H νότια στρατηγική της Κίνας

Την τελευταία δεκαετία, ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, έχει προσπαθήσει να βοηθήσει την Κίνα να αποκτήσει αυτή που θεωρεί ότι είναι η δικαιωματική της θέση της στο κέντρο της παγκόσμιας σκηνής. Για να το κάνει αυτό, ο Σι -μαζί με την υπόλοιπη ηγεσία της Κίνας- προσπαθεί να εδραιώσει την οικονομική, πολιτική, διπλωματική, και στρατιωτική ισχύ της χώρας. Εργάζεται επίσης για να αντιμετωπίσει την πίεση των ΗΠΑ στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού. Η επιθυμία του Σι να μετατρέψει την Κίνα στο πιο ισχυρό κράτος του κόσμου συνδυάζεται, σε τελική ανάλυση, με ένα αναπόφευκτο επακόλουθο: την επιτακτική ανάγκη να σταματήσει αυτές που θεωρεί ως προσπάθειες της Δύσης να την περιορίσει.

Ο πρωθυπουργός των Νήσων του Σολομώντος, Manasseh Sogavare, και ο Κινέζος ηγέτης, Li Keqiang, στο Πεκίνο, τον Οκτώβριο του 2019. Thomas Peter / Reuters
--------------------------------------------

Αλλά η μεγάλη στρατηγική της Κίνας περιλαμβάνει ένα τρίτο στοιχείο: την διεκδίκηση της κυρίαρχης θέσης της σε ένα διαφορετικό διεθνές σύστημα κρατών. Οι Κινέζοι πολιτικοί επιχειρούν να δημιουργήσουν μια σφαίρα επιρροής που θα αποτελείται όχι μόνο από την αμέσως όμορη περιοχή της χώρας τους, αλλά και από ολόκληρο τον αναδυόμενο, μη δυτικό και σε μεγάλο βαθμό μη δημοκρατικό κόσμο - τον «Παγκόσμιο Νότο». Η εξασφάλιση της κυριαρχίας σε αυτή την τεράστια ζώνη εθνών θα παρείχε μια ισχυρή βάση για την ισχύ της Κίνας [1], ενώ θα περιόριζε τις ενέργειες και την επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών. Τελικά, αυτό θα μπορούσε να σημάνει το τέλος της παγκόσμιας ηγεμονίας των ΗΠΑ.

ΞΕΚΙΝΗΣΤΕ

Ο αναπτυσσόμενος κόσμος έχει αποτελέσει μια σταθερή εστίαση της κινεζικής διπλωματίας από τα πρώτα χρόνια της Λαϊκής Δημοκρατίας. Μεταξύ του 1946 και του 1974, ο Μάο Τσε Τουνγκ τελειοποίησε το όραμά του για το πώς θα έπρεπε να εκτυλιχθεί ο αγώνας εναντίον των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, εστιάζοντας στον Παγκόσμιο Νότο. Η θεωρία του των «τριών κόσμων» οραματιζόταν ένα ενωμένο μέτωπο που θα συγκέντρωνε χώρες από την Αφρική, την Ασία και την Λατινική Αμερική, αποτελώντας τον Τρίτο Κόσμο, σε έναν κοινό αγώνα εναντίον του Πρώτου Κόσμου —που αποτελείτο από τις ιμπεριαλιστικές Ηνωμένες Πολιτείες και (μετά την Σινο-Σοβιετική διάσπαση ) την Σοβιετική Ένωση. Εν τω μεταξύ, η Κίνα θα καλόπιανε και θα εξουδετέρωνε τον Δεύτερο Κόσμο, που αποτελείτο από μεσαίες δυνάμεις όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, και τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης. Ο Μάο πίστευε ότι ένα ενωμένο μέτωπο αναπτυσσόμενων χωρών με επικεφαλής την Κίνα, θα μπορούσε να περικυκλώσει και να απομονώσει τις ηγεμονικές δυνάμεις, με τον ίδιο τρόπο που το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) στα πρώτα χρόνια του πολιτικού του αγώνα είχε «περικυκλώσει τις πόλεις από την ύπαιθρο», σύμφωνα με τα λόγια του Μάο, δίνοντας τελικά την δυνατότητα στην κομμουνιστική επανάσταση να θριαμβεύσει. Για τον σκοπό αυτό, αρχής γενομένης από τα μέσα της δεκαετίας του 1950, το Πεκίνο παρείχε τεχνική και οικονομική αρωγή σε επαναστατικά και αντιαποικιακά απελευθερωτικά κινήματα του Τρίτου Κόσμου.

