Ένας κόσμος μετά την Roe;

Το 2020, η κυβέρνηση των ΗΠΑ, υπό την ηγεσία του υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, συν-υποστήριξε (με την Βραζιλία, την Αίγυπτο, την Ουγγαρία, την Ινδονησία και την Ουγκάντα) την Συναινετική Διακήρυξη της Γενεύης για την Προώθηση της Υγείας των Γυναικών και την Ενίσχυση της Οικογένειας (Geneva Consensus Declaration on Promoting Women’s Health and Strengthening the Family), η οποία, ενώ δεν δεσμεύει τις 34 υπογράφουσες [χώρες] σε οποιεσδήποτε συγκεκριμένες πολιτικές, εξέφρασε μια κοινή δέσμευση για την αποτροπή της πρόσβασης στην άμβλωση. Οι αυταρχικές τάσεις [9] των συμμετεχουσών χωρών είναι εντυπωσιακές, ειδικά σε συνδυασμό με τα βήματα που έχουν κάνει τελευταία κάποιες για τον περιορισμό της άμβλωσης, όπως η απόφαση του Πολωνικού Συνταγματικού Δικαστηρίου (Polish Constitutional Tribunal) το 2020 που περιορίζει τις συνθήκες υπό τις οποίες η διαδικασία είναι νόμιμη. Οι μελετητές έχουν σημειώσει ότι η διολίσθηση της δημοκρατίας σε όλο τον κόσμο ίσως οδηγήσει σε περαιτέρω διαβρώσεις των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων.

ΜΙΑ ΑΔΙΑΜΦΙΣΒΗΤΗΤΗ ΤΑΣΗ

Μέχρι σήμερα, οι διακεκομμένες προσπάθειες των ΗΠΑ για τον περιορισμό της άμβλωσης δεν έχουν καταφέρει να αντιστρέψουν μια ευρύτερη παγκόσμια τάση προς την φιλελευθεροποίηση. Μολονότι κάποιοι διεθνείς θεσμοί εξακολουθούν να αποφεύγουν να θέσουν επί τάπητος την άμβλωση, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (World Health Organization, ΠΟΥ), για παράδειγμα, έχει γίνει ένας όλο και πιο δυναμικός υποστηρικτής της φιλελευθεροποίησης των αμβλώσεων. Το 2003 εξέδωσε μια έκθεση που προσέφερε τεχνική και πολιτική καθοδήγηση για ασφαλείς πρακτικές άμβλωσης και την επικαιροποίησε το 2012. Το 2019, ο ΠΟΥ μετακίνησε τη μιφεπριστόνη και τη μισοπροστόλη (τα φάρμακα στο σχήμα δύο χαπιών της αποκαλούμενης φαρμακευτικής άμβλωσης) στον Κατάλογο Απαραιτήτων Φαρμάκων (Essential Medicines List), ο οποίος περιγράφει τις ελάχιστες απαιτήσεις για ένα εθνικό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και προσδιορίζει τα ασφαλέστερα και αποτελεσματικότερα φάρμακα για καταστάσεις προτεραιότητας. Νωρίτερα φέτος, ο ΠΟΥ έκανε την πιο τολμηρή δήλωσή του για την άμβλωση μέχρι σήμερα, εκδίδοντας κατευθυντήριες γραμμές περίθαλψης για την άμβλωση, που συνιστούν στις χώρες να αποποινικοποιήσουν την άμβλωση και να καταστήσουν την διαδικασία διαθέσιμη στις εγκύους κατόπιν αιτήματος τους, παρουσιάζοντας αυτές τις πολιτικές ως απαραίτητες για τη μείωση των μη ασφαλών αμβλώσεων και των μητρικών θανάτων.

