Η ηγεσία στο πόλεμο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ηγεσία στο πόλεμο

Πώς ο Πούτιν και ο Ζελένσκι καθόρισαν την ουκρανική σύγκρουση
Περίληψη: 

Όπως έχει ήδη δείξει ένας μόνο μήνας πολέμου στην Ουκρανία, τα προσωπικά χαρακτηριστικά ενός ηγέτη μπορεί συχνά να έχουν πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα από οποιαδήποτε σκληρή στρατιωτική ισχύ. Και η Δύση αγνοεί αυτά τα χαρακτηριστικά με δικό της ρίσκο.

Η MARGARET MACMILLAN κατέχει την έδρα Engelsberg στην Ιστορία και τις Διεθνείς Σχέσεις στο LSE IDEAS του London School of Economics και είναι συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο War: How Conflict Shaped Us.

Αν κάποιος έχει αμφιβολίες για την σημασία των μεμονωμένων ηγετών στην διαμόρφωση των παγκόσμιων γεγονότων, σίγουρα ο πόλεμος στην Ουκρανία τις έχει διαλύσει. Αυτός είναι ο πόλεμος του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, και κανενός άλλου, όπως ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ευρώπη ήταν του Αδόλφου Χίτλερ. Και οι δύο άντρες ήθελαν τον πόλεμο˙ και οι δύο τον αγκάλιασαν ως μια δοκιμασία ανδρισμού εναντίον ενός παρηκμασμένου εχθρού.

30032022-1.jpg

Σάκοι πυγμαχίας δείχνουν τον Βλαντιμίρ Πούτιν και άλλους ηγέτες του κόσμου, στην Πράγα, τον Δεκέμβριο του 2018. David W. Cerny/Reuters
--------------------------------------------

Ούτε η εισβολή στην Ουκρανία θα είχε ακολουθήσει την πορεία που έχει [τώρα] εάν ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δεν ήταν ο πρόεδρος της Ουκρανίας. Αν και ο Ζελένσκι ήταν ένας όχι πιθανός ηγέτης πριν από την έναρξη του πολέμου, ο πρώην κωμικός έχει καθορίσει εξαιρετικά την αξιοσημείωτη αντίσταση της χώρας του ενάντια στον πολύ ανώτερο ρωσικό στρατό, λέγοντας στους αξιωματούχους των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ που προσφέρθηκαν να τον φυγαδεύσουν ότι χρειαζόταν πολεμοφόδια, «όχι μια βόλτα». Και είναι ο Ζελένσκι, ο οποίος, με τις συνεχείς άμεσες εκκλήσεις του προς τους Δυτικούς ηγέτες, το Κογκρέσο των ΗΠΑ, το βρετανικό κοινοβούλιο, και την Μπούντεσταγκ, έκανε τον ουκρανικό σκοπό έναν [σκοπό] που η Δύση δεν μπορεί να αγνοήσει. Ταυτόχρονα, έχει τεράστια σημασία ότι ο Τζο Μπάιντεν, και όχι ο Ντόναλντ Τραμπ, βρίσκεται στον Λευκό Οίκο και είναι ικανός να ηγηθεί μιας ενιαίας και σκληρής, αλλά κυρίως ψύχραιμης διατλαντικής απάντησης.

Το να εκχωρεί κάποιος ειδική αντιπροσώπευση σε αυτούς τους ανθρώπους δεν σημαίνει ότι επιστρέφει στην απαξιωμένη πλέον ιστορική θεωρία του «σπουδαίου άνδρα». Σημαίνει απλώς ότι αναγνωρίζει πως όποιος κατέχει ένα αξίωμα σε μια συγκεκριμένη στιγμή, σε ένα συγκεκριμένο μέρος, μπορεί να κάνει μια κρίσιμη διαφορά. Σε μια μεγάλη κρίση, στις παραμονές ενός πολέμου, για παράδειγμα, έχει σημασία ποιος έχει την τελική εξουσία να πει «σταματήστε» ή «ξεκινήστε». Έχει σημασία επίσης ποιος ηγείται της χώρας που δέχεται επίθεση και πώς ο ηγέτης της επιλέγει να απαντήσει. Όπως έχει καταδείξει επαρκώς η σύγχρονη ιστορία, οι μεγαλύτερες συγκρούσεις και τα αποτελέσματά τους έχουν διαμορφωθεί συχνά τόσο από την προσωπική ηγεσία όσο και από αντικειμενικούς παράγοντες όπως οι πόροι ή η στρατιωτική ισχύς.

