Το τίμημα του οικονομικού πολέμου | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το τίμημα του οικονομικού πολέμου

Πώς οι κυρώσεις στην Ρωσία θα ανατρέψουν την παγκόσμια τάξη πραγμάτων
Περίληψη: 

Η εντατικοποίηση των κυρώσεων θα προκαλέσει μια πληθώρα ουσιαστικών κραδασμών που θα απαιτήσουν εκτεταμένες προσπάθειες σταθεροποίησης. Και ακόμη και με τέτοια μέτρα διάσωσης, η οικονομική ζημιά μπορεί κάλλιστα να είναι σοβαρή και οι κίνδυνοι στρατηγικής κλιμάκωσης να παραμείνουν υψηλοί.

Ο NICHOLAS MULDER είναι επίκουρος καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Cornell και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο The Economic Weapon: The Rise of Sanctions as a Tool of Modern War [1].

Ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος του 2022 δεν είναι απλώς ένα μεγάλο γεωπολιτικό γεγονός αλλά και μια γεωοικονομική καμπή. Οι Δυτικές κυρώσεις αποτελούν τα πιο σκληρά μέτρα που έχουν επιβληθεί ποτέ εναντίον ενός κράτους με το μέγεθος και την ισχύ της Ρωσίας. Σε διάστημα μικρότερο από τρεις εβδομάδες, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους απέκοψαν μεγάλες ρωσικές τράπεζες από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα˙ εμπόδισαν την εξαγωγή εξαρτημάτων υψηλής τεχνολογίας μαζί με Ασιάτες συμμάχους˙ κατέσχεσαν τα περιουσιακά στοιχεία εκατοντάδων πλούσιων ολιγαρχών στο εξωτερικό˙ ακύρωσαν εμπορικές Συνθήκες με τη Μόσχα˙ απαγόρευσαν τις ρωσικές αεροπορικές εταιρείες από τον εναέριο χώρο του Βορείου Ατλαντικού˙ περιόρισαν τις πωλήσεις ρωσικού πετρελαίου στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο˙ εμπόδισαν όλες τις ξένες επενδύσεις στην ρωσική οικονομία [οι οποίες προέρχονται] από τις δικαιοδοσίες τους˙ και πάγωσαν403 δισεκατομμύρια δολάρια από τα 630 δισεκατομμύρια δολάρια σε ξένα περιουσιακά στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας. Το συνολικό αποτέλεσμα ήταν πρωτοφανές, και πριν από μερικές εβδομάδες θα φαινόταν αδιανόητο ακόμη και στους περισσότερους εμπειρογνώμονες: στα πάντα εκτός από τα πιο ζωτικά προϊόντα της, η ενδέκατη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου έχει πλέον αποσυνδεθεί από την παγκοσμιοποίηση του 21ου αιώνα.

23032022-1.jpg

DadoRuvic / Reuters
---------------------------------------------------

Πώς θα καταλήξουν αυτά τα ιστορικά μέτρα; Οι οικονομικές κυρώσεις σπάνια καταφέρνουν να επιτύχουν τους στόχους τους. Οι Δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής συχνά υποθέτουν ότι οι αποτυχίες προέρχονται από αδυναμίες στον σχεδιασμό των κυρώσεων. Πράγματι, οι κυρώσεις μπορεί να μαστίζονται από «παραθυράκια», έλλειψη πολιτικής βούλησης για την εφαρμογή τους, ή ανεπαρκή διπλωματική συμφωνία αναφορικά με την επιβολή τους. Η σιωπηρή υπόθεση είναι ότι οι ισχυρότερες κυρώσεις έχουν περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας.

Ωστόσο, η Δυτική οικονομική ανάσχεση της Ρωσίας είναι διαφορετική. Πρόκειται για μια πρωτοφανή εκστρατεία για την απομόνωση μιας οικονομίας του G-20 με μεγάλο κλάδο υδρογονανθράκων, ένα προηγμένο στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα, και ένα διαφοροποιημένο καλάθι εξαγωγών εμπορευμάτων. Ως αποτέλεσμα, οι Δυτικές κυρώσεις αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα διαφορετικού είδους. Οι κυρώσεις, σε αυτή την περίπτωση, θα μπορούσαν να αποτύχουν όχι λόγω της αδυναμίας τους αλλά λόγω της μεγάλης και απρόβλεπτης ισχύος τους. Έχοντας συνηθίσει να χρησιμοποιούν κυρώσεις εναντίον μικρότερων χωρών με χαμηλό κόστος, οι Δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν μόνο περιορισμένη εμπειρία και αντίληψη των επιπτώσεων των πραγματικά αυστηρών μέτρων εναντίον μιας μεγάλης, παγκοσμίως διασυνδεδεμένης οικονομίας. Οι υπάρχουσες ευθραυστότητες στην οικονομική και χρηματοπιστωτική δομή του κόσμου σημαίνουν ότι τέτοιες κυρώσεις έχουν την δυνατότητα να προκαλέσουν σοβαρές πολιτικές και υλικές επιπτώσεις.

ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΟΚ ΚΑΙ ΔΕΟΣ

Το πόσο αυστηρές είναι οι τρέχουσες κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας φαίνεται από τις επιπτώσεις τους σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο άμεσος κλονισμός της ρωσικής οικονομίας είναι η πιο προφανής. Οι οικονομολόγοι αναμένουν [2] ότι το ρωσικό ΑΕΠ θα συσταλεί κατά τουλάχιστον 9% - 15% φέτος, αλλά η ζημιά θα μπορούσε κάλλιστα να γίνει πολύ πιο σοβαρή. Το ρούβλι έχει πέσει περισσότερο από το ένα τρίτο από τις αρχές Ιανουαρίου και μετά. Μια έξοδος έμπειρων Ρώσων επαγγελματιών βρίσκεται σε εξέλιξη, ενώ η ικανότητα εισαγωγής καταναλωτικών αγαθών και πολύτιμης τεχνολογίας έχει μειωθεί δραστικά. Όπως το έθεσε ο Ρώσος πολιτικός επιστήμονας Ilya Matveev [3], «30 χρόνια οικονομικής ανάπτυξης πετάχτηκαν στον κάλαθο των αχρήστων».

Ο αντίκτυπος των Δυτικών κυρώσεων υπερβαίνει κατά πολύ αυτές τις επιπτώσεις στην ίδια την Ρωσία. Υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερα διαφορετικά είδη ευρύτερων επιπτώσεων: δευτερογενείς επιπτώσεις σε γειτονικές χώρες και αγορές˙ πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα μέσω της αποεπένδυσης του ιδιωτικού τομέα˙ επιπτώσεις κλιμάκωσης με τη μορφή ρωσικών απαντήσεων˙ και συστημικές επιδράσεις στην παγκόσμια οικονομία [4].

Οι δευτερογενείς επιπτώσεις έχουν ήδη προκαλέσει αναταραχή στις διεθνείς αγορές εμπορευμάτων [5]. Ένας γενικευμένος πανικός ξέσπασε μεταξύ των επενδυτών αφότου το δεύτερο πακέτο κυρώσεων της Δύσης —συμπεριλαμβανομένου του αποκλεισμού από το SWIFT και του παγώματος των αποθεματικών της κεντρικής τράπεζας— ανακοινώθηκε στις 26 Φεβρουαρίου. Οι τιμές του αργού πετρελαίου, του φυσικού αερίου, του σιταριού, του χαλκού, του νικελίου, του αλουμινίου, των λιπασμάτων, και του χρυσού έχει εκτοξευθεί. Επειδή ο πόλεμος έχει κλείσει τα ουκρανικά λιμάνια και οι διεθνείς εταιρείες αποφεύγουν τις εξαγωγές ρωσικών εμπορευμάτων, μια έλλειψη σιτηρών και μετάλλων επίκειται πλέον στην παγκόσμια οικονομία. Μολονότι οι τιμές του πετρελαίου έχουν μειωθεί έκτοτε, εν αναμονή της πρόσθετης παραγωγής από τους παραγωγούς του [Περσικού] Κόλπου, το σοκ των τιμών στην ενέργεια και τα εμπορεύματα σε όλο τον κόσμο θα ωθήσει τον παγκόσμιο πληθωρισμό υψηλότερα. Οι αφρικανικές και ασιατικές χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές τροφίμων και ενέργειας αντιμετωπίζουν ήδη δυσκολίες.