Η εποχή της αργής ανάπτυξης στην Κίνα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η εποχή της αργής ανάπτυξης στην Κίνα

Και τι σημαίνει για την Αμερική και την παγκόσμια οικονομία

Τον Δεκέμβριο του 2017, οι Ηνωμένες Πολιτείες επικαιροποίησαν την Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειάς τους, κάνοντας δύο αξιοσημείωτες τροποποιήσεις: χαρακτήρισαν την Κίνα και αρκετές άλλες ανελεύθερες χώρες ως στρατηγικούς ανταγωνιστές και αναγνώρισαν τον οικονομικό ανταγωνισμό ως κεντρικό στην αντιπαλότητα των μεγάλων δυνάμεων. Έκτοτε, η Ουάσιγκτον έχει χρησιμοποιήσει οικονομικά εργαλεία με αυξανόμενη τόλμη στις εμπορικές [συναλλαγές] και στις συναλλαγές της για την εθνική ασφάλεια με την Κίνα —και ακόμη πιο δυναμικά ως απάντηση στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αυτή η νέα προθυμία να σκεφτεί την αποσύνδεση από άλλες μεγάλες δυνάμεις -μια αντιστροφή της φαινομενικά ανυποχώρητης τάσης προς την βαθύτερη σύνδεση- σήμανε το τέλος της ανεκτικής εμπλοκής μαζί τους ως προεπιλεγμένη στάση των ΗΠΑ, ειδικά στον οικονομικό τομέα. Τώρα, το βάρος της απόδειξης ότι οι οικονομικές αλληλεπιδράσεις με την Κίνα είναι καλόπιστες έχει πέσει ουσιαστικά στον ιδιωτικό τομέα.

18042022-1.jpg

Περνώντας από το χρηματιστήριο της Σαγκάης, τον Φεβρουάριο του 2020. Aly Song / Reuters
-----------------------------------------------------

Για να συγκεντρώσουν υποστήριξη για αυτήν την στρατηγική μετατόπιση, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι και οι αναλυτές ασφαλείας έχουν δώσει έμφαση στις πιο εκφοβιστικές πτυχές της συμπεριφοράς και της ρητορικής της Κίνας, χαρακτηρίζοντας το Πεκίνο ως την «επιταχυνόμενη απειλή» για τις Ηνωμένες Πολιτείες σε όλους τους τομείς. Οι ηγέτες της Κίνας και οι βοηθοί τους έχουν παράσχει με χρήσιμο τρόπο όλα τα στοιχεία που χρειάζονται για να τεκμηριωθεί η αίσθηση της αντιπαλότητας. Το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (KKK) έχει δεσμευθεί να διατηρήσει έναν ετήσιο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης μεταξύ 6% και 8%, ο οποίος θα επιτρέψει στην Κίνα να ξεπεράσει εύκολα τις Ηνωμένες Πολιτείες στο ΑΕΠ μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 2020. Το ΚΚΚ έχει καταστήσει σαφές ότι αυτή η οικονομική ανάπτυξη θα στηρίξει άμεσα μια μεγάλη αύξηση των αμυντικών δαπανών. Εν τω μεταξύ, η Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός (Belt and Road Initiative, BRI) της Κίνας και άλλα προγράμματα χρηματοδότησης στο εξωτερικό στοχεύουν στο να έλξουν πιθανώς 100 έθνη σε μια τροχιά με το Πεκίνο ως το κέντρο της οικονομικής βαρύτητας. Και το Πεκίνο θα συνεχίσει να εξαναγκάζει τις κινεζικές εταιρείες να τελειοποιούν και να ιθαγενοποιούν όλες τις στρατηγικά σημαντικές τεχνολογίες, με σκοπό να εξαλείψει την εξάρτηση από ξένες ικανότητες μέσα σε λίγα χρόνια.

Αυτό το προφίλ του κινεζικού οδοστρωτήρα δικαιολογεί τα επείγοντα βήματα της Ουάσιγκτον για να επανεπενδύσει στην ανταγωνιστικότητα, να διασφαλίσει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να αντιμετωπίσουν τις δαπάνες της Κίνας για την άμυνα, και να αυστηροποιήσει τους ανεκτικούς κανόνες για τις αμερικανικές εταιρείες που το Πεκίνο έχει εκμεταλλευτεί για [να αποκομίσει] στρατηγικά κέρδη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλα φιλελεύθερα δημοκρατικά κράτη έχουν κάνει μεγάλα βήματα την τελευταία δεκαετία στο να αναγνωρίσουν τις φιλοδοξίες της Κίνας και τις επιπτώσεις τους στην παγκόσμια οικονομική ισορροπία δυνάμεων. Αλλά με το να μην αμφισβητούν το αφήγημα για την αναπόφευκτη άνοδο της Κίνας και την αναπόφευκτη παρακμή των Ηνωμένων Πολιτειών, οι Αμερικανοί κάνουν ασκόπως την δουλειά του μάρκετινγκ του ΚΚΚ.

