Θα βρεθεί λύση για το Ιράν λόγω της Ουκρανίας;

Ως απάντηση στην αποχώρηση των ΗΠΑ από την συμφωνία, το Ιράν υιοθέτησε μια «παραβατική συμπεριφορά», αθετώντας όρους στους οποίους είχε δεσμευτεί με την υπογραφή του JCPOA. Συγκεκριμένα, στις 7 Ιουλίου το Ιράν δήλωσε επίσης ότι εμπλουτίζει ουράνιο 3,67%, ακόμη μια επιθετική ενέργεια που συντομεύεται την περίοδο απόκτησης κρίσιμης ποσότητας ουρανίου από το Ιράν και αποτελεί παραβίαση του JCPOA [6].

Ένα ακόμη γεγονός που ενίσχυσε την παραβατική συμπεριφορά του Ιράν οδηγώντας το στην πλήρη παύση της τήρησης των συμφωνημένων του 2015 ήταν η δολοφονία του Qassem Soleiman, Διοιηκη τής Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς, Quds Force, στις 3 Ιανουαρίου 2020, η οποία είχε ως αποτέλεσμα το Ιράν να σταματήσει να ακολουθεί τα συμφωνημένα του 2015 για τον εμπλουτισμό ουρανίου, υπονοώντας ότι θα αναπτύξει περαιτέρω νέους φυγοκεντρωτές. Η απάντηση των Ευρωπαίων ήταν άμεση, σε μια προσπάθεια αναχαίτισης της έντασης, ενεργοποιώντας μέρος της συμφωνίας από το μηχανισμό επίλυσης διαφορών, κάτι που ενδέχεται να οδηγήσει σε εκ νέου επιβολή από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ μερικών από τις κυρώσεις που έχουν αρθεί στο πλαίσιο της συμφωνίας.

Τον τελευταίο χρόνο, η Τεχεράνη και η Ουάσινγκτον, μέσω των διαμεσολαβητικών προσπαθειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προσπαθούν να συμφωνήσουν στην αναβίωση του JCPOA. Αυτή η προσπάθεια είχε κάποιο μικρό αποτέλεσμα αφού οι δύο πλευρές κατάφεραν να συμφωνήσουν στα τεχνικά βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν έτσι ώστε να επανέλθουν οι δύο πλευρές σε συμμόρφωση με την συμφωνία. Ωστόσο, οι δύο πλευρές αντιμετωπίζουν προβλήματα πολιτικής φύσεως, διότι ο απελθών πρόεδρος Trump κήρυξε το Ιράν ως μια ξένη τρομοκρατική οργάνωση [7].

Η εχθρική εξωτερική πολιτική της προηγούμενης προεδρίας δυσχεραίνει πολύ τις συνομιλίες μεταξύ των δύο χωρών και οι ΗΠΑ ίσως αναμένουν αντίποινα για την δολοφονία Soleiman. Ακόμα, η στάση των Αμερικανών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το Κογκρέσο και το ισραηλινό lobby στις ΗΠΑ, το οποίο δεν θα έβλεπε θετικά την αποκλιμάκωση και την βελτίωση των σχέσεων με το Ιράν [8].

Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε όλες τις συζητήσεις που γίνονται για το Ιράν και τον τρόπο αντιμετώπισής του για την μείωση των πυρηνικών του κεφαλών, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι μέχρι και τον Μάρτιο του 2022, το Ιράν κατείχε 8.338 φυγοκεντρωτές εμπλουτίζοντας ουράνιο σε διάφορα επίπεδα καθαρότητας –έως και 60%. Οι περισσότεροι φυγοκεντρωτές του Ιράν είναι πρώτης γενιάς [9]. Το δίλημμα της κυβέρνησης Μπάιντεν θεωρείται ότι μεν ο μακροχρόνιος στόχος της πολιτικής των ΗΠΑ ήταν να εμποδίσουν το Ιράν να αναπτύξει πυρηνικό πρόγραμμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες δε δεν θα αναλάβουν προληπτική στρατιωτική δράση για να αρνηθούν στο Ιράν οποιαδήποτε επιλογή πυρηνικής αντιστάθμισης κινδύνου.

