Η επιστροφή της Pax Americana; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η επιστροφή της Pax Americana;

Ο πόλεμος του Πούτιν ενισχύει την δημοκρατική συμμαχία

Οι λόγοι αυτής της ανεπάρκειας θα ακουστούν οικείοι. Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ ήλπιζαν ότι η συνολική στρατιωτική υπεροχή των Ηνωμένων Πολιτειών -ειδικά το πυρηνικό μονοπώλιό τους- θα αντιστάθμιζε τις αδυναμίες παντού κατά μήκος του χάσματος Ανατολής-Δύσης. Δυσκολεύονταν να πιστέψουν ότι ακόμη και οι αδίστακτοι, ολοκληρωτικοί εχθροί θα μπορούσαν να καταφύγουν σε πόλεμο. Στην Ουάσιγκτον, επιπλέον, τα παγκόσμια οράματα ανταγωνίζονταν τις εγχώριες προτεραιότητες, όπως ο έλεγχος του πληθωρισμού και η εξισορρόπηση του προϋπολογισμού. Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ σχεδίαζαν επίσης να εξοικονομήσουν διχάζοντας τους αντιπάλους της χώρας -συγκεκριμένα, καλοπιάνοντας τους κομμουνιστές του Κινέζου ηγέτη Μάο Τσε Τουνγκ μόλις κέρδιζαν τον εμφύλιο πόλεμο της Κίνας [3] και ωθώντας ετούτη την χώρα μακριά από την Σοβιετική Ένωση.

Αυτή η πολιτική απέτυχε: ο Μάο σφράγισε μια συμμαχία με τη Μόσχα στις αρχές του 1950. Λίγους μήνες νωρίτερα, μια άλλη στρατηγική οπισθοδρόμηση —η πρώτη σοβιετική πυρηνική δοκιμή— είχε βάλει τέλος στο πυρηνικό μονοπώλιο των Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, ακόμη και τότε, ο Τρούμαν ήταν αμετακίνητος. Όταν ο Paul Nitze, ο διευθυντής του Επιτελείου Σχεδιασμού Πολιτικής (Policy Planning Staff) του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, συνέταξε το διάσημο υπόμνημα του, το NSC-68, καλώντας για μια παγκόσμια διπλωματική επίθεση που θα υποστηριζόταν από μια τεράστια στρατιωτική συσσώρευση, ο Τρούμαν αγνόησε ευγενικά το έγγραφο και ανακοίνωσε σχέδια περικοπής του αμυντικού προϋπολογισμού.

Χρειάστηκε μια θρασεία διεθνής αρπαγή εδάφους για να ταρακουνήσει την Ουάσιγκτον από τον λήθαργό της. Η επίθεση του ηγέτη της Βορείου Κορέας, Κιμ Ιλ Σουνγκ, στη Νότιο Κορέα, που αναλήφθηκε σε συνεννόηση με τον Μάο και τον Σοβιετικό ηγέτη Ιωσήφ Στάλιν, άλλαξε τα πάντα. Η εισβολή έπεισε τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ ότι οι δικτάτορες έκαναν πρόοδο και ο κίνδυνος παγκόσμιας σύγκρουσης αυξανόταν. Η σύγκρουση διέλυσε επίσης κάθε ελπίδα διχασμού της Μόσχας και του Πεκίνου: η Ουάσιγκτον αντιμετώπιζε τώρα έναν κομμουνιστικό μονόλιθο που ασκούσε πίεση σε όλη την ευρασιατική περιφέρεια. Εν ολίγοις, η εισβολή της Βόρειας Κορέας έκανε την κυβέρνηση Τρούμαν να φοβηθεί ότι ο μεταπολεμικός κόσμος κρέμονταν από μια κλωστή.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ αποφάσισαν όχι απλώς να υπερασπιστούν τη Νότιο Κορέα, αλλά να ξεκινήσουν μια παγκόσμια εκστρατεία για την ενδυνάμωση του μη κομμουνιστικού κόσμου. Η Βορειοατλαντική Συνθήκη έγινε o Οργανισμός Βορειοατλαντικής Συμφωνίας (North Atlantic Treaty Organization, NATO) με μια ενοποιημένη διοικητική δομή και 25 ενεργές μεραρχίες στην διάθεσή της. Η κυβέρνηση Τρούμαν απέστειλε πρόσθετες δυνάμεις στην Ευρώπη, όπου οι σύμμαχοι των ΗΠΑ επιτάχυναν τις στρατιωτικές προετοιμασίες τους και συμφώνησαν, κατ' αρχήν, να επανεξοπλίσουν την Δυτική Γερμανία. Στην [περιοχή] Ασίας-Ειρηνικού, οι Ηνωμένες Πολιτείες δημιούργησαν έναν κλοιό συμφώνων ασφαλείας που αφορούσαν την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, την Ιαπωνία, και τις Φιλιππίνες και ανέπτυξαν ναυτικές δυνάμεις για να αποτρέψουν την κατάληψη της Ταϊβάν από την Κίνα.

