Μπορεί το Καζακστάν να αποτινάξει το κλεπτοκρατικό παρελθόν του; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μπορεί το Καζακστάν να αποτινάξει το κλεπτοκρατικό παρελθόν του;

Η καταπολέμηση της διαφθοράς στην Αλμάτι θα δοκιμάσει επίσης τις Δυτικές δεσμεύσεις εναντίον της διαφθοράς
Περίληψη: 

Η παγκόσμια εκστρατεία για την ανάκτηση του καζακικού πλούτου και την απαλλαγή των καζακικών θεσμών από την επιρροή του Nazarbayev βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά είναι πιθανό να εμπλέξει μια μεγαλύτερη και πιο ποικίλη ομάδα διεθνών δρώντων από όσο θα μπορούσαν ποτέ να φανταστούν ακόμη και οι πιο φλογεροί επικριτές του Nazarbayev.

Ο ALEXANDER COOLEY είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στην έδρα «Claire Tow» του Barnard College και συν-συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Dictators Without Borders.

Τον Ιανουάριο, το Καζακστάν βρισκόταν σε χάος: οι μαζικές διαδηλώσεις εναντίον της διαφθοράς εξαπλώνονταν σε όλη την χώρα, ωθώντας τον πρόεδρό της, Kassym-Jomart Tokayev, να απευθύνει έκκληση στην Ρωσία να στείλει ειρηνευτικές δυνάμεις από τον, υπό την ηγεσία της Ρωσίας, Οργανισμό της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (Collective Security Treaty Organization) για να συμβάλουν στην αποκατάσταση της τάξης. Σήμερα, ωστόσο, η ηρεμία έχει επιστρέψει στους δρόμους της Αλμάτι και άλλων μεγάλων καζακικών πόλεων. Σταθερά στην ηγεσία πλέον, ο Tokayev φαίνεται αποφασισμένος να επιδείξει στους πολύπαθους πολίτες του Καζακστάν ότι, τρεις δεκαετίες αφότου ανεξαρτητοποιήθηκε από την Σοβιετική Ένωση, η χώρα τους ξεκινά ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της.

03052022-1.jpg

Ο Καζάκος πρόεδρος, Kassym – Jomart Tokayev, εκφωνεί μια ομιλία που σηματοδοτεί τη Nauryz, μια αρχαία γιορτή με την οποία ανακηρύσσεται η εαρινή ισημερία, στην Αλμάτι, τον Μάρτιο του 2022. Pavel Mikheyev / Reuters
-----------------------------------------

Ο Tokayev αποκαθαίρει την κυβέρνηση του Καζακστάν από την επιρροή του αυταρχικού [1] προκατόχου του, Nursultan Nazarbayev, ο οποίος διατήρησε σημαντική επιρροή στην κυβέρνηση και τον ιδιωτικό τομέα, ακόμη και αφότου παραιτήθηκε από την προεδρία το 2019. Μέλη της οικογένειας του Nazarbayev έχουν ήδη απομακρυνθεί από τις κορυφαίες θέσεις της εκλογικής επιτροπής του Καζακστάν, από την πιο επιδραστική ομάδα επιχειρηματικού λόμπι, και από τις κορυφαίες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ο επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών του Καζακστάν —ο Karim Masimov, μακροχρόνιος πολιτικός σύμμαχος του Nazarbayev και δύο φορές πρωθυπουργός— έχει συλληφθεί με την κατηγορία της προδοσίας. Ο Tokayev έχει ανακοινώσει επίσης έναν μεγάλο λογιστικό έλεγχο και την αναδιάρθρωση του κρατικού περιουσιακού ταμείου του Καζακστάν, συμπεριλαμβανομένων των νέων προσλήψεων προσωπικού και διαδικασιών προμηθειών με σκοπό τη μείωση της παρεοκρατίας, η οποία πιστεύεται ότι αποτιμάται στα 69 δισεκατομμύρια δολάρια και ότι ελέγχει τουλάχιστον το 55% των περιουσιακών στοιχείων της χώρας.

Ωστόσο, το ολιγαρχικό δίκτυο του Καζακστάν εκτείνεται πολύ πέρα από τα σύνορά του. Μια έκθεση του [λογιστικού οργανισμού] KPMG, για το 2019, εκτίμησε ότι οι 162 πλουσιότεροι Καζάκοι ελέγχουν πλήρως το ήμισυ του πλούτου της χώρας, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου κρατείται τώρα στο εξωτερικό, στην Γενεύη, στο Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη, στο Παρίσι, και σε άλλα παγκόσμια χρηματοπιστωτικά κέντρα, πέρα από την εμβέλεια των καζακικών Αρχών. Σε μια ομιλία του στο υπουργικό συμβούλιο, στις αρχές Φεβρουαρίου, ο Tokayev διέταξε την κυβέρνησή του να εκπονήσει σχέδια για τον επαναπατρισμό αυτών των περιουσιακών στοιχείων εντός δύο μηνών. Σημείωσε επίσης την απόκλιση 5,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων μεταξύ της επίσημης αναφοράς της Κίνας και του Καζακστάν σχετικά με τον όγκο του εμπορίου μεταξύ των δύο χωρών, υποδηλώνοντας [ότι υπήρχε] διασυνοριακό λαθρεμπόριο σε μαζική κλίμακα. Σημαντικό είναι ότι τα διαπιστευτήρια του ίδιου του Tokayev ως μεταρρυθμιστή παραμένουν αμφίβολα, καθώς μια πρόσφατη αναφορά του Έργου Αναφοράς για το Οργανωμένο Έγκλημα και την Διαφθορά [2] (Organized Crime and Corruption Reporting Project, OCCRP) αποκάλυψε επίσης ότι ο ίδιος ο Tokayev και τα μέλη της οικογένειάς του είχαν συσσωρεύσει σημαντικό πλούτο στο εξωτερικό, όπως τραπεζικούς λογαριασμούς στην Ελβετία, μια εταιρεία με έδρα στο Ηνωμένο Βασίλειο, και κατοχή ακινήτων στην Ρωσία και στην Ελβετία.

Ακόμη και ο εντοπισμός αυτών των περιουσιακών στοιχείων παρουσιάζει λογιστικές και νομικές προκλήσεις που θα χρειαστούν χρόνια, όχι μήνες, για να τις ξεπεράσει η κυβέρνηση Tokayev. Η πρώην κυβερνώσα οικογένεια και οι υποκινητές της αφιέρωσαν δεκαετίες στο να κρύβουν παρανόμως αποκτηθέντα κρατικά κεφάλαια στο εξωτερικό, προετοιμαζόμενες για ακριβώς ένα τέτοιο παγκόσμιο κυνήγι περιουσιακών στοιχείων. Η περισσότερη από την τεράστια εξωχώρια περιουσία της οικογένειας Nazarbayev παραμένει κρυμμένη. Οι προσπάθειες να βρεθεί και να επαναπατριστεί όχι μόνο θα περιπλέξει την πολιτική μετάβαση στο Καζακστάν, αλλά θα προσελκύσει και Δυτικούς δικηγόρους, λογιστές, και εταιρείες διαχείρισης φήμης —προκαλώντας παράλληλα τις Δυτικές κυβερνήσεις να εφαρμόσουν πραγματικά τις παγκόσμιες δεσμεύσεις τους εναντίον της διαφθοράς.

ΜΙΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΗΓΕΤΩΝ

Σύντομα αφότου κατεστάλη η αναταραχή του Ιανουαρίου, ο Tokayev φάνηκε να καταλήγει σε μια συμφωνία με τον Nazarbayev. Καθ’ όλη την διάρκεια της κρίσης, ο Tokayev είχε επιρρίψει την ευθύνη στην οικονομική ανισότητα που ώθησε πολλούς από τους διαδηλωτές στο να εστιάσουν στην διαφθορά της οικογένειας Nazarbayev. Στην πρώτη του δημόσια εμφάνιση μετά τις διαδηλώσεις, ο Nazarbayev αρνήθηκε ότι υπήρχε οποιοδήποτε πολιτικό ρήγμα με τον διάδοχό του, ισχυριζόμενος με σεμνότητα ότι τώρα ήταν απλώς ένας συνηθισμένος συνταξιούχος, που ελπίζει σε μια ήσυχη συνταξιοδότηση. Mε αντάλλαγμα να του επιτραπεί να αποσυρθεί στο Καζακστάν, υποδήλωσε ο Nazarbayev, έχει αποδεχθεί την εξουσία του Tokayev και έχει αποσυρθεί ο ίδιος και ο στενός κύκλος του από θέσεις πολιτικής και οικονομικής επιρροής.

Ωστόσο, υπάρχει ένα πρόβλημα με αυτό το φαινομενικά ειρηνικό σύμφωνο μετάβασης. Ούτε ο Tokayev, ούτε το Υπουργείο Οικονομικών, ούτε η κεντρική τράπεζα, ούτε το γραφείο του γενικού εισαγγελέα γνωρίζουν την πραγματική έκταση της παγκόσμιας περιουσίας των Nazarbayev. Καθώς θα αποκαλυφθεί τελικά η κλίμακα και η έκταση της εξωχώριας οικονομικής αυτοκρατορίας της οικογένειας, είναι πιθανό ότι αυτό το σύμφωνο θα φθαρεί, ακόμη και θα αμφισβητηθεί.