Η πυρηνική μπλόφα του Πούτιν

Λίγοι, αν υπάρχουν καν, πόλεμοι έχουν ξεκινήσει με τόση πυρηνική παρουσία όσο η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Μια εβδομάδα προ της ενάρξεως της επίθεσής της, η Μόσχα διεξήγαγε από πριν προγραμματισμένες ασκήσεις των πυρηνικών της συστημάτων εκτόξευσης. Λίγες μέρες αργότερα, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, κατηγόρησε ψευδώς την Ουκρανία ότι κατασκεύαζε πυρηνικά όπλα. Κατά την έναρξη της εισβολής, ο Πούτιν προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε εξωτερική χώρα σταθεί εμπόδιο στην Ρωσία θα αντιμετώπιζε «συνέπειες που δεν έχουν δει ποτέ στην ιστορία της» —μια ελάχιστα συγκαλυμμένη πυρηνική απειλή. Σχεδόν μόλις άρχισαν οι μάχες, ο ρωσικός στρατός επιτέθηκε και κατέλαβε ουκρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, ενώ ισχυρίστηκε ψευδώς ότι το Κίεβο θέλει να κατασκευάσει «βρώμικες» βόμβες. Και καθώς οι ρωσικές δυνάμεις άρχισαν να συναντούν σκληρή αντίσταση, ο Πούτιν ανακοίνωσε ότι οι αποτρεπτικές δυνάμεις της Ρωσίας -συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών της όπλων- μετατοπίζονταν σε «ένα ειδικό καθεστώς μαχητικού καθήκοντος» (“a special regime of combat duty”). Στην συνέχεια, διεξήγαγε ένα άλλο σύνολο ασκήσεων εκτόξευσης (πιθανώς ρουτίνας αλλά και πάλι αξιοσημείωτο).

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, επιβλέπει την δοκιμή ενός υπερηχητικού πυραύλου στη Μόσχα, τον Δεκέμβριο του 2018. Mikhail Klimentyev / Sputnik via Reuters
----------------------------------------------------------------

Πολλοί αναλυτές και παρατηρητές έχουν τρομάξει από τις ενέργειες του Πούτιν και έχουν καλό λόγο γι’ αυτό. Κάθε φορά που ο ηγέτης ενός εξοπλισμένου με πυρηνικά κράτους σηματοδοτεί την ετοιμότητά του να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα, αξίζει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν οι απειλές προέρχονται από έναν άνθρωπο που ελέγχει το μεγαλύτερο πυρηνικό απόθεμα στον κόσμο και που διεξάγει ταυτόχρονα μια απρόκλητη, πλήρους κλίμακας στρατιωτική εισβολή σε μια γειτονική χώρα. Ο Πούτιν είναι ισχυρός, φιλοπόλεμος, και προφανώς αδιάφορος για τα θύματα.

Όμως, παρόλο που το Κρεμλίνο έχει δείξει προθυμία να σκοτώσει αμάχους και να προκαλέσει όλεθρο, η χρήση πυρηνικών όπλων θα παρέκκλινε από το πυρηνικό δόγμα της ίδιας της Ρωσίας. Η χώρα δεν τα χρειάζεται για να νικήσει το Κίεβο, και ακόμη κι αν τα χρειαζόταν, η πυροδότηση όπλων μαζικής καταστροφής θα προκαλούσε διεθνή αντίποινα, συμπεριλαμβανομένης, πιθανότατα, της άμεσης στρατιωτικής εμπλοκής του ΝΑΤΟ. Αυτό διακινδυνεύει τόσο έναν μαζικό συμβατικό πόλεμο όσο και περαιτέρω πυρηνική κλιμάκωση -ένα αποτέλεσμα που δεν επιθυμεί ο Πούτιν. Αντί να σκέπτεται στα σοβαρά τα [πυρηνικά] χτυπήματα, ο Πούτιν είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιεί το φάσμα της πυρηνικής κλιμάκωσης ως κάλυψη για ολοένα και πιο βάναυσες τακτικές στο έδαφος και για να πιέσει το Κίεβο να παραδοθεί. Μπορεί επίσης να ελπίζει ότι απειλώντας με επιθέσεις, μπορεί να τρομάξει το ΝΑΤΟ από το να αυξήσει την εμπλοκή του στην σύγκρουση ή ακόμη και να ωθήσει την Δύση να κάνει την Ουκρανία να υποταγεί.