Πολλές χώρες τείνουν επίσης προς την άρση των περιορισμών στην άμβλωση, αν και με άνισο και κατακερματισμένο τρόπο. Οι εύπορες χώρες τείνουν να έχουν φιλελεύθερους νόμους για την άμβλωση, ενώ οι λιγότερο εύπορες αντίστοιχές τους έχουν νόμους που εκτείνονται από την πλήρη απαγόρευση έως το να επιτρέπουν την άμβλωση χωρίς περιορισμούς. Από το 1994 και μετά, περισσότερες από 50 χώρες έχουν διευρύνει το νομικό έρεισμα για την άμβλωση. Μόνο τέσσερις —η Δομινικανή Δημοκρατία, το Ελ Σαλβαδόρ, η Νικαράγουα και η Πολωνία— έχουν κάνει τους νόμους τους για την άμβλωση σταθερά πιο περιοριστικούς. Πολλοί παράγοντες έχουν συμβάλλει σε αυτή την τάση. Πρώτον, ο χαρακτηρισμός της άμβλωσης από τον ΠΟΥ ως ζήτημα υγείας της μητέρας, παρά ως ηθικό και πολιτισμικό ζήτημα έχει συμβάλει στο να γίνει η πρακτική λιγότερο αμφιλεγόμενη. Σε χώρες όπου οι γιατροί αποτελούν ισχυρή πολιτική δύναμη, έχουν πιέσει για την αποποινικοποίηση, ώστε να δώσουν στους γιατρούς μεγαλύτερη διακριτική ευχέρεια όσον αφορά την ιατρική διαδικασία. Ωστόσο, η άμβλωση ίσως παραμείνει απρόσιτη για πολλές γυναίκες σε αυτές τις περιπτώσεις. Για παράδειγμα, στην Ουρουγουάη, ένας πρόσφατος νόμος που φιλελευθεροποίησε τις πολιτικές της χώρας εξακολουθεί να απαιτεί από την έγκυο να συναντηθεί με μια ομάδα επαγγελματιών υγείας που αποφασίζουν εάν θα επιτραπεί η άμβλωση —και οι γιατροί έχουν το δικαίωμα να αρνηθούν να την εκτελέσουν. Αυτό το είδος μεταρρύθμισης φαίνεται να αφορά τόσο την προστασία των γιατρών από την ποινική δίωξη όσο και την προστασία των συμφερόντων των εγκύων.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η πρόσβαση στην άμβλωση επεκτάθηκε πρόσφατα στο Μπενίν και στην Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, που εξαρτώνται αμφότερες σε μεγάλο βαθμό από την ξένη χρηματοδότηση. Το 2019, σχεδόν το ένα τρίτο της διμερούς εξωτερικής βοήθειας του Μπενίν προήλθε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά η κυβέρνηση, μολαταύτα, μεταρρύθμισε τους νόμους της για την άμβλωση τον Οκτώβριο του 2021, με στόχο την βελτίωση της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας. Μιλώντας υπέρ της νομοθεσίας, ο υπουργός Υγείας του Μπενίν σημείωσε ότι οι μη ασφαλείς αμβλώσεις ήταν υπεύθυνες για έως και το 20% των μητρικών θανάτων στην χώρα. Όταν η άμβλωση ποινικοποιείται, οι ασθενείς που χρειάζονται ιατρική περίθαλψη μετά από μια μη ασφαλή άμβλωση ίσως φοβηθούν να πάνε σε νοσοκομείο· εάν πάνε, συχνά συναντούν προσωπικό με την ελάχιστη εκπαίδευση στην περίθαλψη που σχετίζεται με την άμβλωση. Η Πολιτική της Πόλης του Μεξικού των ΗΠΑ, η οποία μειώνει περαιτέρω την διαθεσιμότητα των ασφαλών υπηρεσιών που σχετίζονται με την άμβλωση, μπορεί να επιδεινώσει περαιτέρω αυτό το πρόβλημα. Οι μεταρρυθμίσεις του Μπενίν, ωστόσο, δείχνουν ότι κάποιες εξαρτημένες από την βοήθεια χώρες είναι πρόθυμες να διακινδυνεύσουν την απώλεια της χρηματοδότησης από τις ΗΠΑ υπό την επόμενη ρεπουμπλικανική κυβέρνηση, προκειμένου να αποκομίσουν τα υγειονομικά οφέλη από την φιλελευθεροποίηση των νόμων για την άμβλωση.