Η εκδίκηση του Muqtada al-Sadr | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η εκδίκηση του Muqtada al-Sadr

Γιατί το Ιράν θα μπορούσε να είναι ο πραγματικός χαμένος στον ενδοσιιτικό αγώνα του Ιράκ

Από την εποχή της εισβολής των ΗΠΑ, ο Σαντρ ήταν ο Ιρακινός ηγέτης ο πιο ικανός να ελίσσεται στην διασταύρωση της πολιτικής και της θρησκευτικής εξουσίας, γεγονός που θα μπορούσε να εξηγήσει τον τελευταίο ελιγμό του. Η πολιτική κρίση στο Ιράκ κράτησε σχεδόν 11 μήνες. Ωστόσο, ο Sadr δεν ξεκίνησε αιματηρές διαδηλώσεις στους δρόμους μέχρι που αντιμετώπισε μια απειλή πέρα από την πολιτική: μια [απειλή] για την θρησκευτική του νομιμοποίηση. Μια μέρα πριν ο Sadr δηλώσει την αποχώρησή του από την πολιτική, ο Μέγας Ayatollah Kadhim al-Haeri, ένας ηλικιωμένος Ιρακινός κληρικός με έδρα το Ιράν, ο οποίος είχε υπηρετήσει ως πνευματικός οδηγός σε πολλά μέλη του κινήματος των Sadr, ανακοίνωσε ότι παραιτείται λόγω κακής υγείας. Όμως, αντί να καλέσει τους οπαδούς του να μεταφέρουν την πίστη τους σε έναν άλλο Ιρακινό Σιίτη κληρικό -κάποιον που θα μπορούσε να είναι συμπονετικός στον Σαντρ- ο Χαέρι τούς συμβούλεψε να ακολουθήσουν τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Ήταν μια ασυνήθιστη κίνηση, καθώς οι περισσότεροι Μεγάλοι Αγιατολάχ δίνουν εντολή στους οπαδούς τους να μιμούνται άλλους ανώτερους κληρικούς μόνο αφού οι κληρικοί έχουν πεθάνει. Και οι δηλώσεις των Μεγάλων Αγιατολάχ είναι συνήθως γεμάτες με θρησκευτικές επικλήσεις και κοινοτοπίες, ενώ ο Χαέρι ήταν έμμεσα επικριτικός στον Σαντρ. Χωρίς να τον κατονομάσει, ο Χαέρι είπε ότι ο Σαντρ κινδύνευε να διαλύσει το Ιράκ και την σιιτική του πλειοψηφία. Πρότεινε επίσης ότι ο Σαντρ δεν είχε τα απαραίτητα προσόντα για θρησκευτική ηγεσία και αμφισβήτησε το καθεστώς του νεότερου κληρικού ως κληρονόμου της κληρονομιάς της οικογένειάς του. Στην δική του ομιλία που ζητούσε να τερματιστούν οι πρόσφατες διαδηλώσεις, ο Sadr ισχυρίστηκε ότι Ιρανοί αξιωματούχοι και οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν Σιίτες ανταγωνιστές του βρίσκονται πίσω από την κριτική του Haeri.

Αυτή η πισώπλατη μαχαιριά αντανακλά ένα αυξανόμενο κενό εξουσίας στην σιιτική κοινότητα του Ιράκ, ένα κενό που έχει ανοίξει καθώς η επιρροή του Ιράν στην χώρα έχει εξασθενίσει. Για χρόνια, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν έστελνε τον στρατηγό Κασέμ Σολεϊμανί, τον επικεφαλής της μονάδας εξωτερικών επιχειρήσεων του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, στο Ιράκ για να κρατήσει σε σειρά τους Σιίτες υποστηρικτές της Τεχεράνης. Αλλά αφού οι Ηνωμένες Πολιτείες σκότωσαν τον Σολεϊμανί σε επίθεση με μη επανδρωμένο αεροσκάφος το 2020, το Ιράν έχασε έναν σημαντικό μοχλό ισχύος έναντι των Ιρακινών συμμάχων του. Ο διάδοχος του Σολεϊμανί ήταν λιγότερο επιτυχής στο να συγκρατήσει τις σιιτικές φατρίες του Ιράκ -ιδιαίτερα τους Σαντριστές- από το να αμφισβητήσουν την Τεχεράνη. Αν και ο Σαντρ έχει απεικονίσει τον εαυτό του ως Ιρακινό εθνικιστή που επιδιώκει να εξαλείψει την ξένη ανάμειξη, έζησε στην Κομ, το κέντρο της σιιτικής επιστήμης του Ιράν, κατά την διάρκεια ορισμένων περιόδων του εμφυλίου πολέμου του Ιράκ και κάποτε ήταν σύμμαχος με την Τεχεράνη. Αλλά οι ηγέτες του Ιράν εξοργίστηκαν με την απροθυμία του Σαντρ να συνεργαστεί με τους Ιρακινούς συμμάχους τους και πιθανότατα προσπάθησαν να αυξήσουν την πίεση στον Σαντρ πείθοντας τον Χαέρι να αμφισβητήσει την θρησκευτική του νομιμοποίηση.

