Πώς θα μπορέσει η Ουκρανία να ανοικοδομηθεί καλύτερα

Είναι κατανοητό ότι η προσοχή του κόσμου είναι στραμμένη στην στρατιωτική πλευρά του πολέμου στην Ουκρανία. Αλλά στο επόμενο στάδιο, η πολιτικοοικονομική στρατηγική ίσως είναι καθοριστική. Όπως έγραψε κάποτε ο Τάκιτος για την ρωμαϊκή στρατηγική στην Βρετανία, «δημιουργούν ερήμωση και το αποκαλούν ειρήνη». Η Ρωσία σκοπεύει να το κάνει αυτό στην Ουκρανία, όχι μόνο με πυραυλικά χτυπήματα και θηριωδίες εναντίον αμάχων, αλλά και καταστρέφοντας την οικονομία της χώρας. Ο στόχος της δεν είναι μόνο η φυσική καταστροφή της Ουκρανίας, είναι επίσης να εξουθενώσει τις ελπίδες της χώρας.

Ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, συναντάται με τον πρέσβυ της ΕΕ στην Ουκρανία, Matti Maasikas, ενώ κάνει την αίτηση για ένταξη στην ΕΕ, στο Κίεβο, τον Απρίλιο του 2022. Handout / Reuters
------------------------------------------

Μέχρι στιγμής, η Ρωσία έχει βλάψει επιτυχώς και σοβαρά τις οικονομικές προοπτικές της Ουκρανίας. Έχει διακόψει την λειτουργία των θαλάσσιων μεταφορών -τον βασικό τρόπο με τον οποίο η χώρα συνήθως εξάγει αγαθά- με ναυτικό αποκλεισμό. Ένα μεγάλο μέρος του λαού της Ουκρανίας έχουν ήδη γίνει πρόσφυγες ή έχουν εκτοπιστεί με άλλο τρόπο από τα σπίτια και τις επιχειρήσεις τους. Η συνολική οικονομία της Ουκρανίας έχει υποστεί ένα τεράστιο πλήγμα και η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι φέτος θα συρρικνωθεί κατά 45% (μολονότι το μέγεθος θα εξαρτηθεί από την διάρκεια και την ένταση του πολέμου).

Ο συνασπισμός των χωρών που βοηθούν την Ουκρανία, με επίκεντρο το G-7 και την Ευρωπαϊκή Ένωση, πρέπει επομένως να προετοιμάσει μια στρατηγική αντιμετώπισης. Το επίκεντρό της θα πρέπει να είναι ένα τολμηρό σχέδιο για να ανοικοδομήσουν την Ουκρανία [και να την κάνουν] καλύτερη από πριν. Τα έξοδα θα είναι σημαντικά: εκτός από την στρατιωτική βοήθεια, μια τέτοια προσπάθεια θα κοστίσει τουλάχιστον 500 δισεκατομμύρια δολάρια, και η βοήθεια θα πρέπει να αρχίσει να ρέει αυτόν τον μήνα. Όπως συνέβη με την αρωγή του Σχεδίου Μάρσαλ, τα περισσότερα από αυτά τα χρήματα πρέπει να προέλθουν από επιχορηγήσεις, όχι από δάνεια. Τόσο η Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank) όσο και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (International Monetary Fund) μπορούν να παράσχουν τεχνική βοήθεια, αλλά ένα τέτοιο σχέδιο θα ξεπεράσει γρήγορα τις υπάρχουσες ικανότητες τους. Οι σύμμαχοι της Ουκρανίας θα χρειαστούν νέους μηχανισμούς.

Μια βασική πιθανή πηγή κεφαλαίων: τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν παγώσει επί του παρόντος από τις κυβερνήσεις τουG-7 και της ΕΕ, καθώς και από [την κυβέρνηση] της Ελβετίας. Αυτή ίσως φαίνεται μια δραματική πρόταση. Αλλά τούτο είναι απολύτως συνεπές με τις διεθνείς νόρμες και τους κανόνες. Στην πραγματικότητα, η Ρωσία θα πρέπει να βιαστεί να διαπραγματευτεί, εάν θέλει να περιορίσει τις απώλειές της αποκλειστικά στα ήδη παγωμένα κεφάλαια. Ο συνασπισμός θα πρέπει επίσης να συνδέσει στενά τη μαζική ανοικοδόμηση με την ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έναν θεσμό που μπορεί να την βοηθήσει να ξεπεράσει τις προηγούμενες προκλήσεις στην διακυβέρνηση και να προσαρμόσει καλύτερα την οικονομία της στο μέλλον.