Ο πόλεμος της Κορέας υπερτροφοδότησε έτσι την ανάδυση του παγκόσμιου δικτύου συμμαχιών και των διαρκών στρατιωτικών αναπτύξεων που αποτέλεσαν την ραχοκοκαλιά της ανάσχεσης. Επιτάχυνε την αναβίωση και τον επανεξοπλισμό των πρώην εχθρών, της Ιαπωνίας και της Δυτικής Γερμανίας, ως βασικά μέλη του ελεύθερου κόσμου. Όλα αυτά στηρίχθηκαν σε μια τεράστια στρατιωτική συσσώρευση που είχε σκοπό να κάνει αδιανόητη την σοβιετική επιθετικότητα. Οι αμυντικές δαπάνες των ΗΠΑ υπερτριπλασιάστηκαν, φτάνοντας το 14% του ΑΕΠ το 1953˙ το πυρηνικό οπλοστάσιο των ΗΠΑ και οι συμβατικές δυνάμεις υπερδιπλασιάστηκαν. «Οι Σοβιετικοί δεν σεβάστηκαν παρά την βία», είπε ο Τρούμαν. «Να οικοδομήσουμε τέτοια ισχύ … είναι ακριβώς αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε τώρα».

Σίγουρα, ο πόλεμος της Κορέας [4] έδειξε επίσης τον κίνδυνο του να τραβήξει κάποιος πολύ το σχοινί. Η κυβέρνηση Τρούμαν έσφαλε θεαματικά στην προσπάθειά της να επανενώσει την Κορεατική Χερσόνησο με την βία στα τέλη του 1950, η οποία προκάλεσε την κομμουνιστική κινεζική παρέμβαση και έναν μακρότερο, πιο δαπανηρό πόλεμο. Η ιδέα ότι μια οπισθοδρόμηση οπουδήποτε θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταστροφή παντού προεικόνιζε την αποκαλούμενη θεωρία του ντόμινο (domino theory) και την τραγική επέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών στο Βιετνάμ. Οι απογειωμένες εν καιρώ πολέμου αμυντικές δαπάνες αποδείχθηκαν τελικά πολύ βαριές για να διατηρηθούν. Αλλά συνολικά, η αντίδραση της κυβέρνησης Τρούμαν στον πόλεμο της Κορέας ήταν ζωτικής σημασίας για την σταθεροποίηση ενός εύθραυστου κόσμου και την δημιουργία καταστάσεων ισχύος που επέτρεψαν στην Δύση να θριαμβεύσει στον Ψυχρό Πόλεμο.

ΟΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Ο πόλεμος στην Ουκρανία διαφέρει από πολλές απόψεις από τον πόλεμο της Κορέας, κυρίως επειδή τα στρατεύματα των ΗΠΑ δεν εμπλέκονται άμεσα. Η Ρωσία και η Κίνα της δεκαετίας του 2020 δεν είναι η Σοβιετική Ένωση και η μαοϊκή Κίνα της δεκαετίας του 1950, ακόμα κι αν ο Πούτιν και ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, έχουν υιοθετήσει σαφώς σταλινικές τάσεις τελευταία.

Ωστόσο, η ιστορία σίγουρα φαίνεται να μοιάζει σήμερα. Στα τέλη της δεκαετίας του 2010, όπως και στα τέλη της δεκαετίας του 1940, η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της αντιλήφθηκαν τις αυξανόμενες απειλές, αλλά δυσκολεύτηκαν να τις περιορίσουν. Προς τιμήν τους, οι κυβερνήσεις Τραμπ και Μπάιντεν προσδιόρισαν τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων ως στρατηγική προτεραιότητα των Ηνωμένων Πολιτειών. Το ΝΑΤΟ ανέπτυξε αρκετές χιλιάδες επιπλέον στρατιώτες στην Ανατολική Ευρώπη μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014 και νέοι συνασπισμοί άρχισαν να σχηματίζονται στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού για να ελέγξουν την κινεζική ισχύ. Ωστόσο, μέχρι τον τρέχοντα πόλεμο στην Ουκρανία, η εξισορρόπηση ενάντια στην Ρωσία και την Κίνα ήταν συχνά άτονη.