Οι αιχμάλωτοι του Πούτιν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι αιχμάλωτοι του Πούτιν

Πώς ένας καταστροφικός αυτοκρατορικός πόλεμος έχει ενδυναμώσει την εξουσία του στο εσωτερικό
Περίληψη: 

Όπως έχει καταστήσει σαφές ο Πούτιν, τα σχέδια της Ρωσίας στην Ουκρανία θα προχωρήσουν ανεξάρτητα από τις οικονομικές συνέπειες - και όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι αυτές θα είναι μεγάλες. Για τους καθημερινούς Ρώσους, αυτό σημαίνει ότι η «ειδική επιχείρηση» δεν πρόκειται να τελειώσει σύντομα.

Ο ANDREI KOLESNIKOV είναι ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Endowment for International Peace.

Βρίσκεται η Ρωσία σε πόλεμο; Για οποιονδήποτε επισκέπτεται τη Μόσχα ή ακόμα και τις επαρχίες αυτό το καλοκαίρι, μπορεί κάποιες φορές να είναι δύσκολο να βρει πολλές αποδείξεις. Οι άνθρωποι συνεχίζουν την συνήθη ζωή τους και η οικονομία συνεχίζει να λειτουργεί. Δεν υπάρχουν ελλείψεις καταναλωτικών αγαθών· μέχρι στιγμής, οι αποκαλούμενες παράλληλες εισαγωγές -το σύστημα με το οποίο οι Ρώσοι εισαγωγείς παρακάμπτουν τις Δυτικές κυρώσεις, χρησιμοποιώντας τρίτες χώρες- έχουν λειτουργήσει καλά. Μόνο ο πληθωρισμός έχει παραμείνει πεισματικά δύσκολος να ελεγχθεί, με το ετήσιο επιτόκιο να κυμαίνεται επί του παρόντος πάνω από το 16%. Και, τουλάχιστον όταν ερωτώνται, πολλοί πολίτες δεν φαίνεται να ενοχλούνται ιδιαίτερα από όσα συμβαίνουν στα δυτικά τους σύνορα.

18072022-1.jpg

Ρώσοι ξεκουράζονται μπροστά σε μια άδεια βιτρίνα, στη Μόσχα, στις 8 Ιουνίου 2022. Evgenia Novozhenina / Reuters
----------------------------------------------------------

Σύμφωνα με στοιχεία έρευνας που δημοσίευσε το ανεξάρτητο Levada Center τον Ιούνιο, οι Ρώσοι δεν φαίνεται να ανησυχούν σοβαρά για τις οικονομικές συνέπειες της σύγκρουσης: οι μισοί από τους ερωτηθέντες λένε ότι οι κυρώσεις θα ενδυναμώσουν την χώρα και θα τονώσουν την ανάπτυξη, και ένα άλλο τέταρτο λένε ότι οι κυρώσεις δεν θα έχουν αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη. Εν τω μεταξύ, το ποσοστό αποδοχής του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν [1] έχει σταθεροποιηθεί πάνω από το 80%, ή περίπου δέκα μονάδες πάνω από τα προπολεμικά νούμερα. Και όταν πρόκειται για τον ίδιο τον πόλεμο [2], πολλοί ερωτηθέντες λένε ότι προτίθενται να σφίξουν το ζωνάρι τους και ότι είναι υπερήφανοι για την χώρα και τον στρατό τους. Πολλοί εκφράζουν, επίσης, την αισιοδοξία ότι οι συνθήκες για τους καταναλωτές θα βελτιωθούν, και ότι το μέλλον για την εγχώρια παραγωγή φαίνεται ρόδινο.

Μπορεί να είναι δελεαστικό να υποθέσουμε ότι οι Ρώσοι απλώς φοβούνται να πουν τη γνώμη τους. Αλλά τα ευρήματα του Levada, τα οποία παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις από μήνα σε μήνα, έχουν γενικά αποδειχθεί ένας χρήσιμος δείκτης της αδρής κατεύθυνσης της δημόσιας διάθεσης. Και επί του παρόντος, πολλοί Ρώσοι φαίνονται αξιοσημείωτα αισιόδοξοι για το συλλογικό τους μέλλον, ακόμη και όταν η χώρα ξεκινά για ένα τεράστιο αυτοκρατορικό [3] έργο στην ανατολική Ουκρανία, ένα [έργο] που έχει ήδη οδηγήσει σε ένα πρωτόγνωρο κύμα προσφύγων και έχει αφήσει την Ρωσία όλο και πιο απομονωμένη.