Η άνοδος της Κίνας είναι κάθε άλλο παρά αναπόφευκτη˙ στην πραγματικότητα, εκτυλίσσεται μια μακροπρόθεσμη οικονομική επιβράδυνση. Αντί να αγνοήσουν εσκεμμένα αυτή την πραγματικότητα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να μιλήσουν γι' αυτήν. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε όλο τον κόσμο έχουν ερμηνεύσει την σιωπή της Ουάσιγκτον σχετικά με τους κινδύνους για τις οικονομικές προοπτικές της Κίνας ως απόδειξη ότι ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, μιλά ειλικρινά όταν λέει ότι το ΚΚΚ έχει τον έλεγχο και ένα εκατονταετές σχέδιο για να βάλει την Κίνα στην κορυφή. Η αποκάλυψη της πολύ λιγότερο ρόδινης πραγματικότητας θα μετρίαζε την γοητεία της Κίνας ως αξιόπιστης εταίρου ασφαλείας για τις μεσαίες δυνάμεις και θα επιστούσε την προσοχή στους συστημικούς οικονομικούς κινδύνους της συνεργασίας με την Κίνα σε αναπτυξιακά έργα. Το είδος του δανεισμού της Κίνας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες διακινδυνεύει να υπονομεύσει την διακυβέρνηση, να επιβαρύνει τις χώρες με χρέος, και να κρύψει τα δύσκολα διδάγματα σχετικά με την οικονομική φιλελευθεροποίηση.

Η Ουάσιγκτον θέλει τα άλλα έθνη να αντισταθούν στην αυταρχική γοητεία του Πεκίνου για γεωπολιτικούς λόγους. Αλλά οι οικονομολόγοι σε όλο τον κόσμο -συμπεριλαμβανομένης της Κίνας- συμφωνούν: η επιστροφή του ΚΚΚ στον κρατισμό είναι επικίνδυνη. Δεν έχει βάση η πεποίθηση ότι η Κίνα, ή οποιαδήποτε χώρα, μπορεί να επιτύχει υψηλούς, πολιτικά καθορισμένους στόχους ανάπτυξης στο διηνεκές, χωρίς να ολοκληρώσει βασικές δημοσιονομικές, χρηματοοικονομικές, και άλλες μεταρρυθμίσεις της αγοράς. Η επισήμανση της αδυναμίας του οικονομικού μοντέλου της Κίνας και της επικινδυνότητας της οδού που έχει επιλέξει το ΚΚΚ είναι μια ευκαιρία για τις Ηνωμένες Πολιτείες να επιδείξουν γεωπολιτική ηγεσία την οποία μπορούν να ακολουθήσουν οι ομοϊδεάτες εταίροι.

ΕΥΣΕΒΕΙΣ ΠΟΘΟΙ

Αναλογιστείτε τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζει η Κίνα το 2022. Στην ετήσια συνάντηση του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου (National People’s Congress) τον Μάρτιο, οι ηγέτες της Κίνας δήλωσαν ότι η αύξηση του ΑΕΠ το 2022 θα ήταν 5,5%, μια ομαλοποίηση που επιστρέφει [στα επίπεδα] του 2019, πριν από την πανδημία της COVID-19, όταν η ανάπτυξη ήταν 5,9%. Έχουν εμείνει σε αυτόν τον στόχο παρά την πληθώρα νέων οικονομικών προκλήσεων.