Επίσης, ο Τραμπ και ο Μπάιντεν, παρά τις διαφορές της προσέγγισής τους, μοιράζονται έναν στόχο, την διαπραγμάτευση μιας ισχυρότερης συμφωνίας για την αντικατάσταση του JCPOA. Στην πραγματικότητα, αντιμετωπίζουν τα ίδια εμπόδια για την επίτευξή της, από τη μια, μια ιρανική ηγεσία που δεν μπορεί να εγκαταλείψει την εχθρότητά της προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και που έχει αποδειχθεί ανθεκτική τόσο στα αντικίνητρα όσο και στα κίνητρα για αλλαγή των πολιτικών της, από την άλλη, οι περιφερειακοί εταίροι είναι επιφυλακτικοί για οποιαδήποτε εμπλοκή ΗΠΑ-Ιράν, γεγονός που οδηγεί σε μια ανεπαρκή εγχώρια συναίνεση για την διατήρηση μιας διπλωματικής συμφωνίας με την Τεχεράνη [10].

Στην παρούσα συγκυρία, με την ουκρανική κρίση να κυριαρχεί στην διεθνή πολιτική σκηνή, η ενδεχόμενη πρόκληση μιας διεθνούς κρίσης με αιτία το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν θα άνοιγε ένα νέο μέτωπο στη Μέση Ανατολή, το οποίο είναι πιθανό να καταλήξει σε ισραηλινή στρατιωτική απάντηση εναντίον του Ιράν. Ακόμα, η σύγκρουση στην Ουκρανία πυροδότησε επίσης εσωτερικές συζητήσεις στο Ιράν σχετικά με τον καλύτερο τρόπο προστασίας των εθνικών συμφερόντων του. Ευρισκόμενο σε έντονη αντίθεση με τους ανταγωνιστές του στον αραβικό κόσμο, το αδιέξοδο σχετικά με την πυρηνική συμφωνία σημαίνει ότι το Ιράν δεν μπορεί να επωφεληθεί πλήρως από τις υψηλές τιμές ενέργειας μετά τις Δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Η Κίνα συνέχισε να αγοράζει ιρανικό πετρέλαιο παρά τις κυρώσεις των ΗΠΑ –αλλά το έκανε φθηνά. Όσο το Ιράν παραμένει στο πλαίσιο των αμερικανικών κυρώσεων, δεν μπορεί να βρει περισσότερους αγοραστές για το πετρέλαιό του –όπως η Νότια Κορέα, η Ινδία, και οι ευρωπαϊκές χώρες που επιθυμούν να μειώσουν την εξάρτησή τους από την ενέργεια της Ρωσίας. Ούτε το Ιράν μπορεί να έχει ελεύθερη πρόσβαση στις πληρωμές για το πετρέλαιό του, εφόσον οι αμερικανικές δευτερεύουσες κυρώσεις πνίγουν τις παγκόσμιες οικονομικές συναλλαγές με την χώρα [11].

Επομένως, φαίνεται αυτή η προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να είναι η τελευταία για να μπορέσουν να συζητήσουν Ουάσινγκτον και Τεχεράνη το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και τις μειώσεις στην παραγωγή ουρανίου. Αυτή την στιγμή, η απόσταση που τους χωρίζει είναι πολύ μεγάλη και θα πρέπει να γίνουν από κοινού υποχωρήσεις για την επίτευξη μιας εκ νέου συμφωνίας ή την αναβίωση της ήδη υπάρχουσας. Το ουκρανικό ζήτημα μπορεί να επαναφέρει και τις δύο πλευρές στο τραπέζι, γιατί ο αντίκτυπός του είναι τεράστιος και επηρεάζει και τις δύο πλευρές με διαφορετικό τρόπο.