Είναι πιθανό να υπάρχουν περισσότερες πολιτικές μηχανορραφίες. Ο Σιστανί, ο πιο ισχυρός κληρικός στο Ιράκ, είναι στα ενενήντα του και πιστεύεται ότι είναι σε κακή υγεία. Οι δηλώσεις του έχουν γίνει σπάνιες. Οι Σιίτες ηγέτες στο Ιράκ και το Ιράν προετοιμάζονται για τον θάνατό του και μια πιθανή ρήξη εάν προκύψουν περισσότεροι από ένας διάδοχοι από τη Νατζάφ. Παρά τα περιορισμένα διαπιστευτήριά του, ο Σαντρ παίρνει θέση για την περίοδο μετά τον Σιστανί, ελπίζοντας να παίξει έναν ρόλο στην επιλογή διαδόχου ή στην εδραίωση υποστήριξης σε περίπτωση που υπάρχουν ανταγωνιστικοί κληρονόμοι. Η προσπάθεια του Sadr για μεγαλύτερη πολιτική επιρροή στο Ιράκ είναι μέρος αυτής της εκστρατείας: με μεγαλύτερη επιρροή στην κυβέρνηση στην Βαγδάτη και μεγαλύτερο μερίδιο από τα λάφυρά της, ο Sadr θα μπορεί να ασκήσει ακόμη μεγαλύτερη επιρροή στο θρησκευτικό κατεστημένο του Ιράκ.

ΤΑ ΛΑΦΥΡΑ ΣΤΟΝ ΝΙΚΗΤΗ

Η τρέχουσα πολιτική κρίση του Ιράκ πηγάζει από την αποτυχία του Σαντρ να σχηματίσει κυβέρνηση αφού κέρδισε το μεγαλύτερο μερίδιο στο κοινοβούλιο των 329 εδρών της χώρας. Ιστορικά, οι σιιτικές φατρίες του Ιράκ έχουν συνασπιστεί μετά τις εκλογές -συχνά με την βοήθεια του Ιράν- για να σχηματίσουν ένα μεγάλο μπλοκ και να διανείμουν κορυφαία κυβερνητικά υπουργεία, φέρνοντας τελικά μέσα και τα σουνιτικά και τα κουρδικά κόμματα. Όμως, με την υποστήριξη μόλις 73 βουλευτών, ο Σαντρ προσπάθησε να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού με τις σουνιτικές και κουρδικές φατρίες και να αφήσει έξω τους Σιίτες αντιπάλους του. Αν είχε πετύχει, οι υποστηρικτές του θα ισχυρίζονταν ότι ο Σαντρ ανέτρεψε το εξαιρετικά αντιδημοφιλές εθνο-σεκταριστικό σύστημα κατανομής της εξουσίας -γνωστό ως muhasasa- που επέβαλαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ιρακινοί σύμμαχοί τους μετά την εισβολή. Αλλά ο Σαντρ στην πραγματικότητα προσπαθεί να εδραιώσει περαιτέρω αυτό το σύστημα υπό τον έλεγχό του, όχι να το καταστρέψει.

Ο Σαντρ απεχθάνεται ιδιαίτερα να συμμαχήσει με τον Νούρι αλ-Μαλίκι, το μπλοκ του οποίου κέρδισε 33 έδρες στις περσινές εκλογές, την δεύτερη υψηλότερη [επίδοση] μεταξύ των σιιτικών φατριών μετά τους Σαντριστές. Ο Μαλίκι, ο οποίος διετέλεσε πρωθυπουργός από το 2006 έως το 2014, ήταν υπεύθυνος για πολλές από τις καταστροφικές πολιτικές που αποξένωσαν τους σουνίτες, αποδυνάμωσαν τις ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας, και επέτρεψαν στο Ισλαμικό Κράτος (ή ISIS) να καταλάβει σχεδόν το ένα τρίτο της χώρας. Αλλά η αντιπαλότητα του Σαντρ με τον πρώην πρωθυπουργό δεν αφορά μόνο το ιστορικό του Μαλίκι˙ είναι κάτι προσωπικό: το 2008, ο Μαλίκι, με την υποστήριξη Αμερικανών αξιωματούχων, διέταξε τις ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας να πολεμήσουν την πολιτοφυλακή του Σαντρ στο νότιο Ιράκ. Ο κληρικός δεν συγχώρεσε ποτέ τον Μαλίκι για τα πλήγματα κατά του κινήματός του στο αποκορύφωμα του εμφυλίου πολέμου στο Ιράκ.