Στην κρίση των πυραύλων της Κούβας, ένας άλλος πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να είχε υποχωρήσει στις πιέσεις που προέρχονταν από τον στρατό των ΗΠΑ και πολλούς από τους ανώτερους πολιτικούς συμβούλους του. Αλλά ο Τζον Φ. Κένεντι δεν ενέκρινε μια επίθεση πλήρους κλίμακας στην Κούβα ή στα σοβιετικά πλοία και υποβρύχια που πλησίαζαν το νησί, παρόλο που του ειπώθηκε ότι διακινδύνευε την ήττα και την καταστροφή των Ηνωμένων Πολιτειών. Η απόφασή του γλίτωσε τον κόσμο από έναν πόλεμο που σχεδόν σίγουρα θα περιελάμβανε πυρηνικά όπλα.

Στην παρούσα κρίση, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι δύο ηγέτες, ο Πούτιν και ο Ζελένσκι, έχουν καθορίσει τη μορφή της σύγκρουσης. Στην Ρωσία, ο Πούτιν έχει αποκαταστήσει το άκρως συγκεντρωτικό στυλ ηγεσίας του Στάλιν ή των τσάρων που τόσο θαυμάζει. Αυτό που σκέφτεται και θέλει, γίνεται ρωσική πολιτική διότι ελέγχει τους μοχλούς της εξουσίας και παίρνει τις βασικές αποφάσεις. Ωστόσο, είναι ήδη σαφές ότι ένα από τα μεγαλύτερα λάθη του Πούτιν ήταν ότι δεν έλαβε υπόψη τα προσωπικά χαρακτηριστικά και την αποφασιστικότητα του ανθρώπου στου οποίου την χώρα εισέβαλε, ενός ανθρώπου που επέλεξε να μην τραπεί σε φυγή ή να παραδοθεί, αλλά να μείνει και να πολεμήσει. Και ετούτη η απόφαση του Ζελένσκι έχει ήδη βαρυσήμαντες συνέπειες.

ΠΟΛΕΜΟΣ ΓΙΑ ΧΑΡΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Μολονότι το ζήτημα της ηγεσίας είναι παλιό -σκεφτείτε την προσοχή που δίνεται στον Μέγα Αλέξανδρο ή τον Ναπολέοντα- έχει την τάση να παραβλέπεται, καθώς οι ειδικοί εστιάζουν σε συστήματα ή μετρήσιμους υπολογισμούς ισχύος. Για παράδειγμα, το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, το καλοκαίρι του 1914, έχει μελετηθεί εντατικά με τέτοιους όρους, για να καταλάβουμε γιατί ξεκινούν οι πόλεμοι. Όπως έχουν προτείνει ποικιλοτρόπως ιστορικοί και εμπειρογνώμονες επί των διεθνών σχέσεων, η διολίσθηση από την ειρήνη στον πόλεμο στην Ευρώπη μπορεί να ερμηνευθεί ως παράδειγμα μιας κατάρρευσης της ισορροπίας δυνάμεων, ενός επικίνδυνα πολωτικού συστήματος συμμαχιών, των αυτοκρατορικών ή οικονομικών αντιπαλοτήτων, μιας κούρσας εξοπλισμών, των υπερβολικά άκαμπτων στρατιωτικών σχεδίων, ή ίσως το αποτέλεσμα εγχώριων παραγόντων, όπως η επιδίωξη των ανώτερων τάξεων να ξεπεράσουν τις εσωτερικές διαιρέσεις μέσω ενός πολέμου. Σπανιότερα εξετάζονται εξονυχιστικά τα άτομα που συνέβαλαν ή δεν απέτρεψαν ετούτη την διολίσθηση. Και οι αποφάσεις τους δεν ήταν εκείνες των λογικών δρώντων που σκέφτονται ψύχραιμα για τα πλεονεκτήματα που θα μπορούσαν να κερδίσουν αυτοί ή οι χώρες τους, αλλά το αποτέλεσμα των αξιών, των υποθέσεων, και των συναισθημάτων τους.