Από πού θα μπορούσε να προέλθει μια τέτοια επέκταση; Υπάρχουν τρεις πιθανές πηγές: οι επιχειρηματικές επενδύσεις, η κατανάλωση των νοικοκυριών και της κυβέρνησης, και τα εμπορικά πλεονάσματα. Το μέγεθος της οικονομίας της Κίνας ήταν 17,7 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2021, σύμφωνα με τους επίσημους αριθμούς, επομένως ανάπτυξη 5,5% θα σήμαινε περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια περισσότερα το 2022. Χρησιμοποιώντας την ανάπτυξη του 2019 ως βάση σύγκρισης, οι επιχειρηματικές επενδύσεις στην Κίνα θα πρέπει να συνεισφέρουν περίπου 1,5 εκατοστιαία μονάδα για την ανάπτυξη 5,5% που υπόσχεται το Πεκίνο φέτος. Επειδή οι καθαρές εξαγωγές είναι πιθανό να είναι αρνητικές και η κατανάλωση είναι πιθανό να μειωθεί, οι επενδύσεις θα πρέπει να συνεισφέρουν φέτος ακόμη περισσότερο —περίπου 2,5%— στην ανάπτυξη. Αλλά τα τελευταία χρόνια σχεδόν το ήμισυ όλης της ανάπτυξης στις επιχειρηματικές επενδύσεις σχετίζεται με τον τομέα των ακινήτων. Οι Αρχές ανέχθηκαν αυτή την υπερεπένδυση παρά τους κινδύνους, προκειμένου να επιτύχουν τους πολιτικούς στόχους για την ανάπτυξη, αφήνοντας τους μεγαλύτερους κατασκευαστές ακινήτων σε κρίσεις χρεοκοπίας. Δεν υπάρχει λογικός τρόπος για να προσθέσουν οι επενδύσεις 1,5 μονάδα στην ανάπτυξη του ΑΕΠ το 2022, πόσω μάλλον 2,5%. Στις αναδυόμενες βιομηχανίες (sunrise industries) υψηλότερης τεχνολογίας, μια σειρά από απροσδόκητες νέες ρυθμιστικές κινήσεις έχει τρέψει σε φυγή τους επενδυτές, τρομάζοντάς τους. Οι ενάρξεις νέων επιχειρήσεων από επιχειρηματίες έχουν στερέψει και βρίσκονται σε βαθιά αρνητικό έδαφος.

Η κατανάλωση των νοικοκυριών και της κυβέρνησης αθροιστικά θα χρειαστεί να προσθέσει περίπου 3,5 ποσοστιαίες μονάδες το 2022 για τον στόχο ανάπτυξης 5,5%. Όμως, με σχεδόν 100 εκατομμύρια καταναλωτές σε lockdown λόγω της έξαρσης της COVID-19, η δραστηριότητα της λιανικής έχει παγώσει. Οι πολλά υποσχόμενοι κλάδοι υψηλής τεχνολογίας που δημιουργούν θέσεις εργασίας απολύουν υπαλλήλους, λόγω των κυβερνητικών παρεμβάσεων που στοχεύουν στον έλεγχό τους, μειώνοντας την αύξηση του εισοδήματος και, ως εκ τούτου, τις προοπτικές για κατανάλωση. Και οι τοπικές κυβερνήσεις έχουν συρρικνούμενες βάσεις πόρων για να υποστηρίξουν τις δαπάνες τους, καθώς διατάχθηκαν να σταματήσουν να πουλούν γη σε κατασκευαστές ακινήτων, αλλά δεν έχουν άδεια να αντικαταστήσουν αυτά τα χαμένα έσοδα αυξάνοντας τους φόρους ή επιβάλλοντας νέους. Οι τοπικοί αξιωματούχοι καλούνται τώρα να κάνουν αυτό που ήταν καταδικαστέο μέχρι πριν από λίγο καιρό: να εκδώσουν γρήγορα ειδικά ομόλογα εσόδων, χωρίς να τους προβληματίζει η αποπληρωμή τους. Ωστόσο, ακόμη και μια υπερβολή δημοτικού χρέους δεν μπορεί να αντισταθμίσει την πτώση της φούσκας των ακινήτων και την επιβράδυνση της κατανάλωσης που προέκυψε από την COVID-19. Φαίνεται ότι θα είναι δύσκολο να αναπαραχθεί ακόμη και η περσινή βάση των καταναλωτικών δαπανών, πόσω μάλλον να αυξηθεί κατά εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια.

Όσον αφορά το εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας, υπάρχουν σαφείς λόγοι για να είμαστε επιφυλακτικοί σχετικά με την ανάπτυξη. Πρώτον, με τις εξαγωγές να βρίσκονται ήδη σε ιστορικά υψηλά, χάρη στις συνθήκες που παρήγαγε η πανδημία και συμβαίνουν μια φορά στα εκατό χρόνια, δεν υπάρχει πιθανώς άλλη κατεύθυνση παρά μόνο προς τα κάτω. Δεύτερον, οι όροι της Κίνας για το εμπόριο (η αναλογία των τιμών εξαγωγής προς τις τιμές εισαγωγής) έχουν επιδεινωθεί λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και άλλων γεωπολιτικών εντάσεων που επηρεάζουν τις τιμές, γεγονός που οδηγεί προς τα πάνω τους λογαριασμούς των εισαγωγών της Κίνας. Τρίτον, αλλού στον κόσμο, η COVID-19 υποχωρεί και τα εργοστάσια που ήταν προσωρινά κλειστά επιστρέφουν ξανά σε λειτουργία, ενώ εξαγωγικές περιοχές της Κίνας όπως η [πόλη] Shenzhen και η Σαγκάη αντιμετωπίζουν τις πιο οξείες κρίσεις της COVID-19 που έχει βιώσει η Κίνα από την έναρξη της πανδημίας.