Καθώς ο πόλεμος πλησιάζει στο τέλος του πέμπτου μήνα του, η κατάσταση στην Ρωσία υποδηλώνει ότι μια μετατόπιση αρχίζει να λαμβάνει χώρα —τόσο στην κυβέρνηση όσο και στον γενικό πληθυσμό. Όπως έχει καταστήσει σαφές ο Πούτιν [4], τα σχέδια της Ρωσίας στην Ουκρανία θα προχωρήσουν ανεξάρτητα από τις οικονομικές συνέπειες - και όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι αυτές θα είναι μεγάλες. Για τους καθημερινούς Ρώσους, αυτό σημαίνει ότι η «ειδική επιχείρηση» δεν πρόκειται να τελειώσει σύντομα. Αντίθετα, πρέπει να αγκαλιάσουν μια νέα Ρωσία, στην οποία είναι απαραίτητο να συμπεριφέρονται σαν πατριώτες και να υποστηρίζουν τους θεατρινισμούς του Πούτιν, και να μην τους απασχολούν οι προσωρινές δυσκολίες. Στη νέα Ρωσία, όλοι είναι καλά αρκεί να μην υποχρεωθούν να βρεθούν στα χαρακώματα.

ΕΠΙΧΡΥΣΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

Όσοι προσέχουν δεν είναι δύσκολο να βρουν ενδείξεις για το πόσο δαπανηρός έχει γίνει ο πόλεμος. Στις 12 Ιουνίου, για παράδειγμα, η Izvestia -μια κάποτε φιλελεύθερη εφημερίδα, τον έλεγχο της οποίας έχει πάρει προ πολλού το Κρεμλίνο- δημοσίευσε μια δήλωση στον ιστότοπό της, εκ μέρους του Sergei Kiriyenko, του πρώτου αναπληρωτή προσωπάρχη του Πούτιν και αυτού που κυρίως κινεί τα πολιτικά νήματα στο Κρεμλίνο. «Όλη η Ρωσία θα εργαστεί για να ανοικοδομήσει μια [περιοχή] Ντονμπάς που καταστράφηκε από φασίστες», ανέφερε η δήλωση. «Ναι, θα κοστίσει αρκετά τρισεκατομμύρια ρούβλια. Αλλά ετούτα τα χρήματα θα διατεθούν από τον κρατικό προϋπολογισμό - ακόμη και με το τίμημα μιας προσωρινής πτώσης του βιοτικού επιπέδου της χώρας». [Η δήλωση] συνεχίστηκε, λέγοντας ότι ο Kiriyenko «εργαζόταν σήμερα για την ενσωμάτωση των νέων εδαφών στην πατρίδα μας».

Φυσικά, κανένας αξιωματούχος του Κρεμλίνου δεν θα μπορούσε ποτέ να παραδεχτεί ανοιχτά οτιδήποτε παρόμοιο, και η δήλωση γρήγορα κατέβηκε· την επόμενη μέρα, η Izvestia είπε ότι ο ιστότοπός της είχε χακαριστεί και ότι το έγγραφο ήταν πλαστό. Όπως αποδείχθηκε, ήταν ένα πλαστό [έγγραφο], που επινοήθηκε ίσως από τους επικριτές του Kiriyenko. Αλλά τα πάντα στο ρεπορτάζ της Izvestia φαίνονται να είναι αληθινά: η Ρωσία σκοπεύει πραγματικά να διατηρήσει τον έλεγχο αυτών των εδαφών —ή, όπως είπε ο Πούτιν στην 350ή επέτειο από την γέννηση του Μεγάλου Πέτρου — να «επιστρέψει και να οχυρώσει» αυτά τα αυτοκρατορικά εδάφη. Και ετούτο σίγουρα θα έχει μεγάλο κόστος, ασκώντας τεράστια πίεση στους οικονομικούς πόρους και στο ανθρώπινο δυναμικό της χώρας.

Προς το παρόν, το Κρεμλίνο [5] έχει αφήσει ελάχιστες αμφιβολίες ότι η οικονομία έρχεται μακράν δεύτερη σε σχέση με τις αυτοκρατορικές φιλοδοξίες του. Αυτό επιβεβαιώθηκε στις διαρροές από την συνάντηση, στα μέσα Ιούνιου, του Πούτιν με τον Alexei Kudrin, τον επικεφαλής του Ελεγκτικού Συνεδρίου (Accounts Chamber), ενός διορισμένου από το κοινοβούλιο οργάνου που επιβλέπει τις δαπάνες των κρατικών οικονομικών. Ως πρώην υπουργός Οικονομικών του Πούτιν, ο Kudrin τυγχάνει επίσης να είναι ο ανεπίσημος ηγέτης των φιλελεύθερων της Ρωσίας εντός του συστήματος, και στην συνάντηση προειδοποίησε τον Ρώσο πρόεδρο ότι η παράταση της «ειδικής επιχείρησης» θα είχε σοβαρές οικονομικές συνέπειες. Ο Πούτιν αρνήθηκε να συμφωνήσει. Οι «στόχοι της επιχείρησης», είπε στον Kudrin, θα επιδιωχθούν ανεξάρτητα από την οικονομική ζημιά που αυτό μπορεί να προκαλέσει.