Το πραγματικό τέλος της Pax Americana | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το πραγματικό τέλος της Pax Americana

H Γερμανία και η Ιαπωνία αλλάζουν – και το ίδιο κάνει η μεταπολεμική τάξη πραγμάτων
Περίληψη: 

Καθώς η σχετική σημασία των αμυντικών συνεισφορών των ΗΠΑ μειώνεται και το κόστος της ευθυγράμμισης αυξάνεται, φαίνεται απίθανο ότι η Ουάσιγκτον θα μπορεί να υπολογίζει στην αυτόματη υποστήριξη. Αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να συνηθίσουν σε πιο συνεργατικές και ισότιμες σχέσεις, στις οποίες η ευθυγράμμιση θα κερδίζεται.

Ο MARK LEONARD είναι διευθυντής του European Council on Foreign Relations και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλοThe Age of Unpeace: How Connectivity Causes Conflict. [1]

Η μεταπολεμική διεθνής τάξη πραγμάτων περιγράφεται συχνά ως προϊόν της αμερικανικής ισχύος. Μαζί με τους συμμάχους τους, οι νικήτριες Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν τη θέλησή τους στον υπόλοιπο κόσμο, δημιουργώντας θεσμούς και κανόνες που εξυπηρετούσαν τα συμφέροντά τους και διασφάλιζαν την πρωτοκαθεδρία τους. Αλλά σε έναν συχνά υποτιμημένο βαθμό, ετούτη η τάξη είναι επίσης προϊόν της τεχνητής αδυναμίας της Γερμανίας και της Ιαπωνίας. Για τρία τέταρτα του αιώνα, από το 1945 και μετά, αμφότερες οι χώρες απέφυγαν συνειδητά το στάτους της υπερδύναμης και ακολούθησαν ειρηνιστικές προσεγγίσεις στην εξωτερική πολιτική. Στο επίκεντρο της μεταπολεμικής τάξης πραγμάτων, με άλλα λόγια, βρίσκεται το πρωτόγνωρο στάτους της τρίτης και της τέταρτης μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου. Μολονότι ετούτη η τάξη πραγμάτων έχει καταλήξει να φαίνεται φυσική σε πολλούς στην Δύση, βασίζεται σε μια αναμφισβήτητα αφύσικη συνθήκη: τον καταναγκαστικό κατευνασμό δύο χωρών που —λόγω της γεωγραφίας, της δημογραφίας και της ιστορίας— είχαν γίνει όπως αναμενόταν περιφερειακοί ηγεμόνες στην προπολεμική σύγχρονη εποχή.

15062022-1.jpg
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζό Μπάιντεν, με τον Ιάπωνα, τον Γερμανό και τον Καναδό ομόλογό του στις Βρυξέλλες, τον Μάρτιο του 2022. Doug Mills / Redux
---------------------------------------------

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία —και ο αυξανόμενος ανταγωνισμός μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας [2] — απειλεί να ανατρέψει αυτό το status quo και μαζί του την Pax Americana, η οποία έχει διατηρηθεί από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ως απάντηση στην επιθετικότητα της Μόσχας, η Γερμανία έχει αναπροσανατολίσει θεμελιωδώς την εξωτερική της πολιτική, δεσμευόμενη να αυξήσει ριζικά τις αμυντικές δαπάνες της και ακολουθώντας μια φιλοπόλεμη γραμμή στην Ουκρανία. Και η Ιαπωνία, ούσα επιφυλακτική όσον αφορά την αναζήτηση της Κίνας για περιφερειακή ηγεμονία, φαίνεται πιο κοντά από ποτέ σε έναν παρόμοιο μετασχηματισμό.

