Ένας πόλεμος για τα λάφυρα

Το όνειρο της συμμετοχής στην αναπτυγμένη δημοκρατική ευρωπαϊκή Δύση είχε γίνει αρκούντως ισχυρό, και οι ρωσικές επιθετικές ενέργειες των προηγούμενων ετών το είχαν εξωραΐσει έτι περαιτέρω. Οι Ουκρανοί, στην συντριπτική πλειοψηφία τους δεν επιθυμούν την επιστροφή τους σε μια κατάσταση υποτέλειας στην ρωσική δεσποτεία. Γι’ αυτό, ο ουκρανικός στρατός, εκμεταλλευόμενος πληροφορίες που του δίνονταν από Δυτικές πηγές, άρχισε να προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο εισβολής ήδη από τον Δεκέμβριο του 2021.
Από την άλλη πλευρά, οι Ρώσοι έχοντας ως ανομολόγητο αντικειμενικό στόχο να καταλάβουν ολόκληρη την Ουκρανία και να την εντάξουν στο Ρωσικό άρμα, δεν επιθυμούσαν να καταστρέψουν βασικές υποδομές της χώρας αφού αυτές θα προσέθεταν σημαντικά στον συνολικό ρωσικό πλούτο. Αυτό ήταν το δεύτερο στρατηγικό λάθος του Πούτιν. Διότι αν είχε ακολουθήσει την κλασική επιθετική στρατηγική του αποκεφαλισμού ενός κράτους με την καταστροφή των κέντρων διοίκησης και ελέγχου καθώς και των βασικών κόμβων παροχής ενέργειας, επικοινωνιών, και μεταφορών, σήμερα μάλλον θα βρισκόταν σε πλεονεκτικότερη θέση και ίσως με λιγότερες απώλειες έμψυχου και άψυχου υλικού.

Ουκρανοί στρατιώτες στα τανκς τους καθώς οδηγούν κατά μήκος του δρόμου, εν μέσω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, στην Bucha, στην περιοχή του Κιέβου, στις 2 Απριλίου 2022. REUTERS/Zohra Bensemra
---------------------------------------------------------

Όταν και αυτό το βήμα απέτυχε, ο Ρώσος πρόεδρος μετέβαλλε την ρητορική του σχετικά με τις απαιτήσεις του κι επέμεινε στην «ουδετερότητα» και την «αποστρατικοποίηση» της Ουκρανίας, κρατώντας για την Ρωσία την Κριμαία και τις ανατολικές ρωσόφωνες «ανεξάρτητες» ουκρανικές επαρχίες. Αυτό ουσιαστικά θα ήταν μια αναβολή της κατάληψης της υπόλοιπης Ουκρανίας, κάτι που θα ήταν ευκολότερο στο μέλλον με κάποια άλλη ευκαιρία, καθώς η χώρα θα ήταν άοπλη και χωρίς συμβατικούς συμμάχους. Αλλά και αυτή η επιδίωξη δείχνει να αποτυγχάνει.

Ο Πούτιν δεν υπολόγισε καλά την αντίδραση της Δύσης, και τούτο είναι το τρίτο στρατηγικό του σφάλμα. Αν η Ουκρανία είναι το κλειδί για την επιστροφή της Ρωσίας στο επίπεδο της πραγματικά μεγάλης δύναμης, τότε είναι επίσης και το πολύτιμο στοιχείο που θα κρατήσει την δημοκρατική Δύση κυρίαρχη στην Ευρώπη, και με προβάδισμα ισχύος έναντι της Κίνας. Άρα, η Δύση, και ιδιαίτερα η Ευρώπη, έχει κάθε λόγο να κρατήσει την Ουκρανία έξω από την ρωσική αρπάγη.

Έτσι, η ουκρανική εισβολή εξελίχθηκε σε μια καταστροφή όχι μόνο για την αμυνόμενη χώρα αλλά, παραδόξως, και για την πολύ ισχυρότερη επιτιθέμενη.

ΠΩΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Καθώς περνούν οι μέρες και ο πόλεμος μαίνεται, ξεκαθαρίζουν ορισμένες τάσεις στο διεθνές στερέωμα αλλά και στην στενότερη περιοχή των εχθροπραξιών. Κατ’ αρχήν επιτεύχθηκε μια απρόσμενη ενότητα στον Δυτικό κόσμο, ιδίως κάτω από την ομπρέλα του ΝΑΤΟ. Οι νεοεισαχθείσες χώρες του πρώην Ανατολικού μπλοκ προσβλέπουν στην Βορειοατλαντική Συμμαχία για την ασφάλεια που ποτέ δεν θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν από μόνες τους. Αλλά και οι άλλες μεγαλύτερες δυνάμεις της Ευρώπης αισθάνονται την ίδια ανάγκη. Η πυρηνική Γαλλία δεν θα ήθελε ποτέ να δει μια γιγαντωμένη Ρωσία που θα ανέτρεπε τις ισορροπίες ισχύος εντός της Ευρώπης, όπως άλλωστε και το Ηνωμένο Βασίλειο. Ακόμη και η Γερμανία, πλούσια αλλά με μικρές αμυντικές δυνάμεις, ήδη σε πολυετή και αγαστή συνεργασία με την Ρωσία του Πούτιν, αναγκάστηκε να δει ξεκάθαρα τους κινδύνους μιας ρωσικής γιγάντωσης: παλεύει τώρα να εξασφαλίσει ενεργειακές πηγές και ανακοίνωσε τον ταχύ επανεξοπλισμό της, μια προοπτική που δημιουργεί ανατριχίλες σε πολλούς στην Ευρώπη και πέραν αυτής.

Δεύτερον, η όποια ήπια ισχύς της Ρωσίας υπέστη συντριπτικό πλήγμα. Η προεδρία Πούτιν έχει ξοδέψει αρκετά κεφάλαια σε προπαγάνδα, χρηματισμό πολιτικών μορφωμάτων ανά τον κόσμο, και σε επιχειρήσεις γοητείας του ίδιου του Ρώσου προέδρου. Όλα αυτά πλέον έχουν απαξιωθεί, καθώς ακόμα και οι ελάχιστες φωνές που δικαιολογούν την ρωσική εισβολή αντιμετωπίζουν την λαϊκή κατακραυγή σε ολόκληρη την υφήλιο. Ο πόλεμος μέσα στην Ευρώπη, η στόχευση αμάχων, και η απειλή πυρηνικών χτυπημάτων δεν συγχωρούνται. Η Ρωσία έχει αναλάβει τον ρόλο του κακού στο παγκόσμιο πολιτικό θέατρο, καθιστώντας τις επαφές μαζί της τοξικές και, άρα, απευκταίες. Ακόμη και η Κίνα, από την πλήρη ρητορική στήριξη στην Ρωσία έχει περάσει σε μια εύγλωττη αφωνία σχετικά με τις ρωσικές δράσεις στην Ουκρανία.

Τρίτον, το κόστος του πολέμου είναι δυσθεώρητα υψηλό για την Ρωσική Ομοσπονδία. Δεν είναι μόνο η απώλεια χιλιάδων στρατιωτών και ακριβού εξοπλισμού στο πεδίο της μάχης, είναι και οι οικονομικές κυρώσεις και η έξοδος επιχειρήσεων και ανθρώπων από την ρωσική οικονομία [4] που, ούτως ή άλλως δεν φημιζόταν ούτε για την ευρωστία της ούτε για την διαφοροποίησή της. Με ΑΠΕ στο 1,7 δισ. δολάρια (εκτίμηση 2019), ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας στο περίπου 12%, και μεγάλη ανισότητα εισοδημάτων (συντελεστής Gini στο 37,5) [5], είναι προφανές ότι η ρωσική οικονομία δεν έχει το απαραίτητο βάθος να αντέξει την πολεμική πίεση χωρίς εξωτερική βοήθεια˙ και οι παίκτες που θα μπορούσαν να την βοηθήσουν δεν έχουν το ειδικό βάρος για να κάνουν την διαφορά.