Ωστόσο, η εσωτερική αναταραχή και τα περιορισμένα οικονομικά μέσα της ίδιας της Κίνας περιόρισαν τελικά την ικανότητά της να εδραιώσει έναν αποτελεσματικό αντι-ηγεμονικό συνασπισμό. Και έτσι, όταν ο Ντενγκ Ξιαοπίνγκ ανέλαβε την εξουσία μετά τον θάνατο του Μάο, εγκατέλειψε την επαναστατική ζέση του προκατόχου του και αντ' αυτού προτεραιοποίησε την οικοδόμηση της εθνικής ισχύος της Κίνας. Αλλά οι αναπτυσσόμενες χώρες παρέμειναν σημαντικές για το Πεκίνο, αν και για διαφορετικούς ιδεολογικούς και γεωστρατηγικούς λόγους. Αντίθετα, ο Παγκόσμιος Νότος συνέβαλε στην εξυπηρέτηση των εθνικών αναπτυξιακών στόχων της Κίνας, διευκολύνοντας, μεταξύ άλλων την συνεχή πρόσβαση της χώρας σε ενέργεια και φυσικούς πόρους για να τροφοδοτήσει την όλο και περισσότερο αναπτυσσόμενη οικονομία της. Οι διάδοχοι του Ντενγκ συνέχισαν να ενδιαφέρονται για τις οικονομικές προοπτικές του αναπτυσσόμενου κόσμου, καθώς ενθάρρυναν τις κινεζικές εταιρείες να «βγουν έξω» και να κατακτήσουν νέες αγορές στο εξωτερικό. Το 16ο Συνέδριο του Κόμματος, το 2002, συμπεριέλαβε επίσημα τις αναπτυσσόμενες χώρες, ως «το θεμέλιο» για την διπλωματία της Κίνας – πίσω από τις σχέσεις με τις μεγάλες δυνάμεις και με τους γείτονες της Κίνας, αλλά μπροστά από το έργο της στους πολυμερείς θεσμούς.

Αλλά η Κίνα εξακολουθούσε να γαλουχεί τις αναπτυσσόμενες χώρες προκειμένου να επιτύχει σημαντικούς γεωπολιτικούς στόχους. Χρησιμοποιώντας ανοιχτά την οικονομική βοήθεια και τις επενδύσεις ως κίνητρα, η Κίνα έκανε τις χώρες του παγκόσμιου Νότου να διακόψουν τις σχέσεις τους με την Ταϊβάν [2], συμβάλλοντας διπλωματικά στο να προκληθεί ασφυξία στο νησί. Μέσω ενός συνδυασμού παρόμοιων προτροπών και εκκλήσεων στα κοινά αντιδυτικά αισθήματα, το Πεκίνο μόχλευσε τις ψήφους των αναπτυσσόμενων χωρών στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών για να αποφύγει την διεθνή καταδίκη για τις επίμονες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Προς το τέλος της θητείας του Χου Τζιντάο, ο οποίος κατείχε τις κορυφαίες θέσεις στην Κίνα μέχρι το 2012, το ΚΚΚ πείστηκε περισσότερο ότι η χώρα του βρισκόταν σε μια απότομη ανοδική τροχιά. Εξάλλου, η Κίνα είχε ξεπεράσει την Ιαπωνία ως η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Την ίδια στιγμή, το Πεκίνο θεώρησε την προσφάτως ανακοινωθείσα «στροφή» της κυβέρνησης Ομπάμα στην Ασία ως εντατικοποίηση των προσπαθειών των ΗΠΑ να περιορίσουν την ισχύ της Κίνας. Αισθανόμενοι τόσο την ανανεωμένη αισιοδοξία όσο και μια όλο και βαθύτερη ανησυχία, οι ηγέτες της Κίνας εγκατέλειψαν χωρίς περιστροφές την χαμηλού προφίλ εξωτερική πολιτική του Ντενγκ, υπέρ ενός νέου, ενεργού παγκόσμιου οράματος, που εστίαζε στο να γίνει η χώρα τους η κυρίαρχη δύναμη στον κόσμο.

