Πώς να δοθεί στον Πούτιν μια εύσχημη έξοδος από την Ουκρανία

Στις 15 Φεβρουαρίου 1989, ο Σοβιετικός στρατηγός Boris Gromov διέσχισε την Γέφυρα της Φιλίας (Friendship Bridge) από το Αφγανιστάν στην Σοβιετική Ένωση, όπου τον υποδέχτηκαν οι σοβιετικές τηλεοπτικές κάμερες και του δόθηκε ένα μπουκέτο με κόκκινα γαρίφαλα. Μετά από έναν δεκαετή πόλεμο στο Αφγανιστάν, ο Gromov ήταν επισήμως ο τελευταίος Σοβιετικός στρατιώτης που εγκατέλειψε την χώρα. Η Μόσχα χρησιμοποίησε την χορογραφημένη του διαδρομή για να σηματοδοτήσει ότι η αποστολή ήταν επιτυχής, και για να υπογραμμίσει την ομαλή αποχώρησή της, μια [αποχώρηση] που βρισκόταν σε πλήρη αντίθεση με τις τελευταίες ημέρες του πολέμου του Βιετνάμ, όταν οι Αμερικανοί σκαρφάλωναν απελπισμένα σε ελικόπτερα για να δραπετεύσουν από την Σαϊγκόν.

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, σε μια τελετή στη Μόσχα, τον Νοέμβριο του 2015. Pool / Reuters
-----------------------------------------------------------

Αλλά επρόκειτο για παρωδία. Ο Gromov είχε περάσει την προηγούμενη νύχτα σε ένα ξενοδοχείο στην Σοβιετική Ένωση, και ταξίδεψε στο Αφγανιστάν μόνο για να σκηνοθετήσει την έξοδο. Τελικά, οι θεατρινισμοί δεν ξεγέλασαν σχεδόν κανέναν, ακόμη και εντός της ίδιας της Σοβιετικής Ένωσης. Ο πόλεμος της χώρας στο Αφγανιστάν [2] υποτίθετο ότι θα ήταν ταχύς: η Μόσχα είχε σχεδιάσει να εγκαταστήσει γρήγορα ένα νέο καθεστώς πιο φιλικό προς τα συμφέροντά της και στην συνέχεια να αποχωρήσει. Αντίθετα, η μακροχρόνια επέμβαση προκάλεσε μια βάναυση εκστρατεία καταστολής του αντάρτικου που οδήγησε σε 14.000 επίσημους σοβιετικούς θανάτους (ο πραγματικός αριθμός είναι πιθανώς πολύ μεγαλύτερος). Η Μόσχα όντως εγκατέστησε μια νέα κυβέρνηση στην Καμπούλ, αλλά αυτή ήταν βαθιά ασταθής.

Τελικά, αυτή η αποτυχία δυσφήμησε ολόκληρο το σοβιετικό σύστημα και ενθάρρυνε τις μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό, που συνέβαλαν στην κατάρρευση του κράτους. Ο πόλεμος συνέβαλε στο να δημιουργηθεί ένα χάσμα μεταξύ του σοβιετικού στρατού και του λαού, πυροδοτώντας διαδηλώσεις εναντίον του στρατού και της στρατολόγησης στην Γεωργία, στην Λετονία, στην Λιθουανία, και αλλού. Το 1992, ο Edward Shevardnadze, ο πρώην Σοβιετικός υπουργός Εξωτερικών και βασικός αρχιτέκτονας της περεστρόικα και της γκλάσνοστ, περιέγραψε την απόφαση να φύγει από το Αφγανιστάν ως «το πρώτο και πιο δύσκολο βήμα» στη μεταρρυθμιστική διαδικασία. «Όλα τα άλλα εκπορεύθηκαν από αυτό».