Βραχυπρόθεσμα, αυτές οι μετατοπίσεις ίσως επισπεύσουν μια εδραίωση ή ακόμα και μια αναβίωση της Δύσης. Ο πόλεμος στην Ουκρανία [3] έχει αυξήσει την εξάρτηση της Γερμανίας και της Ιαπωνίας από τις Ηνωμένες Πολιτείες και έχει οδηγήσει σε επίπεδα συνεργασίας που δεν είχαν παρατηρηθεί από τον Ψυχρό Πόλεμο και μετά. Αλλά εάν η Γερμανία παραμείνει στη νέα της οδό και η Ιαπωνία εκκινήσει για μια παρόμοια [οδό], θα μπορούσε να συμβεί κάτι που θα μοιάζει με το αντίθετο, καθώς αμφότερες οι χώρες θα εξαρτώνται λιγότερο από τις Ηνωμένες Πολιτείες και θα συνδέονται στενότερα με τους γείτονές τους. Μια τέτοια μετατόπιση θα άλλαζε βαθέως όχι μόνο την τάξη ασφαλείας στην Ευρώπη και στην Ασία, αλλά και την δυναμική του Δυτικού κόσμου — ακριβώς τη στιγμή, μάλιστα, που ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος περνά από τη μνήμη στην ιστορία. Από τη μια πλευρά, η Pax Americana θα δώσει την θέση της σε πιο συνεργατικές τάξεις περιφερειακής ασφαλείας. Από την άλλη, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να επανεφεύρουν τις συμμαχίες τους, αντιμετωπίζοντας τους συμμάχους ως πραγματικούς μετόχους και όχι ως νηπιακού επιπέδου κατώτερους εταίρους. Βραχυπρόθεσμα, η μετάβαση θα μπορούσε να είναι επίπονη και δύσκολη για την Ουάσιγκτον. Αλλά μακροπρόθεσμα, αυτές οι αλλαγές θα είναι υγιείς για την παγκόσμια τάξη πραγμάτων, ακόμη και για τις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες.

ΤΟ ZEITENWENDE

Τέσσερις ημέρες αφότου η Ρωσία εισέβαλλε στην Ουκρανία [4], ο συνήθως επιφυλακτικός Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς εκφώνησε μια επαναστατική ομιλία ανακοινώνοντας ένα zeitenwende —ή «σημείο καμπής», σε κατά προσέγγιση μετάφραση — της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής. Τόσο βαθιές είναι οι μετατοπίσεις που παρέθεσε, ώστε θα μπορούσαν να αλλάξουν την ίδια την ταυτότητα της χώρας. Το Βερολίνο αποφάσισε να προμηθεύσει όπλα στην Ουκρανία, μετά από δεκαετίες αντίστασης στους εμπόλεμους σε οποιαδήποτε ζώνη σύγκρουσης, να ιδρύσει ένα ταμείο 100 δισεκατομμυρίων ευρώ για να αναβαθμίσει τις ένοπλες δυνάμεις του, μετά από χρόνια καθυστερήσεων όσον αφορά τις αμυντικές δαπάνες, και να τερματίσει την ενεργειακή εξάρτηση του από την Ρωσία, ύστερα από χρόνια προσπαθειών να μεταμορφώσει την Ρωσία μέσω των οικονομικών δεσμών. Η ανακοίνωση αυτών των θεμελιωδών αλλαγών έχει πυροδοτήσει μια ευρύτερη συζήτηση σχετικά με το τι θα σημάνει το zeitenwende, όχι μόνο για τις διαφορετικές πτυχές της γερμανικής πολιτικής αλλά και για τον ευρύτερο ρόλο της χώρας στον κόσμο. Κάποιοι αναλυτές το θεωρούν ως ότι η Γερμανία ξυπνά καθυστερημένα [για να αναλάβει] τις ευθύνες της μετά από δεκαετίες γεωπολιτικού παρασιτισμού, αλλά πολλοί άλλοι έχουν επικρίνει τον αργό ρυθμό των αλλαγών και φοβούνται ότι η νέα πολιτική θα είναι κατώτερη των προσδοκιών.

Η συζήτηση για το zeitenwende στη Γερμανία είχε έντονο αντίκτυπο στην Ιαπωνία, όπου οι αξιωματούχοι της άμυνας και της ασφάλειας αποδέχονται [την ιδέα] μιας πιο διεκδικητικής Κίνας [5]. Η αντιμετώπιση μιας ανερχόμενης δύναμης, σε αντίθεση με μια παρακμάζουσα δύναμη όπως η Ρωσία, βάζει την Ιαπωνία σε μια πιο περίπλοκη κατάσταση από αυτή στην οποία βρίσκεται η Γερμανία - και μακροπρόθεσμα σε μια αναμφισβήτητα πιο επισφαλή κατάσταση. Το 2005, η Ιαπωνία και η Κίνα είχαν σχεδόν πανομοιότυπους αμυντικούς προϋπολογισμούς. Πλέον, ο αμυντικός προϋπολογισμός της Κίνας είναι πέντε φορές μεγαλύτερος από αυτόν της Ιαπωνίας, και προβλέπεται ότι θα είναι εννέα φορές μεγαλύτερος μέχρι το 2030. (Συγκριτικά, ο αμυντικός προϋπολογισμός της Ρωσίας ήταν μόνο 18% μεγαλύτερος από αυτόν της Γερμανίας, προτού το Βερολίνο ανακοινώσει το zeitenwende του.)