Καθώς σκιαγραφούσαν το πώς η χώρα τους θα μπορούσε να επιτύχει αυτόν τον στόχο, κάποιοι Κινέζοι εμπειρογνώμονες συνηγόρησαν υπέρ μιας στρατηγικής εξισορρόπησης που θα «βάδιζε προς τα δυτικά» σε όλη την ευρασιατική ξηρά προκειμένου να αντισταθμίσει την αυξανόμενη συγκέντρωση των διπλωματικών, οικονομικών και στρατιωτικών προσπαθειών των Ηνωμένων Πολιτειών στη θαλάσσια Ασία. Άλλοι, ωστόσο, επέμειναν ότι ο Παγκόσμιος Νότος θα μπορούσε και πάλι να παίξει κρίσιμο ρόλο, βοηθώντας την Κίνα εναντίον του ηγεμονικού αντιπάλου, ειδικά δεδομένου ότι η έλλειψη Δυτικού ενδιαφέροντος σε εκείνες τις περιοχές θα διευκόλυνε την αποστολή. Ενόσω δημιουργούσαν αυτή την δεύτερη επιλογή υπό τον σημερινό πρόεδρο Σι [3], οι θεωρητικοί του ΚΚΚ ανακάλυψαν τις έννοιες της αντιπερικύκλωσης που είχαν αναπτυχθεί από τον Μάο δεκαετίες νωρίτερα. Και σήμερα, όπως και υπό τον Μάο, οι στρατηγικές ελίτ του Πεκίνου φαίνεται να πιστεύουν ότι η ηγεσία ενός ενωμένου μετώπου στον Παγκόσμιο Νότο θα συμβάλλει να αντισταθμιστούν αυτές που αντιλαμβάνονται ως προσπάθειες της Δύσης να απομονώσει την Κίνα και να αποτρέψει την άνοδό της.

Μια σημαντική διαφορά με την δεκαετία του 1960, ωστόσο, είναι η οικονομική βαρύτητα της Κίνας. Χάρη στην πολυδιαφημισμένη Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός (Belt and Road Intitative) του Σι, η παρουσία της Κίνας γίνεται αισθητή σε όλο τον κόσμο, από τα κράτη των Νήσων του Ειρηνικού [4] έως τις ακτές της Αφρικής στον Ατλαντικό. Το Πεκίνο έχει υποστηρίξει περαιτέρω αυτές τις χώρες με δάνεια, επενδύσεις, υποδομές και ενισχυμένη συνεργασία σε μια διαρκώς διευρυνόμενη σειρά τομέων. Ως αποτέλεσμα, η Κίνα έχει τόσο κίνητρα όσο και δυνητική μόχλευση που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να συγκεντρώσει συνασπισμούς αναπτυσσόμενων κρατών που θα ευθυγραμμιστούν υπέρ της και εναντίον της Δύσης.