Λαμβάνοντας όλα αυτά υπόψη, θα είναι δύσκολο για την Κίνα να διατηρήσει ανάπτυξη 2% φέτος. Καθώς το Πεκίνο θα συνεχίσει να αναφέρει αποτελέσματα που φαίνονται πολύ στιβαρότερα από αυτό, όπως έκανε για το πρώτο τρίμηνο του 2022, η αξιοπιστία του ΚΚΚ θα δεχθεί πλήγμα. Οι αμφιβολίες για τους αριθμούς της Κίνας έχουν ήδη τρέψει σε φυγή από την κινεζική αγορά τους εξίσου τρομαγμένους εγχώριους και ξένους επενδυτές. Μετρημένη με ακρίβεια, η μηδενική ανάπτυξη ή ακόμα και η οικονομική συρρίκνωση δεν θα πρέπει να αποκλειστεί φέτος.

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΛΥΣΗ

Σε αντίθεση με την Ιαπωνία [1] της δεκαετίας του 1990, η οποία ήταν ένα από τα πλουσιότερα έθνη στον κόσμο με βάση το κατά κεφαλήν εισόδημα όταν επιβράδυνε προς την χαμηλή ανάπτυξη, η Κίνα είναι σχετικά φτωχή. Το κατά κεφαλήν εισόδημα στην Κίνα είναι περίπου το ένα πέμπτο εκείνου των Ηνωμένων Πολιτειών, περίπου 12.000 δολάρια ετησίως. Εννιακόσια εκατομμύρια Κινέζοι πολίτες δεν ζουν ακόμη άνετες αστικές ζωές και περιμένουν την σειρά τους. Δεδομένου αυτού του ανεκπλήρωτου δυναμικού, θα περίμενε κάποιος ότι η Κίνα θα επιστρέψει σε έναν ταχύτερο ρυθμό ανάπτυξης μετά από μια κακή χρονιά όπως το 2022. Όμως, τα προβλήματα που συμβάλλουν στην τρέχουσα δυσφορία θα επιβαρύνουν την οικονομία της Κίνας για χρόνια.

Πιο εντυπωσιακή είναι η δημογραφική πρόκληση της χώρας. Η Κίνα βλέπει φθίνουσα πληθυσμιακή αύξηση εδώ και χρόνια, μια τάση που δεν είναι ασυνήθιστη καθώς τα έθνη γίνονται πλουσιότερα. Αλλά από το 2015 και μετά, η πληθυσμιακή αύξηση της Κίνας μειώθηκε από περίπου δέκα εκατομμύρια ετησίως σε περίπου μηδέν, και η τάση υποδεικνύει περαιτέρω πτώση. Υπάρχουν έως και 130 άνδρες για κάθε 100 γυναίκες στην ακμή τους, οπότε φυσικά δεν μπορούν όλοι να παντρευτούν. Πολλοί άνθρωποι που είναι παντρεμένοι αποφασίζουν να μην κάνουν παιδιά ή να περιμένουν πολύ περισσότερο για να τα κάνουν από όσο περίμεναν οι προηγούμενες γενιές, για διάφορους λόγους. Με απλά λόγια, αγχώνονται για τα οικονομικά βάρη τους. Μολονότι υπάρχουν εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι που δεν έχουν ακόμη μεταναστεύσει στην σύγχρονη αστική οικονομία, τα επίπεδα εκπαίδευσης και υγείας για τους κατοίκους της αγροτικής Κίνας είναι κακά, και ορισμένοι ερευνητές έχουν αμφισβητήσει την ικανότητά τους να καλύψουν ακόμη και επίπονες θέσεις εργασίας σε εργοστάσια. Λιγότεροι εργαζόμενοι, λιγότεροι μελλοντικοί αγοραστές για άκτιστα διαμερίσματα, λιγότεροι καταναλωτές: αυτά τα βασικά δημογραφικά [στοιχεία] είναι αδύνατο να κρυφτούν ή να αλλάξουν μέσα σε λίγα μόνο χρόνια.