ΔΙΚΑΙΗ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ

Οι ειδικοί σχεδιάζουν ήδη μια φιλόδοξη στρατηγική για την ανανέωση της Ουκρανίας. Μια ομάδα οικονομολόγων που συγκεντρώθηκε από την Beatrice Weder di Mauro του Κέντρου Έρευνας Οικονομικής Πολιτικής (Centre for Economic Policy Research) του Λονδίνου, κυκλοφόρησε πρόσφατα το «A Blueprint for the Reconstruction of Ukraine» [1], μια πρόταση με βάση τα ιστορικά διδάγματα από προηγούμενες γιγάντιες προσπάθειες ανοικοδόμησης, συμπεριλαμβανομένου του Σχεδίου Μάρσαλ. ([Στην πρόταση] συνέβαλε ένας από εμάς, ο Simon Johnson). Η στρατηγική οραματίζεται τρία στάδια ανοικοδόμησης: πρώτον, μια απόκριση έκτακτης ανάγκης˙ δεύτερον, μια εκστρατεία για την ταχεία αποκατάσταση των ζωτικής σημασίας υποδομών και υπηρεσιών για την επαναφορά των βασικών λειτουργιών της οικονομίας και της κυβέρνησης˙ και τέλος, η τοποθέτηση της χώρας σε μια γρήγορη, διαρκή τροχιά ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού.

Η βοήθεια θα πρέπει να είναι γρήγορη αλλά υπό όρους, που θα διασφαλίζουν ότι η αρωγή θα δαπανάται σωστά και ότι η Ουκρανία θα κάνει περαιτέρω πρόοδο στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Η βοήθεια θα πρέπει να βοηθήσει την Ουκρανία να ευθυγραμμίσει το ρυθμιστικό και νομικό περιβάλλον της με τα πρότυπα της ΕΕ, να προωθήσει το εμπόριο, και να προσελκύσει άμεσες ξένες επενδύσεις. Οι πηγές και οι χρήσεις της χρηματοδότησης πρέπει να συντονίζονται στενά με τους χορηγούς και τους αποδέκτες για την ελαχιστοποίηση της σπατάλης και των καθυστερήσεων. Αυτό θα απαιτήσει μια νέα, σχετιζόμενη με την ΕΕ, ανεξάρτητη υπηρεσία, [η οποία θα είναι] εμπνευσμένη από την Διοίκηση Οικονομικής Συνεργασίας (Economic Cooperation Administration) που διαχειρίστηκε την βοήθεια του Σχεδίου Μάρσαλ.

Η ΕΕ δημιουργεί ήδη έναν θεσμό —το Ταμείο Αλληλεγγύης για την Ουκρανία (Ukraine Solidarity Trust Fund)— για να «διευκολύνει τις τεράστιες επενδύσεις για την αποκατάσταση της οικονομίας και των υποδομών της χώρας», όπως το έθεσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ. Το Ταμείο μπορεί επίσης να εκταμιεύσει χρήματα που θα ισχυροποιήσουν την κυβέρνηση της Ουκρανίας με άλλους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της προσπάθειας του Κιέβου να διανείμει κεφάλαια ως απόκριση σε μεμονωμένες αξιώσεις για ζημιές από την Ρωσία. Μπορεί επίσης να εκταμιεύσει χρήματα σε άλλες πληγείσες χώρες, όπως η Πολωνία, η οποία φροντίζει έναν μεγάλο αριθμό προσφύγων. Αλλά ο κύριος στόχος είναι η Ουκρανία, και τα χρήματα του ταμείου αλληλεγγύης θα πρέπει να δαπανώνται με τρόπο που θα είναι συνεπής με τα συμφέροντα της χώρας και εστιασμένος στους εθνικούς της θεσμούς. Το Ταμείο πρέπει να προσφέρει άμεση δημοσιονομική στήριξη στην Ουκρανία, όπως απαιτείται, και θα πρέπει να δαπανήσει σε αρμονία με τις βέλτιστες πρακτικές διαφάνειας της ΕΕ.