Τριάντα τρία χρόνια αφότου η Σοβιετική Ένωση αποσύρθηκε από το Αφγανιστάν, η Ρωσία βρίσκεται σε μια άλλη σύγκρουση που είναι καταστροφική και δεν μπορεί να κερδηθεί. Είναι πλέον σαφές ότι ο αρχικός στόχος του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, στην Ουκρανία [3] —η ανατροπή της κυβέρνησης της χώρας και η αντικατάστασή της με ένα εύκαμπτο καθεστώς πληρεξουσίων— είναι ανέφικτος. Η Ουκρανία θα συνεχίσει να υπάρχει ως ανεξάρτητο κράτος, και θα είναι πιο φιλοδυτική από ποτέ. Αντί να αποδυναμώσει το ΝΑΤΟ, ο πόλεμος της Ρωσίας έχει αναζωογονήσει την συμμαχία, ενώ έχει απομονώσει την δική της οικονομία. Δεκάδες χιλιάδες Ρώσοι στρατιώτες έχουν ήδη σκοτωθεί και τραυματιστεί στην εισβολή, η οποία εξελίσσεται σε έναν εξουθενωτικό πόλεμο φθοράς.

Η Ουκρανία, ωστόσο, υποφέρει επίσης [4] από τον πόλεμο, καθώς χιλιάδες κάτοικοί της σκοτώνονται, ενώ η οικονομία της καταρρέει. Άλλα μέρη του κόσμου δυσκολεύονται με τις αλυσιδωτές συνέπειες της σύγκρουσης, συμπεριλαμβανομένων των εισροών προσφύγων και της έλλειψης σιτηρών. Η συνεχιζόμενη καταστροφή έχει οδηγήσει κάποιους Δυτικούς σχολιαστές να ζητήσουν μια λύση μέσω διαπραγμάτευσης για τον πόλεμο, που θα μπορούσε να δώσει στον Πούτιν ουσιαστικές παραχωρήσεις, ως αντάλλαγμα για μια ρωσική απόσυρση, όπως ο διευρυμένος και επισημοποιημένος ρωσικός έλεγχος στην περιοχή της Ντονμπάς -προσφέροντας στη Μόσχα αυτό που ο στρατιωτικός θεωρητικός Sun Tzu αποκάλεσε «χρυσή γέφυρα» εξόδου από την σύγκρουση. Οι επικριτές, εν τω μεταξύ, αποδοκιμάζουν οποιαδήποτε συζήτηση για μια διέξοδο στον Πούτιν, ως πράξη κατευνασμού και ανταμοιβή για τις βάναυσες θηριωδίες της Ρωσίας, που μόνο θα ενθαρρύνει τον αυταρχικό να εμπλακεί σε περαιτέρω επιθετικότητα. Κατ’ αυτούς, δεν υπάρχει υποκατάστατο μιας απόλυτης νίκης της Ουκρανίας.

Η ιστορία του πώς η Σοβιετική Ένωση έφυγε από το Αφγανιστάν υποδηλώνει ότι αμφότερες οι οδοί είναι δυνατές -η Δύση μπορεί να δημιουργήσει μια διευθέτηση μέσω διαπραγμάτευσης και να δώσει στην Ουκρανία μια αποφασιστική νίκη. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι Ηνωμένες Πολιτείες συμφώνησαν να επιτρέψουν στη Μόσχα να λάβει παραχωρήσεις που θα έσωζαν την αξιοπρέπειά της, ώστε να βγάλει τα σοβιετικά στρατεύματα από το Αφγανιστάν. Αλλά αυτές [οι παραχωρήσεις] ήταν εσκεμμένα ανούσιες και ελάχιστα έκαναν για να καμουφλάρουν αυτό που ήταν μια σαφής ήττα. Σήμερα, η Δύση και η Ουκρανία μπορούν να προσφέρουν στη Μόσχα επιφανειακά κέρδη, ως κίνητρο για να αποσυρθεί, ενόσω εργάζονται για να εδραιώσουν την εικόνα της ρωσικής αποτυχίας και να αποδυναμώσουν την πολιτική θέση του Πούτιν. Η Δύση θα έπρεπε, με άλλα λόγια, να χτίσει στον Πούτιν όχι μια χρυσή γέφυρα, αλλά μια επίχρυση γέφυρα: μια οδό εξόδου από τον πόλεμο που θα είναι αρκετά ελκυστική για το Κρεμλίνο ώστε να τερματίσει τις μάχες, αλλά με τον καιρό θα θεωρηθεί φθηνή και ντροπιαστική. Το αποτέλεσμα ίσως να μην είναι η οργασμική νίκη που οραματίζονται τα γεράκια: οι Ουκρανοί στρατιώτες ίσως να μην κυνηγήσουν τα εξαθλιωμένα ρωσικά στρατεύματα από τη Ντονμπάς. Ωστόσο, θα είναι μια ουσιαστική νίκη του Κιέβου.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