Πώς θα σπάσει ο αποκλεισμός της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς θα σπάσει ο αποκλεισμός της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα

Ο κόσμος πρέπει να δράσει για να αντιμετωπίσει την παγκόσμια επισιτιστική κρίση
Περίληψη: 

Όσο δύσκολες κι αν είναι οι επιλογές, η Δύση δεν μπορεί απλώς να αγνοήσει το πρόβλημα. Εάν η πείνα εξαπλωθεί ευρέως και οδηγήσει σε πολιτική αστάθεια, θα υπάρξει αυξανόμενη πίεση στην Δύση να δράσει. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους πρέπει να έχουν ένα σχέδιο —έστω και ατελές— εάν επιθυμούν να αποφύγουν μια παγκόσμια καταστροφή που θα μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχο.

Ο MARK CANCIAN είναι ανώτερος σύμβουλος στο Center for Strategic and International Studies’ International Security Program.

Ο κόσμος αντιμετωπίζει μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση που προκλήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Τα αγροτικά προϊόντα της Ρωσίας και της Ουκρανίας είναι ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια - η Ρωσία και η Ουκρανία αντιπροσωπεύουν το 13% και το 8,5% των παγκόσμιων εξαγωγών σιταριού, αντίστοιχα - και οι κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, καθώς και ο ναυτικός αποκλεισμός των θαλάσσιων λιμανιών της Ουκρανίας από τη Μόσχα, έχουν αφαιρέσει αυτές τις ζωτικής σημασίας εξαγωγές από την αγορά. Ως αποτέλεσμα, εκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν να βιώσουν οξεία επισιτιστική ανασφάλεια, ιδιαίτερα στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Το διακύβευμα είναι μεγάλο: μια επισιτιστική κρίση αυτής της κλίμακας θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταστροφική παγκόσμια πείνα, να τροφοδοτήσει την πολιτική αστάθεια σε χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές σιτηρών και να προκαλέσει ωστικά κύματα σε ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία.

04072022-2.jpg

Φορτώνοντας σιτηρά σε ένα φορτηγό πλοίο στο λιμάνι της Κωνστάντζας, στη Μαύρη Θάλασσα, στην Ρουμανία, τον Μάιο του 2022. Olimpiu Gheorghiu / Reuters
--------------------------------------------------------

Η διεθνής κοινότητα έχει στρατιωτικές και διπλωματικές επιλογές για να αμβλύνει αυτή την διαφαινόμενη κρίση, αλλά όλες έχουν μειονεκτήματα. Το ΝΑΤΟ [1] θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το τρομερό [πολεμικό] ναυτικό του και την εκτεταμένη αεροπορική ισχύ για να συνοδεύσει ουκρανικά πλοία [που μεταφέρουν] σιτηρά. Αλλά μια συνθήκη που είναι γνωστή ως Σύμβαση του Μοντρέ (Montreux Convention) περιορίζει το μέγεθος της δύναμης που μπορεί να εισέλθει στη Μαύρη Θάλασσα, και η Ρωσία μπορεί να αντιταχθεί σε νηοπομπές με το δικό της ναυτικό οπλοστάσιο, πιθανώς χρησιμοποιώντας νάρκες και υποβρύχια. Εναλλακτικές προσεγγίσεις, όπως νηοπομπές τρίτων ή η αποστολή σιτηρών από μη ουκρανικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας, θα ήταν λιγότερο προκλητικές, αλλά θα εξακολουθούσαν να εξαρτώνται από την ρωσική συναίνεση.

Εν ολίγοις, δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις σε αυτήν την κρίση. Όμως, όσο δύσκολες κι αν είναι οι επιλογές, η Δύση δεν μπορεί απλώς να αγνοήσει το πρόβλημα. Τελικά, εάν η πείνα εξαπλωθεί ευρέως και οδηγήσει σε πολιτική αστάθεια, θα υπάρξει αυξανόμενη πίεση στην Δύση να δράσει. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους πρέπει να έχουν ένα σχέδιο [2]—έστω και ατελές— εάν επιθυμούν να αποφύγουν μια παγκόσμια καταστροφή που θα μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχο.