Η οικονομική επένδυση της Κίνας στον Παγκόσμιο Νότο θα συμβάλει επίσης στην ενίσχυση της μακροπρόθεσμης οικονομικής ανάπτυξης και της ευημερίας της χώρας. Η αστικοποιημένη μεσαία τάξη της Αφρικής αναμένεται να αυξηθεί έως και κατά 800 εκατομμύρια ανθρώπους τα επόμενα 15 χρόνια -ένας πληθυσμός που θα μπορούσε να είναι μια τεράστια νέα πηγή ζήτησης για τις κινεζικές επιχειρήσεις. Οι κινεζικές εταιρείες που δημιουργούν δίκτυα τεχνολογίας πληροφοριών σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο ίσως είναι σε θέση να συλλέξουν τεράστιους θησαυρούς ψηφιακών δεδομένων από την ποικιλόμορφη πελατειακή βάση τους, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να συμβάλλουν στην εκπαίδευση αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης -ένα απαραίτητο βήμα προς την εκπλήρωση της φιλοδοξίας της Κίνας να γίνει μια μελλοντική παγκόσμια τεχνολογική ηγέτιδα. Τέλος, όπως φαίνεται σε μια έκθεση του Μαΐου 2022 [5] που δημοσιεύτηκε από το Εθνικό Γραφείο Ασιατικών Ερευνών (National Bureau of Asian Research), η επένδυση της Κίνας στις αφρικανικές υποδομές μπορεί να σχεδιαστεί για να συμβάλλει στη μετατροπή της ηπείρου σε μια εναρμονισμένη πλατφόρμα παραγωγής χαμηλού κόστους, επιτρέποντας στις αφρικανικές χώρες να παίξουν για την Κίνα έναν ρόλο σαν αυτόν που έχει παίξει η Κίνα για την Δύση. Εν ολίγοις, το Πεκίνο προφανώς ελπίζει ότι οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου μπορεί να συμβάλουν στη μείωση της εξάρτησης της Κίνας από τις αγορές των ΗΠΑ και της Ευρώπης, δημιουργώντας παράλληλα ένα βιώσιμο οικονομικό υποσύστημα που θα είναι ουσιαστικά αποσυνδεδεμένο από την Δύση.

ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΗ ΙΣΧΥΣ

Σε κάποιες από τις προσπάθειές της στον αναπτυσσόμενο κόσμο, η Κίνα ήδη επιτυγχάνει. Αναλογιστείτε τις προσπάθειές της να χρησιμοποιήσει την βαθύτερη εμπλοκή με τον Παγκόσμιο Νότο για να απονομιμοποιήσει αυτές που το ΚΚΚ χλευάζει ως «τις αποκαλούμενες οικουμενικές αξίες» της Δύσης. Οι αναπτυσσόμενες χώρες μπορούν να ψηφίζουν στους διεθνείς θεσμούς με τρόπους που ενισχύουν τις προτιμήσεις της Κίνας, και πολλές το έχουν κάνει σε ψηφίσματα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πολλές αναδυόμενες οικονομίες συμμετέχουν επίσης σε πλατφόρμες υπό την ηγεσία της Κίνας, όπως ο Διάλογος Νότου-Νότου για τα ανθρώπινα δικαιώματα (South–South Dialogue for Human Rights)· προσυπογράφουν κινεζικές έννοιες όπως η «κοινότητα του κοινού μέλλοντος», το όραμα του κόμματος για μια κινεζο-κεντρική παγκόσμια τάξη πραγμάτων· αντηχούν τα προτιμώμενα αφηγήματα της Κίνας· και, στην πορεία, δίνουν στο Πεκίνο περισσότερη ισχύ στον διεθνή διάλογο. Οι Kινέζοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν βοηθηθεί, σε κάποιο βαθμό, από τις αποτυχίες της Δύσης. Κάποιες αναπτυσσόμενες χώρες είναι απογοητευμένες με το φιλελεύθερο δημοκρατικό μοντέλο που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, το οποίο πιστεύουν ότι δεν έχει εκπληρώσει τις υποσχέσεις του. Ενθαρρυμένες από τα αδιάκοπα προγράμματα κατάρτισης της Κίνας που έχουν σχεδιαστεί για να διαμοιράσουν τις κυβερνητικές πρακτικές του Πεκίνου, περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες θα μπορούσαν να καταλήξουν στην επιλογή να δανειστούν [6] στοιχεία του κρατιστικού, μερκαντιλιστικού, και καταπιεστικού αυταρχικού μοντέλου της Κίνας. Με αυτόν τον τρόπο, επίσης, οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου μπορούν να συμβάλλουν στο να καθαγιαστεί η Κίνα ως ο διαιτητής για τα διεθνή σωστά και λάθη.