Αντίστοιχα, δεν είναι πλέον δυνατό για το ΚΚΚ να επιτρέπει σε μια φούσκα ακινήτων να λειτουργεί ως υπερτροφοδότης της ανάπτυξης: οι κατασκευαστικές επενδύσεις θα είναι αναγκαστικά υποτονικές για χρόνια σε σχέση με το παρελθόν. Υπάρχει περιθώριο να μετατοπιστούν οι επενδύσεις σε νέες, ανεκπλήρωτες ανάγκες, όπως η πράσινη ενέργεια, τα σχολεία, τα νοσοκομεία, τα τείχη που θα συγκρατήσουν την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, και μυριάδες άλλες προτεραιότητες. Αλλά στον χρηματοπιστωτικό τομέα της Κίνας δεν έχουν δοθεί ακόμη κίνητρα ούτε έχει οργανωθεί για να ωθήσει τις επενδύσεις προς αυτούς τους τομείς. Απαιτείται πρώτα μια «μεγάλη έκρηξη» χρηματοπιστωτικής μεταρρύθμισης για να επιτευχθεί αυτό˙ ετούτο θα ακολουθείτο αναγκαστικά από μια περίοδο διαρθρωτικής προσαρμογής βραδείας ανάπτυξης. Μόνο τότε οι επιχειρηματικές επενδύσεις της επόμενης γενιάς θα μπορούσαν να προσεγγίσουν τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια. Και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι μια τέτοια μεταμόρφωση είναι στον ορίζοντα.

18042022-2.jpg

Περνώντας με πλεούμενο από τα διαμερίσματα που προορίζονται να κατεδαφιστούν στην [πόλη] Danzhou της Κίνας, τον Ιανουάριο του 2022. Aly Song / Reuters
-------------------------------------------------------

Επιπλέον, η πιο σημαντική κινητήριος δύναμη της πολύ μακροπρόθεσμης οικονομικής ανάπτυξης είναι η τεχνολογική καινοτομία. Η Κίνα έχει απορροφήσει περισσότερη τεχνολογία από το εξωτερικό, και έχει επωφεληθεί από αυτήν, ίσως από οποιαδήποτε άλλη χώρα στην ιστορία. Αλλά οι ξένες εταιρείες και οι άλλες χώρες τηρούν τώρα μια πολύ λιγότερο ανεκτική στάση. Δεν είναι σαφές εάν η πραγματικά εγχώρια κινεζική καινοτομία μπορεί να πάρει την σκυτάλη και να οδηγήσει τη μελλοντική ανάπτυξη. Οι εταιρείες που έχουν καινοτομήσει έχουν γίνει συχνά στόχος της επαναβεβαίωσης του κρατικού ελέγχου, υπό τον φόβο των ανεξάρτητων δρώντων. Άλλες εταιρείες οικοδομούν μια τεράστια τεχνολογική βάση, αλλά μόνο με την υποστήριξη και τις επιδοτήσεις του κράτους, κάτι που θέτει υπό αμφισβήτηση το πόσο αποτελεσματικές είναι στην έρευνα και στην ανάπτυξη και το πόσο περισσότερο μπορεί το κράτος να έχει την πολυτέλεια να τις υποστηρίζει. Χωρίς αμφιβολία, δεδομένης της προσπάθειας που έχει καταβάλει το ΚΚΚ στην βιομηχανική πολιτική, θα υπάρξουν επιτυχίες. Αλλά ως σύστημα, η κινεζική χρηματοδότηση της καινοτομίας δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες.

Αυτά είναι διαρθρωτικά προβλήματα˙ είναι ενσωματωμένα στο σύστημα. Θα μπορούσαν να διορθωθούν. Από το 1978 έως το 2012, τα εμπόδια της διάρθρωσης αποκαθίσταντο τις περισσότερες φορές, απελευθερώνοντας την ανάπτυξη και την εξέλιξη των τελευταίων 35 ετών. Όμως τέτοια προβλήματα δεν διορθώνονται σήμερα, και στην καλύτερη περίπτωση θα χρειαστούν χρόνια για να γίνει μια αξιόπιστη καμπή.

ΔΕΥΤΕΡΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ

Ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου οικονομικού κλίματος εξαρτάται από την διαδεδομένη πεποίθηση ότι, όπως τα διαμάντια, η κινεζική ανάπτυξη είναι παντοτινή. Μόλις η εμπιστοσύνη σε αυτό το αφήγημα μειωθεί, οι επιπτώσεις θα είναι σημαντικές. Ορισμένες εταιρείες έχουν υψηλές τιμές μετοχών επειδή οι επενδυτές υποθέτουν ότι θα αποφέρουν μελλοντικά κέρδη από επιχειρήσεις που σχετίζονται με την Κίνα. Καθώς η ανάπτυξη της Κίνας επιβραδύνεται, οι αποτιμήσεις τους είναι πιθανό να μειωθούν. Οι τιμές των μετοχών άλλων εταιρειών μπορεί να είναι συμπιεσμένες λόγω ανησυχιών για τον κινεζικό ανταγωνισμό, και οι αποτιμήσεις τους θα μπορούσαν να αυξηθούν. Το ίδιο ισχύει και για τις μακροπρόθεσμες αποτιμήσεις των εμπορευμάτων και άλλων επενδυτικών αγαθών που βασίζονται στις προσδοκίες άλλης μιας δεκαετίας σχετικά γρήγορης κινεζικής ανάπτυξης.

