμβασης του στρατού των ΗΠΑ στην Ουκρανία, αλλά η απειλή κυρώσεων είναι μάταιη εάν το Κρεμλίνο τις περιμένει, ανεξάρτητα από το τι θα κάνει.

Η έλλειψη αξιόπιστων διαβεβαιώσεων αποτελεί ένα ακόμη μεγαλύτερο εμπόδιο για την αποκατάσταση της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 με το Ιράν ή για την επίτευξη μιας νέας. Η απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, να αποσυρθεί από την συμφωνία του 2015 και να επιβάλει κυρώσεις στο Ιράν παρόλο που η Ισλαμική Δημοκρατία είχε συμμορφωθεί με τους όρους της συμφωνίας, έχει καταφανώς διαβρώσει την πίστη της Τεχεράνης στις αμερικανικές υποσχέσεις, ωθώντας την να διατυπώσει την ανέφικτη απαίτηση να δεσμεύσει ο Μπάιντεν τους διαδόχους του σε οποιαδήποτε νέα συμφωνία.

Αν η εμπειρία του Ιράν αφότου συμμορφώθηκε με τις αμερικανικές κόκκινες γραμμές ήταν κακή, άλλες χώρες που έχουν κάνει διαπραγματεύσεις για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων με την Ουάσιγκτον –φαινομενικά, οι ιστορίες επιτυχίας των κόκκινων γραμμών για τη μη διάδοση- τα πήγαν ακόμη χειρότερα. Μετά τον Πόλεμο του Κόλπου, ο Σαντάμ Χουσεΐν συμφώνησε να παραδώσει τα όπλα μαζικής καταστροφής του Ιράκ, συμπεριλαμβανομένου του πυρηνικού του προγράμματος, με αντάλλαγμα την ειρήνη. Τήρησε το δικό του μέρος της συμφωνίας. Αλλά 12 χρόνια αργότερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες εισέβαλαν στο Ιράκ, με τους ψευδείς ισχυρισμούς ότι ο Σαντάμ είχε ακόμα τέτοια όπλα. Το 2003, ο Λίβυος δικτάτορας, Μουαμάρ αλ Καντάφι, εγκατέλειψε το πυρηνικό πρόγραμμα της Λιβύης, με αντάλλαγμα υποσχέσεις για πρόοδο προς την εξομάλυνση των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και αυτός τήρησε την συμφωνία. Οκτώ χρόνια αργότερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες συμμετείχαν σε μια αποστολή του ΝΑΤΟ που ανέτρεψε τον Καντάφι και οδήγησε απευθείας στον βάναυσο θάνατό του. Το πιο αποκαλυπτικό από όλα [είναι ότι] η Ουκρανία επέστρεψε στην Ρωσία τα πυρηνικά όπλα που είχε κληρονομήσει όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, ως μέρος μιας συμφωνίας του 1994 [16] που δέσμευε τη Μόσχα να «απέχει από την απειλή ή την χρήση βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας της Ουκρανίας». Η Ρωσία δεν έχει τηρήσει αυτή την υπόσχεση.

Η προσφορά αξιόπιστων διασφαλίσεων είναι αναπάντεχα δύσκολη. Κάτι τέτοιο συχνά απαιτεί χαλάρωση της πίεσης σε έναν άσπονδο αντίπαλο. Μια νέα συμφωνία με το Ιράν θα απαιτούσε μια αξιόπιστη υπόσχεση για ελάφρυνση των κυρώσεων, αλλά οι επικριτές αυτής της διπλωματικής προσέγγισης προτιμούν να χρησιμοποιήσουν τις κυρώσεις για να αποδυναμώσουν το ιρανικό καθεστώς, αντί ως μόχλευση για την πρόληψη της διάδοσης των πυρηνικών όπλων. Ένας λόγος που είναι δύσκολο να γίνουν αξιόπιστες οι διασφαλίσεις είναι ότι οι ίδιες πολιτικές που αυξάνουν την αξιοπιστία των απειλών συχνά υπονομεύουν την αξιοπιστία των διασφαλίσεων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να επιδείξουν την ετοιμότητά τους να επιβάλουν μια κόκκινη γραμμή, πείθοντας την Τεχεράνη ότι είναι πρόθυμες να επιβάλλουν τις σκληρότερες δυνατές κυρώσεις ή επιβάλλοντας πρόσθετες κυρώσεις τώρα. Αλλά αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να κάνει δυσκολότερη την άρση των κυρώσεων αφότου έχει συναφθεί μια συμφωνία, αυξάνοντας τους φόβους της Τεχεράνης ότι θα αντιμετωπίσει κυρώσεις ό,τι κι αν κάνει. Με άλλα λόγια, η απειλή των ισχυρότερων πιθανών κυρώσεων εναντίον του Ιράν ίσως να ενδυναμώσει τις κόκκινες γραμμές των ΗΠΑ, αλλά ακόμη και οι πιο αξιόπιστες απειλές δεν θα έχουν σημασία εάν το Ιράν πιστεύει ότι η Ουάσιγκτον είναι αποφασισμένη να επιβάλει (ή να διατηρήσει) κυρώσεις, ανεξάρτητα από τις παραχωρήσεις που θα κάνει η Τεχεράνη.

Τελικά, το να θέτει κάποιος κόκκινες γραμμές δεν είναι ούτε σοφία ούτε ανοησία. Δεδομένης της έλλειψης ελκυστικών εναλλακτικών, η Ουάσιγκτον θα χρειαστεί αναπόφευκτα να χρησιμοποιήσει αυτή την τακτική για να διαπραγματευτεί και να αποτρέψει τους αντιπάλους της. Αλλά δεν χρειάζεται να το κάνει αυτό με λανθασμένες υποθέσεις. Ο κίνδυνος για την υπόληψη [μιας χώρας] από την απομάκρυνση από μια κόκκινη γραμμή δεν είναι τόσο μεγάλος όσο πολλοί φοβούνται. Ούτε οι πιο ισχυρές κόκκινες γραμμές —ή αυτές που διατυμπανίζονται με αναιδή γλώσσα και κομπασμό— είναι οι πιο αποτελεσματικές. Τέτοιες απειλές κινδυνεύουν περισσότερο να προκαλέσουν παρά να εξαναγκάσουν και να εδραιώσουν αξιοπιστία με τίμημα την διαβεβαίωση. Για να είναι αποτελεσματικές, οι κόκκινες γραμμές θα πρέπει να είναι προσεκτικά βαθμονομημένες για να μεταφέρουν τις απαιτήσεις των ΗΠΑ, να παράσχουν τις απαραίτητες διαβεβαιώσεις, και να αποφύγουν να προκαλέσουν τους στόχους τους. Ανεξαρτήτως από το εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν να κάνουν με την Κίνα, το Ιράν, ή την Ρωσία, η επίτευξη της σωστής ισορροπίας θα είναι το κλειδί της επιτυχίας.