Τι σημαίνει η επιστράτευση για την Ρωσία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τι σημαίνει η επιστράτευση για την Ρωσία

Το τέλος της συμφωνίας του Πούτιν με τον λαό
Περίληψη: 

Ο Πούτιν μπορεί να αναβάλει τις χειρότερες συνέπειες ενός καταστροφικού πολέμου, παρόλο που μια αποδιοργανωμένη επιστράτευση μπορεί να καταλήξει να επιβαρύνει τον ρωσικό στρατό. Όσο πιο μακροχρόνιος είναι ο πόλεμος, τόσο πιο πιθανό είναι ότι η οικονομική κατάρρευση στην Ουκρανία ή η πολιτική αναταραχή στην Ευρώπη ή στις Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να ανοίξει ευκαιρίες για την Ρωσία.

Ο MICHAEL KIMMAGE είναι καθηγητής Ιστορίας στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Αμερικής και επισκέπτης συνεργάτης στο German Marshall Fund. Από το 2014 έως το 2016, υπηρέτησε στο Επιτελείο Σχεδιασμού Πολιτικής στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, όπου κατείχε το χαρτοφυλάκιο Ρωσίας/Ουκρανίας.
Η MARIA LIPMAN είναι ανώτερη επισκέπτης συνεργάτιδα στο Ινστιτούτο Ευρωπαϊκών, Ρωσικών, και Ευρασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Τζορτζ Ουάσιγκτον και συνεκδότης του νεοσύστατου ιστότοπου του Ινστιτούτου, Russia.Post.

Την περασμένη εβδομάδα, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, ανακοίνωσε μια «μερική κινητοποίηση» με σκοπό να υποστηρίξει τον παραπαίοντα πόλεμό του εναντίον της Ουκρανίας. Η προσποίηση ότι υπάρχει κάτι «μερικό» σχετικά με αυτή την κίνηση, ωστόσο, είναι τόσο πειστική όσο ο ισχυρισμός του Πούτιν ότι η Ρωσία απλώς διεξάγει μια «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία. Μετά την ανακοίνωση του Πούτιν, ο υπουργός Άμυνας, Σεργκέι Σοϊγκού, είπε ότι θα επιστρατευθούν 300.000 άνδρες με στρατιωτικό υπόβαθρο. Ωστόσο, ορισμένες αναφορές δείχνουν ότι δεν είναι ο αριθμός που αναφέρεται στα επίσημα έγγραφα που εξουσιοδοτούν την κινητοποίηση, και τα μέρη του διατάγματος του Πούτιν που δημοσιοποιήθηκαν δεν περιλαμβάνουν περιορισμούς στην εξουσιοδότηση του Υπουργείου Άμυνας να στρατολογεί άτομα. Σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, έως και ένα εκατομμύριο άνδρες μπορεί να στρατολογηθούν, και ορισμένες στρατιωτικές επιτροπές φαίνεται ήδη να επιστρατεύουν άνδρες αδιακρίτως.

28092022-2.jpg

Μια γυναίκα αποχαιρετά έναν πρόσφατα επιστρατευμένο άνδρα στο Μπατάισκ της Ρωσίας, τον Σεπτέμβριο του 2022. Sergey Pivovarov / Reuters
-----------------------------------------------------------

Η επιστράτευση αντιπροσωπεύει μια δραματική καμπή στον πόλεμο και στην διακυβέρνηση του Πούτιν. Το Κρεμλίνο περίμενε ότι ο πόλεμος θα ήταν σύντομος. Όταν δεν τελείωσε γρήγορα, ο Πούτιν βρήκε έναν τρόπο να τον διεξάγει ο οποίος ήταν συνεπής με το πολιτικό ύφος που χρησιμοποιούσε από τότε που ανέβηκε στην εξουσία το 2000. Οι λίγοι Ρώσοι που ενθουσιάστηκαν με τις αυτοκρατορικές υποσχέσεις του πολέμου μπορούσαν να ανεμίσουν την σημαία και να επιδείξουν το γράμμα «Ζ», το επίσημο σύμβολο του πολέμου. Εκείνοι που ήταν φοβισμένοι ή ενοχλημένοι από τον πόλεμο μπορούσαν να κρύβουν ήσυχα τις αβεβαιότητές τους. Όσοι εξέφραζαν δημόσια την δυσαρέσκειά τους τιμωρούνταν αδιακρίτως: χιλιάδες συνελήφθησαν επειδή παρέλασαν ή κρατούσαν πανό που έγραφαν, μεταξύ άλλων, net vojne («όχι στον πόλεμο») ή την φράση dva slova —«δύο λέξεις», ένας ευφημισμός για το net vojne. Κανείς δεν μπορούσε να βγει εναντίον της κυβέρνησης ή να δώσει φωνή στην διαφωνία τους στην δημόσια σφαίρα. Οποιαδήποτε οργάνωση ενάντια στον πόλεμο ήταν αυστηρά απαγορευμένη και οι παραβάτες τιμωρήθηκαν σκληρά.

Αυτή η απάντηση δεν ήταν φασισμός, παρά την κοινή εφαρμογή αυτού του όρου για να περιγράψει την κυριαρχία του Πούτιν. Ήταν, αντίθετα, η διατήρηση μιας κοινωνίας χωρισμένης ανά άτομο και συμμορφούμενης, μιας κοινωνίας που ήταν ασφαλώς απολιτική και που δεν θα διατάρασσε τις ενέργειες του Κρεμλίνου. Για να παραμείνει σε ισχύ αυτή η εξατομίκευση, ο πόλεμος έπρεπε να παραμείνει μακριά. Έπρεπε να είναι ένας ευμετάβλητος περισπασμός πάνω στον οποίο θα μπορούσαν να προβληθούν οι υποκειμενικές στάσεις των Ρώσων, είτε ήταν φιλοπόλεμες είτε αντιπολεμικές. Τα στοιχεία των δημοσκοπήσεων δείχνουν ότι, πριν από την επιστράτευση, ο πόλεμος είχε την υποστήριξη πάνω από το 75% των Ρώσων. Μια τέτοια συναίνεση ήταν η καλύτερη δυνατή δημόσια αντίδραση από την σκοπιά του Κρεμλίνου. Η αδιαφορία ήταν μια κοντινή δεύτερη [καλύτερη αντίδραση].

Όμως ο πόλεμος δεν πήγε όπως είχε προγραμματιστεί και ο Πούτιν έχει ξεμείνει από επιλογές. Εάν ο Πούτιν αποσυρόταν, η Ουκρανία θα αύξανε την στρατιωτική δύναμή της και θα ενσωματωνόταν περαιτέρω στους ευρωπαϊκούς και διατλαντικούς θεσμούς, ένα αποτέλεσμα που θα έκανε τον πόλεμο απολύτως αντιπαραγωγικό και ως εκ τούτου απαράδεκτο για τον Πούτιν˙ θα ήταν μια ρωσική ήττα. Την ίδια στιγμή, η Ρωσία δεν μπορεί να κερδίσει τον πόλεμο με τα μέσα που διαθέτει αυτή την στιγμή. Αυτό αποδείχθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου, όταν οι ουκρανικές δυνάμεις ανακατέλαβαν τεράστιες εκτάσεις εδάφους. Ο στρατός της Ρωσίας έχει εξαντληθεί και είναι πολύ μικρός για να κρατήσει όλο το έδαφος που είχε καταλάβει από τον Φεβρουάριο. Χωρίς μια αλλαγή στο status quo, η Ουκρανία πιθανότατα θα συνεχίσει να έχει περαιτέρω κέρδη, ίσως ακόμη και να προχωρήσει στην Κριμαία, το έδαφος που προσάρτησε η Ρωσία το 2014 και που είναι στενά συνδεδεμένο με την κληρονομιά του Πούτιν.

Η Ρωσία είχε πολλές αποτυχίες στην Ουκρανία, αλλά δεν είναι μια ηττημένη χώρα. Έχει τον πλούτο και τον πληθυσμό και την βιομηχανική ικανότητα να συνεχίσει τον πόλεμο —αλλά μόνο εάν κάνει επιστράτευση. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κήρυξη επιστράτευσης είναι πολύ πιο απλή από την πραγματοποίησή της, κάτι που η Ρωσία δεν έχει κάνει εδώ και δεκαετίες. Ακόμα κι αν ο στρατός μπορεί να αριστεύσει στην επιμελητεία -και η εμπειρία των πρώτων ημερών υποδηλώνει ότι η πιθανότητα για κάτι τέτοιο είναι μικρή - η επιστράτευση θα είναι τόσο καλή όσο η στρατηγική πίσω από αυτήν. Η επιστράτευση για χάρη μιας στρατηγικής ήττας θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα στον Πούτιν από όσα θα λύσει. Θα μπορούσε ακόμη και να υπονομεύσει την ικανότητα του Πούτιν να κυβερνά.

Τουλάχιστον, η επιστράτευση θα επαναφέρει την πολιτική στην Ρωσία. Θα καταβροχθίσει την δημόσια αδιαφορία που ήταν εδώ και καιρό καθοριστική για τον Πουτινισμό. Ήδη, η Ρωσία έχει γίνει μάρτυρας ενός κύματος διαμαρτυριών ως απάντηση στην ανακοίνωση του Πούτιν την περασμένη εβδομάδα, και τεράστιος αριθμός Ρώσων που ήταν επιλέξιμοι για στράτευση έσπευσαν στα σύνορα αμέσως μετά την ανακοίνωση του σχεδίου Πούτιν. Η πολιτική πίεση θα έρθει στο Κρεμλίνο όχι μόνο από τους αντιπάλους του πολέμου, αλλά και από εκείνους που απογοητεύονται από την εκπληκτική ανικανότητα του στρατού και την φαινομενική έλλειψη αποφασιστικότητας. Η πρώτη ομάδα δεν έχει σχεδόν καμία πολιτική δύναμη. Η δεύτερη, ωστόσο, έχει την δυνατότητα να γίνει μια πρόκληση προς τον Πούτιν. Την περασμένη εβδομάδα, ορισμένοι από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του Πούτιν και του πολέμου εξέφρασαν την ανησυχία τους ότι η καμπάνια της επιστράτευσης δείχνει ανεπαρκώς σχεδιασμένη.