Μέχρι στιγμής, αυτή η στρατηγική έχει αποτύχει. Το Κίεβο και οι υποστηρικτές του κρατήθηκαν σταθεροί. Αλλά απέφυγαν σοφά την κλιμακούμενη ρητορική και [αντίστοιχα] δικά τους βήματα. Θα πρέπει να συνεχίσουν να το πράττουν έτσι, γιατί αν και ο κίνδυνος πυρηνικής κλιμάκωσης μπορεί να είναι χαμηλός, είναι πραγματικός. Η Ρωσία έχει ένα ποικίλο οπλοστάσιο πυρηνικών όπλων, μεγάλων και μικρών, και τόσο οι Ρώσοι όσο και οι Δυτικοί μελετητές των πυρηνικών όπλων έχουν συζητήσει την χρήση πυρηνικών ως τρόπο επίδειξης αποφασιστικότητας και πίεσης στους αντιπάλους. Ο κίνδυνος πυρηνικού πολέμου θα γινόταν ιδιαίτερα οξύς εάν οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ εμπλακούν πιο άμεσα στην εισβολή επειδή, όπως το βλέπει η Ρωσία, ένας πόλεμος με το ΝΑΤΟ θα απειλούσε την κυριαρχία και την ύπαρξή της.

Οι Δυτικές δυνάμεις θα πρέπει να συνεχίσουν να βοηθούν την Ουκρανία με στόχο να πείσουν τη Μόσχα να αντιστρέψει την πορεία της και να καταλήξει σε μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων με το Κίεβο, μια λύση που να εγγυάται την ασφάλεια της Ουκρανίας. Όμως, καθώς τα Δυτικά κράτη συζητούν για νέες προμήθειες όπλων και τρόπους εμπλοκής, πρέπει να έχουν επίγνωση των κινδύνων και να αποφύγουν μια αποστολή που θα σέρνεται. Εάν το ΝΑΤΟ προσφέρει στην Ουκρανία ολοένα και πιο άμεση βοήθεια, ο οργανισμός κινδυνεύει να βρεθεί σε πόλεμο εναντίον της Ρωσίας παρά την κάθε πρόθεση να τον αποφύγει.

ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΦΘΗΝΑ

Δεν είναι εύκολο να υποθέσουμε το νόημα των πυρηνικών δηλώσεων του Πούτιν. Για να κρατήσει την Δύση στην άκρη, ο Ρώσος πρόεδρος ήταν εσκεμμένα διφορούμενος και παρά τον απειλητικό τόνο, οι δηλώσεις του δεν αφορούν ρητά ή μόνο τα πυρηνικά όπλα. Όπως τις ορίζει η Ρωσία, οι «αποτρεπτικές δυνάμεις» της περιλαμβάνουν το πυρηνικό της οπλοστάσιο, αλλά και τα συμβατικά συστήματα κρούσης μεγάλης εμβέλειας, μερικά από τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην Ουκρανία. Αν και δεν έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν, η φράση του Πούτιν «ένα ειδικό καθεστώς μαχητικού καθήκοντος» δεν φαίνεται να σηματοδοτεί μια σοβαρή αλλαγή στην πυρηνική στάση της Ρωσίας. Όταν ο Ρώσος υπουργός Άμυνας, Σεργκέι Σοϊγκού, εξήγησε τις λεπτομέρειες της διαταγής, είπε ότι συνεπαγόταν την στελέχωση των κέντρων διοίκησης πυρηνικών στρατηγικών δυνάμεων της Ρωσίας –τα οποία ήταν όλα ήδη καλά στελεχωμένα. Η φράση, με άλλα λόγια, είχε ελάχιστο πραγματικό νόημα.