Η διευρυνόμενη επιρροή του Πεκίνου στον αναπτυσσόμενο κόσμο θα μπορούσε επίσης να ενισχύσει την ικανότητά του να προβάλλει στρατιωτική ισχύ ή, κατ’ ελάχιστον, να περιορίσει τις στρατιωτικές επιλογές άλλων χωρών και την ελευθερία ελιγμών τους. Η Κίνα είναι ακόμη επιφυλακτική [7] όσον αφορά την επίδειξη της στρατιωτικής δύναμης της, και παρουσιάζει τις στρατιωτικές της δραστηριότητες στο εξωτερικό απλώς ως προϊόν μιας νομιμοποιημένης ανάγκης να προστατεύσει τα διευρυνόμενα συμφέροντά της. Αλλά το 2017, ίδρυσε μια ναυτική βάση στην ανατολικοαφρικανική χώρα του Τζιμπουτί, και υποθάλπει σχέδια να δημιουργήσει τουλάχιστον άλλο ένα στρατιωτικό φυλάκιο στο εξωτερικό, στην Καμπότζη. Η Κίνα είναι πιθανό να λάβει περαιτέρω μέτρα για να προωθήσει τη μόνιμη παρουσία της κοντά σε άλλα θαλάσσια σημεία συγκέντρωσης και κατά μήκος ζωτικής σημασίας θαλάσσιων οδών.

Τίποτα από αυτά δεν σημαίνει ότι το Πεκίνο θα καταφέρει να γίνει η κυρίαρχη οικονομική, πολιτική, και στρατιωτική δύναμη στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Η Κίνα ίσως αποκτήσει επιφυλάξεις για το ότι οι χαμηλές αποδόσεις των επενδύσεων θα αποστραγγίσουν τους πόρους της και, ως εκ τούτου, ίσως αποσυρθεί από μεγάλες πρωτοβουλίες στο εξωτερικό. Όντως, το κύμα μεγάλων έργων της «Ζώνης και Οδού» έχει ήδη υποχωρήσει τα τελευταία χρόνια και ίσως παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα καθώς η οικονομική ανάπτυξη της χώρας συνεχίζει να επιβραδύνεται [8]. Το Πεκίνο θα θελήσει επίσης να αποφύγει τα αδιέξοδα ασφαλείας που θέτουν σε κίνδυνο τα συμφέροντά του. Ωστόσο, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες που βρίσκονται μπροστά, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Κίνα θεωρεί πλέον τον αναπτυσσόμενο κόσμο ως ένα θέατρο αυξανόμενης στρατηγικής σημασίας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο, δεν φαίνεται να έχουν προσαρμοστεί πλήρως για να απαντήσουν στο όραμα του Πεκίνου για τον Παγκόσμιο Νότο. Την τελευταία δεκαετία, διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου αντιδραστικές στις προσπάθειες της Κίνας να αυξήσει την επιρροή της στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η κυρίαρχη πολιτική της για τον Παγκόσμιο Νότο φαίνεται ότι είναι να αποκαλεί την Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός του Πεκίνου ως μια άσκηση οικονομικών της αρπαγής, να επιχειρεί να συναρμολογήσει βιαστικά Δυτικούς συνασπισμούς για την οικοδόμηση υποδομών που «θα καθοδηγούνται από αξίες» και να στέλνει υψηλόβαθμους αξιωματούχους των ΗΠΑ στα νησιά του νοτίου Ειρηνικού, μόνο όταν αυτά τα κράτη συζητούν συμφωνίες ασφαλείας με την Κίνα. Καμία από αυτές [τις πολιτικές] δεν φαίνεται να αποτελεί μέρος μιας μελετημένης στρατηγικής. Πράγματι, οι σχεδιαστές του Πεκίνου πιθανώς απολαμβάνουν να παρακολουθούν την φρενήρη απάντηση της Ουάσιγκτον, όποτε αναδύονται φήμες για μια νέα κινεζική ναυτική βάση. Ίσως εξετάζουν ακόμη και ελιγμούς που έχουν σχεδιαστεί για να εκτρέψουν τους οικονομικούς πόρους, την διπλωματική ενέργεια και την στρατιωτική εστίαση των ΗΠΑ από τα μέρη με μεγάλη σημασία.

Αντί να διαμορφώνουν εξ’ ολοκλήρου την στρατηγική τους για τον Παγκόσμιο Νότο από την άποψη του ανταγωνισμού ενάντια στην Κίνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να καθορίσουν τις δικές τους προτεραιότητες. Οι πόροι των ΗΠΑ δεν είναι άπειροι και η Ουάσιγκτον δεν χρειάζεται να δεσμεύεται εξίσου παντού. Θα πρέπει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή στις χώρες που βρίσκονται κοντά σε γεωγραφικά σημεία συγκέντρωσης και που κατέχουν ορυκτά ή φυσικούς πόρους, απαραίτητους για τη μελλοντική οικονομική και τεχνολογική πρόοδο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει επίσης να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή σε μέρη όπου η δημοκρατία έχει αρχίσει να ριζώνει. Η λογοδοσία, η διαφάνεια, η ελευθερία και ο πλουραλισμός έχουν εγγενή αξία για τους απλούς ανθρώπους. Ενισχύουν επίσης τις προσπάθειες των ΗΠΑ να ανταγωνιστούν την Κίνα [9]: οι χώρες με ανεξάρτητα media, μη κυβερνητικές οργανώσεις και ισχυρές κοινωνίες των πολιτών είναι πιο πιθανό να ανιχνεύσουν τις επιβλαβείς συνέπειες των επενδύσεων της Κίνας και να αντισταθούν στις προσπάθειές της για διαφθορά, οικειοποίηση και καταναγκασμό.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει ακόμη να είναι προετοιμασμένες να επενδύσουν σημαντικούς πόρους στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Όπως επισημαίνουν συχνά οι επικριτές, είναι δύσκολο να νικήσεις κάτι με το τίποτα. Η Ουάσιγκτον θα πρέπει να επιδιώξει να μοιραστεί τα οικονομικά βάρη αυτών των επενδύσεων με τους βασικούς Ασιάτες και Ευρωπαίους συμμάχους της. Αλλά ίσως να μην χρειάζεται να δαπανήσει τεράστια ποσά για να αποκτήσει επιρροή στα αναπτυσσόμενα κράτη. Πέρα από τις υποσχέσεις για μετρητά, το βασικό ατού του Πεκίνου στον Παγκόσμιο Νότο είναι άυλο: η υπόσχεση για ευκαιρίες και σεβασμό. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην μπορούν οι Ηνωμένες Πολιτείες να προσφέρουν αμφότερα σε χώρες που πολύ συχνά αισθάνονται αγνοημένες.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/issue-packages/2021-06-22/can-china-keep-...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2022-02-01/taiwan-cant-wait
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-12-08/decoding-xi-jin...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2022-06-03/fault-line-pacific
[5] https://www.nbr.org/publication/inroads-and-outposts-critical-infrastruc...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-09-16/how-china-expor...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2021-06-22/becomin...
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2022-04-15/age-slow-growth...
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-05-21/competition-can...

Copyright © 2022 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2022-06-09/chinas-southern...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition