Η αρχή του τέλους για τον Πούτιν;

Η επίθεση του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, στην Ουκρανία ήταν μια στιγμή ξεκαθαρίσματος. Από τότε που ανήλθε την εξουσία, το 2000, διάφοροι Δυτικοί ηγέτες έχουν προσπαθήσει να συνεργαστούν, να συμβιβαστούν, ή να διαπραγματευτούν μαζί του. Αλλά με το να ξεκινήσει έναν πόλεμο από επιλογή εναντίον μιας χώρας για την οποία ισχυρίζεται ότι δεν έχει δικαίωμα ύπαρξης, ο Πούτιν έχει υποχρεώσει την διεθνή κοινότητα να τον δει όπως είναι: ένας φιλοπόλεμος ηγέτης με αξιοσημείωτη ικανότητα για καταστροφή. Το αποτέλεσμα είναι σαρωτικά νέα μέτρα που έχουν σχεδιαστεί για να τον πιέσουν και να τον περιορίσουν —τιμωρητικές κυρώσεις κατά των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων της Ρωσίας, απαγορεύσεις στα ρωσικά αεροπλάνα [να πετούν] πάνω από τον εναέριο χώρο της ΕΕ, και αυξημένες αποστολές όπλων στην Ουκρανία. Ακόμη και η Γερμανία, [η οποία ήταν] απρόθυμη εδώ και καιρό να αντιμετωπίσει τον Πούτιν, συμφώνησε στον αποκλεισμό των ρωσικών τραπεζών από το σύστημα χρηματοοικονομικών μηνυμάτων SWIFT, ανέστρεψε τη μακροχρόνια απαγόρευση παροχής όπλων σε ζώνες συγκρούσεων, και αύξησε σημαντικά τις στρατιωτικές της δαπάνες. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν πυροδότησε τίποτα λιγότερο από μια ριζική αλλαγή στις διεθνείς αντιλήψεις για τον Πούτιν και το τι πρέπει να γίνει για να αντιμετωπιστεί.

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, σε μια έκθεση στη Μόσχα, τον Νοέμβριο του 2015. Ria Novosti / Reuters
--------------------------------------------------

Μια τέτοια ριζική αλλαγή θα μπορούσε κάλλιστα να είναι σε εξέλιξη και στην Ρωσία. Καθ’ όλη την διάρκεια της θητείας του, ο Πούτιν έχει διατηρήσει σχετικά υψηλά επίπεδα δημόσιας αποδοχής χάρη, σε μεγάλο βαθμό, στην ικανότητά του να αποκαταστήσει την οικονομική ανάπτυξη και την σταθερότητα μετά την αναταραχή της δεκαετίας του 1990. Ενώ οι περισσότεροι Ρώσοι έχουν ελάχιστες ψευδαισθήσεις για τον ηγέτη τους, αναγνωρίζοντας την διαφθορά που ωφελεί τον ίδιο και την ελίτ γύρω του, για τους περισσότερους Ρώσους παρέμενε αδιανόητο ότι ο Πούτιν θα εξαπέλυε έναν μεγάλο συμβατικό πόλεμο εναντίον των Ουκρανών γειτόνων τους. Επί μήνες, πολλοί Ρώσοι αναλυτές, σχολιαστές και πολίτες ήταν πεπεισμένοι ότι ο Πούτιν δεν θα εμπλέκετο σε μια τέτοια επιθετική ενέργεια. Τα νέα του πολέμου και οι οικονομικές επιπτώσεις που ακολούθησαν έχουν οδηγήσει τους Ρώσους να βλέπουν διαφορετικά τόσο τον Πούτιν όσο και την Ρωσία. Η Ρωσία δεν είναι η ίδια σήμερα με εκείνη που ήταν την περασμένη εβδομάδα.

