Η «ενεργητική αντίσταση» του Ιράν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η «ενεργητική αντίσταση» του Ιράν

Τι δείχνει η κατάληψη των δύο ελληνόκτητων πλοίων για την ιρανική στρατηγική σκέψη
Περίληψη: 

Η στρατηγική της «ενεργητικής αντίστασης» υπαγορεύει ότι όποτε το Ιράν αντιλαμβάνεται μια εχθρική ή απειλητική κίνηση προς τα συμφέροντά του, πρέπει να αντιδρά με προσεκτικά υπολογισμένα αλλά συνάμα δυναμικά αντίμετρα που αυξάνουν κατά πολύ το κόστος στο άλλο μέρος, προκειμένου να το εξαναγκάσει σε υπαναχώρηση από την αρχική του ενέργεια ή σε παραχώρηση άλλου είδους ανταλλαγμάτων.

Ο ΑΛΕΞΗΣ ΛΕΚΑΚΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΙΟΣ είναι υποψήφιος διδάκτωρ ιρανικής εξωτερικής πολιτικής στο τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου και υπότροφος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ). Στο πλαίσιο της υπό εκπόνηση διατριβής του, έχει πραγματοποιήσει επιτόπια έρευνα στην Τεχεράνη.

Αναντιρρήτως, η κατάληψη των δύο ελληνόκτητων πετρελαιοφόρων στις 27 Μαΐου από το Ιράν αποτελεί μια παράνομη ενέργεια, η οποία έχει οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου κρίση στις ελληνο-ιρανικές σχέσεις, οι οποίες θα πρέπει να σημειωθεί ότι είναι παραδοσιακά καλές ένεκα κυρίως της αλληλοσυμπληρωματικότητας των δύο οικονομιών, και δευτερευόντως λόγω μιας συναντίληψης των δύο χωρών ότι αποτελούν αμφότερες μεγάλους πολιτισμούς.

Ταυτόχρονα, όμως, οφείλεται να επισημανθεί ότι για τους συστηματικούς παρατηρητές της ιρανικής εξωτερικής πολιτικής, μεταξύ των οποίων κι ο υποφαινόμενος, δεν αποτελεί μια απρόσμενη κίνηση εκ μέρους της Τεχεράνης, διότι έχει προβεί σε ανάλογης φύσεως ενέργειες κατά το πρόσφατο παρελθόν. Συνεπώς, προκειμένου να κατανοηθεί το όλο συμβάν, κρίνεται σκόπιμο να αναλυθεί υπό το πρίσμα της ιρανικής στρατηγικής σκέψεως. Συγκεκριμένα, η παράνομη κατάσχεση των δύο πλοίων αποτελεί άλλη μια εκδήλωση της επονομαζόμενης ιρανικής στρατηγικής της «ενεργητικής αντίστασης», την οποία η Τεχεράνη ακολουθεί σταθερά κι άοκνα τα τελευταία τρία έτη, ανεξαρτήτως του ποιος βρίσκεται στον προεδρικό θώκο (Ροχανί ή Ραϊσί), καθότι έχει αποφασισθεί σε ανώτερο επίπεδο.

07062022-2.jpg

Το υπό σημαία Λιβερίας πετρελαιοφόρο Ice Energy μεταφέρει αργό πετρέλαιο από το υπό ιρανική σημαία δεξαμενόπλοιο Lana (πρώην Pegas), στα ανοιχτά της Καρύστου, στις 26 Μαΐου 2022. REUTERS/Costas Baltas
--------------------------------------------------------------

H στρατηγική της «ενεργητικής αντίστασης» υπαγορεύει ότι όποτε το Ιράν αντιλαμβάνεται μια εχθρική ή απειλητική κίνηση προς τα συμφέροντά του, πρέπει να αντιδρά με προσεκτικά υπολογισμένα αλλά συνάμα δυναμικά αντίμετρα που αυξάνουν κατά πολύ –αν όχι σε αφόρητο βαθμό– το κόστος στο άλλο μέρος, ακόμη και αν κάτι τέτοιο συνεπάγεται την κατάφωρη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και την χρήση περιορισμένης σκληρής ισχύος, προκειμένου να εξαναγκάσει το άλλο μέρος σε υπαναχώρηση από την αρχική του ενέργεια ή σε παραχώρηση άλλου είδους ανταλλαγμάτων. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια σκληρή πολιτική οδόντα αντί οδόντος, που αποσκοπεί επίσης να λειτουργήσει εκφοβιστικά/αποτρεπτικά απέναντι σε άλλες χώρες, ούτως ώστε να απόσχουν μελλοντικά από ενέργειες που θα έπλητταν τα συμφέροντα του Ιράν, εν προκειμένω την κατάσχεση του πετρελαίου του.

Πέραν τούτου, η στρατηγική της «ενεργητικής αντίστασης» συνδέεται άρρηκτα με μια θεμελιώδη αρχή της ιρανικής εξωτερικής πολιτικής, την αρχή ezzat (αξιοπρέπεια). Βάσει αυτής της αρχής, το Ιράν οφείλει πάση θυσία να διαφυλάττει στην διεθνή αρένα την εθνική αξιοπρέπειά του, που σημαίνει ότι δεν μπορεί να μείνει αδρανές και παθητικό απέναντι σε ταπεινωτικές κινήσεις τρίτων χωρών, αλλά πρέπει να απαντά δυναμικά, για να οδηγήσει την άλλη πλευρά σε οπισθοχώρηση. To Ιράν έχει επανειλημμένως επισημάνει ότι η Δύση οφείλει να του δείχνει τον δέοντα σεβασμό, κι έχει τονίσει πως στην περίπτωση που η εκείνη δεν το πράττει, θα πρέπει να της υπενθυμίζεται δια μιας αποφασιστικής ιρανικής στάσεως, διότι κατά την άποψή του η αδυναμία απέναντι σε απειλές κι επιθετικές ενέργειες προσκαλεί νέες διεκδικήσεις από το άλλο μέρος, κι ως εκ τούτου πρέπει να αποφεύγεται σε κάθε περίπτωση. Δεν πρέπει να υποτιμάται η ανωτέρω παράμετρος, καθότι το Ιράν είναι αποδεδειγμένα διατεθειμένο να πληρώσει μεγάλο οικονομικό και πολιτικό κόστος για την προάσπιση του εθνικού του κύρους, που είναι ένα από τα σημαντικότερα εναπομείναντα στοιχεία πάνω στα οποία στηρίζει τη νομιμοποίησή του το ιρανικό πολιτικό σύστημα. Μάλιστα, το Ιράν αρέσκεται να υπενθυμίζει ότι δεν υποχωρεί απέναντι σε άδικες ή επιθετικές, κατά την εκτίμησή του, κινήσεις, κι ότι η στρατηγική της «ενεργητικής αντίστασης» είναι ένα επιτυχημένο αντίδοτο απέναντι σε αυτές [1].

Ο κύριος εκτελεστικός βραχίονας της στρατηγικής της «ενεργητικής αντίστασης» είναι οι Φρουροί της Επανάστασης, στους οποίους σημειωτέον έχει ανατεθεί η φύλαξη του Περσικού Κόλπου από το 2008 [2]. Γι’ αυτόν τον λόγο, άλλωστε, τα δύο ελληνόκτητα πλοία κατελήφθησαν από το ναυτικό των Φρουρών της Επανάστασης, κι όχι από το πολεμικό ναυτικό του εθνικού στρατού. Επομένως, δεν πρόκειται για μια αυτόνομη απόφαση των Φρουρών της Επανάστασης, όπως έχει εσφαλμένα υποστηριχθεί στον εγχώριο δημόσιο διάλογο. Το γεγονός ότι λίγο πριν την γνωστοποίηση της κατάληψης των ελληνικών δεξαμενόπλοιων, ο ιρανικός ισότοπος Nour News –ο οποίος συνδέεται με το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας (ΑΣΕΑ)– προανήγγειλε την λήψη τιμωρητικών μέτρων κατά της Ελλάδας [3], σημαίνει ότι το Ιράν ήθελε να δείξει ότι η ενέργειά του είχε την έγκριση του κορυφαίου οργάνου λήψης αποφάσεων της χώρας πάνω σε κρίσιμα ζητήματα ασφάλειας κι εξωτερικής πολιτικής, του ΑΣΕΑ.