Άλλες επιπτώσεις του οικονομικού απολογισμού της Κίνας είναι επίσης σαφείς. Οι ξένοι επενδυτές -τόσο εκείνοι που αγοράζουν ομόλογα όσο και εκείνοι που κατασκευάζουν εργοστάσια- έχουν εκτιμήσει την Κίνα για την πολιτική προβλεψιμότητα και την ανάπτυξη που σχετίζεται με αυτήν: εάν το ΚΚΚ έλεγε ότι η ανάπτυξη θα ήταν 8%, τότε η ανάπτυξη ήταν συνήθως 8%. Εάν υπάρξει αβεβαιότητα σχετικά με αυτήν την προοπτική, τότε οι επενδυτές θα απαιτήσουν υψηλότερα ασφάλιστρα κέρδους (profit premiums) για να αιτιολογήσουν τους κινδύνους που αναλαμβάνουν. Τα τελευταία χρόνια, οι στρατηγιστές σε δημοκρατικές χώρες έχουν αναζητήσει τρόπους για να αποθαρρύνουν τις επιχειρήσεις τους από το να πάνε στην Κίνα ή για να ασκήσουν πίεση σε εκείνες που βρίσκονται ήδη εκεί, να φύγουν. Κατά ειρωνικό τρόπο, είναι η ίδια η αγορά, με τη μορφή της αντιστάθμισης κινδύνου έναντι της προοπτικής χαμηλότερης οικονομικής ανάπτυξης, που αρχίζει να επιβάλλει αυτές τις αποφάσεις. Οι Δυτικές Αρχές δεν χρειάζεται να διατάξουν τις εταιρείες να περιορίσουν τις φιλοδοξίες τους στην Κίνα: η διαφάνεια σχετικά με την έκταση της μακροοικονομικής επιβάρυνσης της Κίνας θα κάνει αυτή την δουλειά με φυσικό τρόπο. Μια εκλεκτική αποσύνδεση λαμβάνει χώρα, ακόμη και χωρίς τον μέγιστο εξαναγκασμό.

Οι επιπτώσεις από την επιβράδυνση της Κίνας θα επιβαρύνουν άνισα τις βασισμένες στην αγορά δημοκρατίες, και αυτό θα προκαλέσει εντάσεις μεταξύ των ομοϊδεατών φίλων. Το Πεκίνο θα ωθήσει ορισμένες εταιρείες να κάνουν υπομονή με την Κίνα και θα τιμωρήσει άλλες. Αυτό θα σπείρει διχόνοια [2] και δυσπιστία. Ταυτόχρονα, όμως, λιγότερη κινεζική ανάπτυξη σημαίνει λιγότερες αιτίες διαμάχης και λιγότεροι λόγοι για να διακινδυνεύσουν υπολήψεις και να [γίνουν] συμβιβασμοί σε αξίες. Για παράδειγμα, εάν η Κίνα αντιπροσωπεύει το 30% της οριακής αύξησης της παγκόσμιας ζήτησης για πολυτελή οχήματα, η ευθυγράμμιση ΗΠΑ-ΕΕ στην εμπορική πολιτική είναι δυσκολότερη από ό,τι αν το κινεζικό μερίδιο είναι μόνο 5%.

Για τις χώρες που θεωρούν την Κίνα όχι μόνο ως έναν οικονομικό αντίπαλο, αλλά και ως κινητήρια δύναμη της δικής τους ανάπτυξης, μια μειωμένη κινεζική προοπτική σημαίνει μια πιο αδύναμη προοπτική και για αυτές. Αυτό ισχύει για τα περίπου 55 έθνη [3] που έχουν εμπορικό πλεόνασμα με την Κίνα, τις 139 χώρες [4] που έχουν εγγραφεί στην Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός και άλλες που εξαρτώνται από τους Κινέζους τουρίστες (Γαλλία), την ζήτηση εταιρικών υπηρεσιών (Χονγκ Κονγκ, Σιγκαπούρη, Ηνωμένο Βασίλειο), ή άλλους κινητήρες της ανάπτυξης που εξαρτώνται από την Κίνα. Οι πιο αδύναμες από αυτές τις χώρες μπορεί να κολλήσουν πνευμονία εάν η Κίνα κρυολογήσει, το οποίο σημαίνει ότι μπορεί να δυσκολευτούν να εξυπηρετήσουν τα χρέη που ανέλαβαν εν αναμονή της διαρκούς αύξησης της κινεζικής ζήτησης ή να αντιμετωπίσουν πολιτικές αναταραχές εάν αποδειχθεί ότι έσφαλαν με το να αποφασίσουν να ευθυγραμμιστούν με το Πεκίνο.

Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, μια πιο βραδεία κινεζική οικονομία σημαίνει ότι το ΚΚΚ θα έχει λιγότερο χώρο για ελιγμούς στο εσωτερικό. Με λιγότερη δύναμη για δαπάνες, οι Κινέζοι ηγέτες θα πρέπει να ανησυχούν περισσότερο για την κοινωνική σταθερότητα. Λιγότερη δημοσιονομική ικανότητα σημαίνει λιγότεροι πόροι για τις εξωστρεφείς επενδύσεις και την επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια. Οι επιλογές σχετικά με τις προτεραιότητες των δημοσίων δαπανών θα γίνουν πιο δύσκολες. Επισήμως, το 2019, οι ύψους 261 δισεκατομμυρίων δολαρίων στρατιωτικές δαπάνες της Κίνας αντιπροσώπευαν το 1,4% του ΑΕΠ και αυξάνονταν κατά περίπου 6% ετησίως, αλλά πολλοί παρατηρητές πιστεύουν ότι οι δαπάνες είναι υψηλότερες και αυξάνονται ταχύτερα. Η υποστήριξη στην βιομηχανική πολιτική, ειδικά για την εμβάθυνση στην τεχνολογία, ανέρχεται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Αυτοί οι αριθμοί ωχριούν σε σύγκριση με τις αυξανόμενες μόνιμες δαπάνες για την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, τις υποδομές, τους κρατικούς μισθούς, την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους, και άλλες υποχρεώσεις. Οι δημοσιονομικές υποσχέσεις που δόθηκαν υπό την υπόθεση της αύξησης του ΑΕΠ κατά 5% ή περισσότερο θα πρέπει να περιοριστούν. Το Πεκίνο δεν μπορεί να κάνει όλα όσα ήλπιζε. Το κόμμα έχει οικοδομήσει αυταρχικά εργαλεία για να καταστείλει την δυσαρέσκεια, αλλά αυτά έχουν δοκιμαστεί μόνο κατά τη μακρά περίοδο της υψηλής ανάπτυξης.

Όταν του παρουσιαστούν αυτές οι αντιξοότητες, θα παραδεχθεί το Πεκίνο τα σφάλματά του και θα αναπροσανατολίσει την πολιτική του πίσω στην έκθεση στην αγορά που πέτυχε δεκαετίες διψήφιας ανάπτυξης; Ή μήπως το ΚΚΚ θα ακολουθήσει την αντίθετη πορεία, βαθύτερα στον κρατισμό της διοίκησης και του ελέγχου; Ο προηγούμενος αιώνας είδε την Κίνα να κινείται αμφίδρομα. Δεν μπορεί κάποιος να είναι σίγουρος, ακόμη και με τον Σι στο τιμόνι [5]. Αλλά η Κίνα δεν μπορεί να έχει τόσο τον σημερινό κρατισμό όσο και τους χθεσινούς ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης: θα πρέπει να επιλέξει. Αυτή η πραγματικότητα πυροδοτεί συζητήσεις και διαφωνίες σχετικά με τη μελλοντική πορεία. Τις τελευταίες εβδομάδες, ένας στρατός αξιωματούχων ξετύλιξε υποσχέσεις να εξυπηρετήσει τους επενδυτές, ενώ ένας άλλος επέμεινε ότι η ανάπτυξη ήταν καλή, οι στόχοι θα επιτευχθούν, και δεν θα γίνουν διορθώσεις. Η επιβράδυνση της ανάπτυξης θα φέρει αυτή τη μάχη στο προσκήνιο.

Η ΕΙΛΙΚΡΙΝΕΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η Ουάσιγκτον θα πρέπει να επιστήσει την προσοχή στην πραγματικότητα των οικονομικών προβλημάτων της Κίνας με υπεύθυνο τρόπο. Υπάρχουν τρεις κανόνες που πρέπει να τηρηθούν για να το κάνει αυτό. Πρώτον, να είναι αντικειμενική. Αυτό σημαίνει την ισχυροποίηση των αξιωματούχων των ΗΠΑ με το να τους παρασχεθούν ακριβείς αναλύσεις για την φύση των οικονομικών προκλήσεων της Κίνας και των παράπλευρων συνεπειών που θα προκύψουν. Οι ηγέτες των ΗΠΑ έμεναν υπερβολικά συχνά πίσω στην κατανόηση της σημασίας της περιόδου υψηλής ανάπτυξης της Κίνας˙ η επιβράδυνση προς την πιο αργή ανάπτυξη θα είναι εξίσου βαθιά και είναι ζωτικής σημασίας οι αξιωματούχοι της εκτελεστικής εξουσίας και του Κογκρέσου να είναι προετοιμασμένοι να την ερμηνεύσουν και να ανταποκριθούν αποτελεσματικά σε αυτήν.