Η επικρατούσα άποψη υποστηρίζει ότι ο Πούτιν θα μπορέσει να επιβιώσει από οποιαδήποτε αντίδραση στο εσωτερικό. Αυτό είναι πιθανότατα αλήθεια. Στα προσωποπαγή αυταρχικά καθεστώτα -όπου η εξουσία συγκεντρώνεται στα χέρια ενός ατόμου αντί να είναι μοιρασμένη μεταξύ ενός κόμματος, μιας στρατιωτικής χούντας, ή μιας βασιλικής οικογένειας- ο ηγέτης σπάνια εκδιώκεται από το αξίωμα από πολέμους, ακόμα και όταν ηττάται. Αυτό συμβαίνει τόσο επειδή οι άλλες ελίτ δεν είναι αρκετά ισχυρές για να καταστήσουν τον δικτάτορα υπεύθυνο, όσο και επειδή το εγχώριο κοινό έχει ελάχιστες ευκαιρίες να τιμωρήσει τους ηγέτες για τις πράξεις τους. Αλλά το θέμα με τα καταπιεστικά καθεστώτα όπως η Ρωσία του Πούτιν είναι ότι συχνά φαίνονται σταθερά μέχρι το σημείο που παύουν να είναι. Ο Πούτιν έχει πάρει ένα μεγάλο ρίσκο επιτιθέμενος στην Ουκρανία, και υπάρχει μια πιθανότητα —μια [πιθανότητα] που φαίνεται να αυξάνεται— ότι θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την αρχή του τέλους του.

ΦΡΟΥΡΙΟ «ΡΩΣΙΑ»

Υπάρχουν καλοί λόγοι να πιστεύει κάποιος ότι ο Πούτιν μπορεί να αντέξει την αντίδραση στον πόλεμό του. Έχει καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια το τελευταίο έτος για να πατάξει την ρωσική κοινωνία των πολιτών, την πολιτική αντιπολίτευση, τους δημοσιογράφους, και το περιβάλλον της πληροφορίας. Η θρασεία δηλητηρίαση του Ρώσου ηγέτη της αντιπολίτευσης, Αλεξέι Ναβάλνι, από το καθεστώς και η απαγόρευση της [ΜΚΟ] Memorial, του πιο σημαντικού μετασοβιετικού πολιτικού θεσμού της χώρας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, υπογραμμίζουν την δέσμευση του καθεστώτος στην χρήση καταστολής για την διατήρηση του ελέγχου. Οι Ρώσοι πήραν το μήνυμα. Σύμφωνα με δημοσκόπηση από το Levada Center το 2021, το 52% των Ρώσων φοβάται τη μαζική καταστολή και το 58% φοβάται ότι θα συλληφθεί αυθαίρετα ή θα πάθει κακό από τις Αρχές με άλλο τρόπο –το υψηλότερο [ποσοστό που έχουν φτάσει] αυτοί οι δείκτες από το 1994 και μετά. Μια τέτοια άνοδος στην καταστολή είναι συνηθισμένη στα τέλη της θητείας των επί μακρό χρόνο αυταρχικών. Όσο περισσότερο αυτοί οι αυταρχικοί παραμένουν στην εξουσία, τόσο περισσότερο χάνουν την επαφή με τις κοινωνίες τους και τόσο λιγότερα έχουν να προσφέρουν στους πολίτες τους. Ως αποτέλεσμα, έχουν λίγους άλλους τρόπους για να διατηρήσουν την εξουσία τους.

Μαζί με την καταστολή, ο Πούτιν μπορεί να χειραγωγήσει το περιβάλλον της πληροφορίας στην Ρωσία, διαμορφώνοντας τον τρόπο που πολλοί Ρώσοι κατανοούν τα γεγονότα στην Ουκρανία. Ήδη, οι δρώντες της ασφάλειας της Ρωσίας παρενοχλούν άτομα που δημοσιεύουν αντιπολεμικά μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και λογοκρίνουν γεγονότα και λεπτομέρειες σχετικά με τον πόλεμο. Οι Αρχές κινήθηκαν, επίσης, για να κλείσουν τον Echo Moskvy, έναν ανεξάρτητο ραδιοφωνικό σταθμό που εκπέμπει στην Ρωσία από το 1990. Μολονότι οι νεότερες γενιές λαμβάνουν περισσότερες πληροφορίες από μη κρατικά ελεγχόμενες διόδους, το καθεστώς παραμένει κυρίαρχο στον χώρο της πληροφορίας. Προτού η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι μεγάλες πλειοψηφίες Ρώσων υποστήριζαν την αναγνώριση των αποσχισθεισών περιοχών στην ανατολική Ουκρανία, που υποστηρίζονται από την Ρωσία, ως ανεξάρτητες χώρες και ότι κατηγορούσαν την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ για την σύγκρουση.