ΠΙΣΩ ΣΤΗΝ ΑΚΤΗ

Ένας τρόπος να παρακαμφθεί ο ναυτικός αποκλεισμός της Ρωσίας και να απελευθερωθούν οι αποστολές των γεωργικών [3] εξαγωγών της Ουκρανίας θα ήταν η δρομολόγηση τους από την ξηρά. Με την βοήθεια γειτονικών χωρών όπως η Πολωνία και η Ρουμανία, η Ουκρανία έχει ήδη στραφεί στις οδούς και στους σιδηροδρόμους για να αποστείλει σιτηρά. Αυτές οι μέθοδοι μεταφοράς προσφέρουν ένα μεγάλο πλεονέκτημα: από την Ρωσία λείπει η ικανότητα να εμποδίσει μια τέτοια κίνηση. Μολονότι οι σιδηροδρομικές γραμμές είναι, στην θεωρία, ευάλωτες σε επιθέσεις από πυραύλους ή αεροσκάφη, μια τέτοια απαγόρευση είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί για εκτεταμένο χρονικό διάστημα. Όπως διδάχθηκαν οι Σύμμαχοι στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν προσπάθησαν να διαταράξουν τους γερμανικούς και ιαπωνικούς σιδηροδρόμους, οι σιδηροδρομικές γραμμές είναι σχετικά εύκολο να επισκευαστούν - απλά γεμίζεις τους κρατήρες και τοποθετείς νέες ράγες - επομένως οι επιθέσεις πρέπει να είναι συνεχείς. Από την Ρωσία λείπουν τα μέσα για να φέρει σε πέρας αυτήν την προσέγγιση: η χώρα έχει εξαντλήσει το οπλοστάσιο των πυραύλων υψηλής ακρίβειας που είναι απαραίτητοι για μια τέτοια επίθεση και η αεροπορία της δεν επιχειρεί αρκετά βαθιά στο ουκρανικό έδαφος για να χτυπήσει τις σιδηροδρομικές γραμμές που φέρνουν σιτηρά στα ευρωπαϊκά λιμάνια.

Δυστυχώς, από το σιδηροδρομικό σύστημα της Ουκρανίας λείπει η χωρητικότητα για να αναπληρώσει την απώλεια του θαλάσσιου εμπορίου. Η μεταφορά του συνόλου των εξαγωγών τροφίμων της Ουκρανίας -που υπολογίζονται σε 30 εκατομμύρια τόνους σιτηρών- θα απαιτούσε 100 φορτία πλοίων, σε σύγκριση με τα υπερβολικά πολλά 300.000 σιδηροδρομικά φορτία. Κάποιοι υπολογισμοί προτείνουν ότι θα χρειάζονταν 14 μήνες για να μετακινηθεί όλο το σιτάρι σιδηροδρομικώς, αλλά μόνο τέσσερις μήνες δια θαλάσσης. Δεδομένης της κλίμακας του εγχειρήματος, μια προσέγγιση αποστολής από την ξηρά είναι ένα χρήσιμο ενδιάμεσο μέτρο, αλλά δεν αποτελεί μακροπρόθεσμη λύση στην αναπτυσσόμενη επισιτιστική κρίση.

ΤΑΡΑΓΜΕΝΑ ΝΕΡΑ

Το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να επιδιώξει να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Ρωσίας παρέχοντας νηοπομπές για τα εμπορικά πλοία που κατευθύνονται στα ουκρανικά λιμάνια, τα οποία θα παρείχαν την ταχεία ροή τροφίμων που χρειάζεται ο κόσμος. Αλλά αυτή η στρατηγική θα αντιμετώπιζε πολλά εμπόδια, με το κυριότερο να είναι οι σημαντικές ναυτικές δυνάμεις της Ρωσίας, οι οποίες θα είχαν την ικανότητα να επιτεθούν σε κάθε Δυτικό πλοίο που θα παρενέβαινε στην σύγκρουση. Ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας διαθέτει επί του παρόντος πέντε φρεγάτες, κάποια αμφίβια πλοία, δεκάδες σκάφη παράκτιας άμυνας και, το πιο σημαντικό, έξι νέα ντίζελ-ηλεκτρικά υποβρύχια κλάσης Kilo. Αυτά τα υποβρύχια, τα πιο προηγμένα του ρωσικού καταλόγου, κατασκευάστηκαν με εξελιγμένα μέτρα για να είναι αθόρυβα, ενσωματώνουν προηγμένο σόναρ και είναι οπλισμένα με τορπίλες, πυραύλους κρουζ και νάρκες. Η Ρωσία διαθέτει επίσης αντιπλοϊκούς πυραύλους με βάση την Κριμαία, με βεληνεκές τουλάχιστον 200 μιλίων, αλλά η πρόσφατη εγκατάλειψη του Φιδονησίου (Snake Island) ανοίγει μια ζώνη χαμηλότερου κινδύνου στα δυτικά.