Δεύτερον, να είναι ευφυώς ιδιοτελής. Κάποιοι θα μοχλεύσουν τα οικονομικά προβλήματα της Κίνας για να επιδιώξουν τη μέγιστη αποσύνδεση, κλείνοντας όλες τις εμπορικές και επενδυτικές ροές. Αυτό θα ήταν απερίσκεπτο: το οικονομικό διαζύγιο θα επέβαλε τεράστιο κόστος, θα επιδείνωνε τον πληθωρισμό, και δεν θα εξυπηρετούσε κανέναν στρατηγικό σκοπό. Η ιδιοτελής απάντηση σε μια κινεζική οικονομική ύφεση είναι να διατηρηθεί μια εμπορική και επενδυτική πολιτική στάση όσο το δυνατόν πιο προβλέψιμη, προσαρμοζόμενη με την πάροδο του χρόνου για να εξυπηρετήσει την ευημερία όλων των Αμερικανών και να μειώσει τις πρωτοεμφανιζόμενες ανησυχίες ασφαλείας. Αυτή η προσέγγιση είναι ζωτικής σημασίας διότι μεγιστοποιεί την αμερικανική ευημερία και διατηρεί πόρους για την επίλυση πραγματικών διλημμάτων ασφαλείας όταν αυτά ανακύπτουν. Θα ενθαρρύνει επίσης την ευθυγράμμιση μεταξύ της Ουάσιγκτον και των συμμάχων και εταίρων της. Μια τέτοια ευθυγράμμιση ήταν το πιο ισχυρό στοιχείο της Δυτικής απάντησης στην ρωσική επιθετικότητα και θα ήταν καθοριστική για την επιτυχία μιας επαναφοράς με την Κίνα. Οι συνέπειες της επιβράδυνσης της Κίνας θα πρέπει να αποτελούν τακτικό σημείο συζήτησης στο G-7, στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Organization for Economic Cooperation and Development), στο Συμβούλιο Εμπορίου και Τεχνολογίας ΗΠΑ-ΕΕ (U.S. – E.U. Trade and Technology Council), στον Τετραμερή Διάλογο για την Ασφάλεια (Quadrilateral Security Dialogue) και σε άλλα πολυμερή φόρα.

Τέλος, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να υιοθετήσει έναν νηφάλιο και εποικοδομητικό τόνο όταν συζητά τα οικονομικά προβλήματα της Κίνας: ο κομπασμός θα ήταν αντιπαραγωγικός [6]. Η επιβραδυνόμενη ανάπτυξη βλάπτει την ευημερία 1,4 δισεκατομμυρίων Κινέζων και αμέτρητων άλλων σε όλο τον κόσμο. Θα μπορούσε να ρίξει την Κίνα σε περαιτέρω ανελεύθερα κοινωνικά και πολιτικά μονοπάτια, εξίσου εύκολα όπως θα μπορούσε να την οδηγήσει προς τις μεταρρυθμίσεις. Οι αξιωματούχοι στην Ουάσιγκτον και σε άλλες Δυτικές πρωτεύουσες έχουν εύλογο συμφέρον για τις τύχες του πιο πολυπληθούς έθνους του κόσμου και έχουν την ευθύνη να αντιμετωπίσουν τους παγκόσμιους οικονομικούς κινδύνους που θα μπορούσαν να προκύψουν από μια κινεζική ύφεση. Τα κατάλληλα μηνύματα είναι ο θαυμασμός για τον κινεζικό λαό και τις τέσσερις δεκαετίες εξαιρετικής, βιώσιμης ανάπτυξης που επέβλεψαν οι ηγέτες του˙ η ταπεινοφροσύνη [για το] ότι και οι προηγμένες βιομηχανικές δημοκρατίες πέρασαν όλες από περιόδους οδυνηρής προσαρμογής και στα αναπτυξιακά τους ταξίδια˙ η ετοιμότητα για την αποκατάσταση των διαύλων συνεργασίας εάν ζητηθεί από το Πεκίνο˙ και η διαβεβαίωση ότι η Δύση δεν επιδιώκει να εκμεταλλευτεί [7] τις οικονομικές προκλήσεις της Κίνας, αλλά μάλλον θέλει να τις δει να επιλύονται με βιώσιμο τρόπο. Η Κίνα δεν χρειάζεται να χάσει για να κερδίσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/japan/2021-10-28/japans-hard-cho...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2020-12-04/chinese-communi...
[3] https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/CHN/Year/LTST/Trade...
[4] https://www.cfr.org/blog/countries-chinas-belt-and-road-initiative-whos-...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-12-08/decoding-xi-jin...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/competition-with-china-wit...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2021-02-05/kevin-r...

Copyright © 2022 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2022-04-15/age-slow-growth...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition