H νότια στρατηγική της Κίνας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

H νότια στρατηγική της Κίνας

Το Πεκίνο χρησιμοποιεί τον Παγκόσμιο Νότο για να περιορίσει την Αμερική

Καθώς σκιαγραφούσαν το πώς η χώρα τους θα μπορούσε να επιτύχει αυτόν τον στόχο, κάποιοι Κινέζοι εμπειρογνώμονες συνηγόρησαν υπέρ μιας στρατηγικής εξισορρόπησης που θα «βάδιζε προς τα δυτικά» σε όλη την ευρασιατική ξηρά προκειμένου να αντισταθμίσει την αυξανόμενη συγκέντρωση των διπλωματικών, οικονομικών και στρατιωτικών προσπαθειών των Ηνωμένων Πολιτειών στη θαλάσσια Ασία. Άλλοι, ωστόσο, επέμειναν ότι ο Παγκόσμιος Νότος θα μπορούσε και πάλι να παίξει κρίσιμο ρόλο, βοηθώντας την Κίνα εναντίον του ηγεμονικού αντιπάλου, ειδικά δεδομένου ότι η έλλειψη Δυτικού ενδιαφέροντος σε εκείνες τις περιοχές θα διευκόλυνε την αποστολή. Ενόσω δημιουργούσαν αυτή την δεύτερη επιλογή υπό τον σημερινό πρόεδρο Σι [3], οι θεωρητικοί του ΚΚΚ ανακάλυψαν τις έννοιες της αντιπερικύκλωσης που είχαν αναπτυχθεί από τον Μάο δεκαετίες νωρίτερα. Και σήμερα, όπως και υπό τον Μάο, οι στρατηγικές ελίτ του Πεκίνου φαίνεται να πιστεύουν ότι η ηγεσία ενός ενωμένου μετώπου στον Παγκόσμιο Νότο θα συμβάλλει να αντισταθμιστούν αυτές που αντιλαμβάνονται ως προσπάθειες της Δύσης να απομονώσει την Κίνα και να αποτρέψει την άνοδό της.

Μια σημαντική διαφορά με την δεκαετία του 1960, ωστόσο, είναι η οικονομική βαρύτητα της Κίνας. Χάρη στην πολυδιαφημισμένη Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός (Belt and Road Intitative) του Σι, η παρουσία της Κίνας γίνεται αισθητή σε όλο τον κόσμο, από τα κράτη των Νήσων του Ειρηνικού [4] έως τις ακτές της Αφρικής στον Ατλαντικό. Το Πεκίνο έχει υποστηρίξει περαιτέρω αυτές τις χώρες με δάνεια, επενδύσεις, υποδομές και ενισχυμένη συνεργασία σε μια διαρκώς διευρυνόμενη σειρά τομέων. Ως αποτέλεσμα, η Κίνα έχει τόσο κίνητρα όσο και δυνητική μόχλευση που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να συγκεντρώσει συνασπισμούς αναπτυσσόμενων κρατών που θα ευθυγραμμιστούν υπέρ της και εναντίον της Δύσης.

Η οικονομική επένδυση της Κίνας στον Παγκόσμιο Νότο θα συμβάλει επίσης στην ενίσχυση της μακροπρόθεσμης οικονομικής ανάπτυξης και της ευημερίας της χώρας. Η αστικοποιημένη μεσαία τάξη της Αφρικής αναμένεται να αυξηθεί έως και κατά 800 εκατομμύρια ανθρώπους τα επόμενα 15 χρόνια -ένας πληθυσμός που θα μπορούσε να είναι μια τεράστια νέα πηγή ζήτησης για τις κινεζικές επιχειρήσεις. Οι κινεζικές εταιρείες που δημιουργούν δίκτυα τεχνολογίας πληροφοριών σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο ίσως είναι σε θέση να συλλέξουν τεράστιους θησαυρούς ψηφιακών δεδομένων από την ποικιλόμορφη πελατειακή βάση τους, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να συμβάλλουν στην εκπαίδευση αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης -ένα απαραίτητο βήμα προς την εκπλήρωση της φιλοδοξίας της Κίνας να γίνει μια μελλοντική παγκόσμια τεχνολογική ηγέτιδα. Τέλος, όπως φαίνεται σε μια έκθεση του Μαΐου 2022 [5] που δημοσιεύτηκε από το Εθνικό Γραφείο Ασιατικών Ερευνών (National Bureau of Asian Research), η επένδυση της Κίνας στις αφρικανικές υποδομές μπορεί να σχεδιαστεί για να συμβάλλει στη μετατροπή της ηπείρου σε μια εναρμονισμένη πλατφόρμα παραγωγής χαμηλού κόστους, επιτρέποντας στις αφρικανικές χώρες να παίξουν για την Κίνα έναν ρόλο σαν αυτόν που έχει παίξει η Κίνα για την Δύση. Εν ολίγοις, το Πεκίνο προφανώς ελπίζει ότι οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου μπορεί να συμβάλουν στη μείωση της εξάρτησης της Κίνας από τις αγορές των ΗΠΑ και της Ευρώπης, δημιουργώντας παράλληλα ένα βιώσιμο οικονομικό υποσύστημα που θα είναι ουσιαστικά αποσυνδεδεμένο από την Δύση.

ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΗ ΙΣΧΥΣ

Σε κάποιες από τις προσπάθειές της στον αναπτυσσόμενο κόσμο, η Κίνα ήδη επιτυγχάνει. Αναλογιστείτε τις προσπάθειές της να χρησιμοποιήσει την βαθύτερη εμπλοκή με τον Παγκόσμιο Νότο για να απονομιμοποιήσει αυτές που το ΚΚΚ χλευάζει ως «τις αποκαλούμενες οικουμενικές αξίες» της Δύσης. Οι αναπτυσσόμενες χώρες μπορούν να ψηφίζουν στους διεθνείς θεσμούς με τρόπους που ενισχύουν τις προτιμήσεις της Κίνας, και πολλές το έχουν κάνει σε ψηφίσματα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πολλές αναδυόμενες οικονομίες συμμετέχουν επίσης σε πλατφόρμες υπό την ηγεσία της Κίνας, όπως ο Διάλογος Νότου-Νότου για τα ανθρώπινα δικαιώματα (South–South Dialogue for Human Rights)· προσυπογράφουν κινεζικές έννοιες όπως η «κοινότητα του κοινού μέλλοντος», το όραμα του κόμματος για μια κινεζο-κεντρική παγκόσμια τάξη πραγμάτων· αντηχούν τα προτιμώμενα αφηγήματα της Κίνας· και, στην πορεία, δίνουν στο Πεκίνο περισσότερη ισχύ στον διεθνή διάλογο. Οι Kινέζοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν βοηθηθεί, σε κάποιο βαθμό, από τις αποτυχίες της Δύσης. Κάποιες αναπτυσσόμενες χώρες είναι απογοητευμένες με το φιλελεύθερο δημοκρατικό μοντέλο που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, το οποίο πιστεύουν ότι δεν έχει εκπληρώσει τις υποσχέσεις του. Ενθαρρυμένες από τα αδιάκοπα προγράμματα κατάρτισης της Κίνας που έχουν σχεδιαστεί για να διαμοιράσουν τις κυβερνητικές πρακτικές του Πεκίνου, περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες θα μπορούσαν να καταλήξουν στην επιλογή να δανειστούν [6] στοιχεία του κρατιστικού, μερκαντιλιστικού, και καταπιεστικού αυταρχικού μοντέλου της Κίνας. Με αυτόν τον τρόπο, επίσης, οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου μπορούν να συμβάλλουν στο να καθαγιαστεί η Κίνα ως ο διαιτητής για τα διεθνή σωστά και λάθη.

Η διευρυνόμενη επιρροή του Πεκίνου στον αναπτυσσόμενο κόσμο θα μπορούσε επίσης να ενισχύσει την ικανότητά του να προβάλλει στρατιωτική ισχύ ή, κατ’ ελάχιστον, να περιορίσει τις στρατιωτικές επιλογές άλλων χωρών και την ελευθερία ελιγμών τους. Η Κίνα είναι ακόμη επιφυλακτική [7] όσον αφορά την επίδειξη της στρατιωτικής δύναμης της, και παρουσιάζει τις στρατιωτικές της δραστηριότητες στο εξωτερικό απλώς ως προϊόν μιας νομιμοποιημένης ανάγκης να προστατεύσει τα διευρυνόμενα συμφέροντά της. Αλλά το 2017, ίδρυσε μια ναυτική βάση στην ανατολικοαφρικανική χώρα του Τζιμπουτί, και υποθάλπει σχέδια να δημιουργήσει τουλάχιστον άλλο ένα στρατιωτικό φυλάκιο στο εξωτερικό, στην Καμπότζη. Η Κίνα είναι πιθανό να λάβει περαιτέρω μέτρα για να προωθήσει τη μόνιμη παρουσία της κοντά σε άλλα θαλάσσια σημεία συγκέντρωσης και κατά μήκος ζωτικής σημασίας θαλάσσιων οδών.