Οι μεγάλες δυνάμεις στο τεύχος 78

Κυκλοφορεί ήδη στα κεντρικά περίπτερα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης το τεύχος Οκτωβρίου – Νοεμβρίου 2022 του Foreign Affairs The Hellenic Edition, με κεντρικό θέμα τις προϋποθέσεις με βάση τις οποίες ένα έθνος μπορεί να γίνει μεγάλη δύναμη.

Ειδικότερα, ο ανώτερος Πολιτικός Επιστήμων στην RAND Corporation, Michael J. Mazarr, μελετώντας τους συσχετισμούς των μεγάλων δυνάμεων σήμερα αλλά και στο παρελθόν, καταλήγει σε επτά κλειδιά τα οποία πρέπει να κατέχει ένα κράτος προκειμένου να περάσει στο κλαμπ των μεγάλων δυνάμεων, όπως, για παράδειγμα, μια κοινή και συνεκτική εθνική ταυτότητα.

Καθώς το φλέγον ζήτημα στις διεθνείς σχέσεις της εποχής μας είναι ακριβώς οι ισορροπίες μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, ο καθηγητής στο Tufts University, Michael Beckley, στο δοκίμιό του υποστηρίζει ότι οι αντισυσπειρώσεις στο διεθνές σύστημα οδηγούν σε μια νέα παγκόσμια τάξη. Βασικό επιχείρημά του είναι το παράδειγμα των αντιδράσεων που δημιουργεί η Κίνα με την επιθετικότητα στην περιοχή της.

Συμπληρωματικά, η Stacie E. Goddard, καθηγήτρια στο Wellesley College, θεωρεί ότι η επανασταθεροποίηση του διεθνούς συστήματος μπορεί ακόμα να συμβεί, ιδίως αν ενεργοποιηθούν κράτη και θεσμοί που δεν έχουν προφανή ισχύ αλλά με την κατάλληλη εξουσιοδότηση και στο αρμόζον πλαίσιο μπορούν να ελέγξουν την Κίνα και την Ρωσία.

Ωστόσο, η εικόνα δεν είναι αισιόδοξη. Όπως γράφει ο Andrew F. Krepinevich, Jr., ανώτερος συνεργάτης στο Hudson Institute και στο Center for A New American Security, η Κίνα εργάζεται πυρετωδώς προκειμένου να αυξήσει σημαντικά τις πολεμικές πυρηνικές δυνατότητές της. Το γεγονός ότι οδεύει στο να συγκρίνεται ευθέως με τα άλλα δυο σημαντικά πυρηνικά κράτη, τις ΗΠΑ και την Ρωσία, σημαίνει ότι ο υπολογισμός της πυρηνικής αποτροπής καθίσταται μακράν πολυπλοκότερος και, άρα, η σταθερότητα πολύ δυσκολότερο να διατηρηθεί.

Εμβαθύνοντας στους ανταγωνισμούς των μεγάλων δυνάμεων, ο Διεθνολόγος Πέτρος Τασιός εστιάζει στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης, μιας τεχνολογίας που έχει την δυνατότητα να δώσει αποφασιστικό πλεονέκτημα στο κράτος εκείνο που θα την κατακτήσει πρώτο. Οι προσπάθειες τόσο των ΗΠΑ όσο και της Κίνας είναι εντατικές προς τον σκοπό αυτό.

Ο Moisés Naím του Carnegie Endowment for International Peace, αναλύει τον τρόπο με τον οποίο οι δικτάτορες νέου τύπου, αυτοί που κρύβονται πίσω από ανελεύθερες δημοκρατίες και νοθευμένες εκλογές, εκμεταλλεύονται τις νέες τεχνολογίες της πληροφόρησης καθώς και την ταχύτητα στις αποφάσεις που εξασφαλίζουν τα αυταρχικά συστήματα διακυβέρνησης για να εξαπατούν τους λαούς τους και να παρατείνουν τον χρόνο τους στην εξουσία. Η δημοκρατία κινδυνεύει και θα χρειαστεί κινητοποίηση όλων των ειδών των πόρων για να αντιστραφεί η διολίσθησή της.

Ο Δημήτρης Αναγνωστόπουλος, διεθνολόγος του Πάντειου Πανεπιστημίου, ασχολείται με μια σημαντική πτυχή της εθνικής ισχύος, την ήπια ισχύ (από την οποία άλλωστε η Ελλάδα διαθέτει άφθονη), προτείνοντας την εφαρμογή μιας «μωσαϊκής διπλωματίας». Δηλαδή, την χρήση όλων των πλεονεκτημάτων της χώρας προκειμένου να διατηρεί ανοιχτές τις επιλογές της στην εξωτερική πολιτική ενώ ταυτόχρονα θα αξιοποιεί τα στρατηγικά της πλεονεκτήματα στην γεωγραφία, την οικονομία, και τον πολιτισμό.

Από την πλευρά του, ο Αναστάσιος Φιλντίσης του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, περιγράφει τις γεωπολιτικές παραμέτρους που οδήγησαν στον πόλεμο της Ουκρανίας και εξακολουθούν να καθορίζουν την πορεία του. Ωστόσο σημειώνει χαρακτηριστικά ότι σε μεγάλο βαθμό «το παλιό πέθανε και το νέο δεν έχει ακόμα γεννηθεί», κάτι που καθιστά απαραίτητη την χρήση της γεωπολιτικής προκειμένου να μην εκτροχιαστεί το διεθνές σύστημα εντελώς.

Μια σημαντική πτυχή της γεωπολιτικής πέριξ της Ουκρανίας αφορά και στην εκκλησιαστική θέση του Κιέβου. Είναι γνωστές οι οικουμενικές φιλοδοξίες του Πατριαρχείου Μόσχας καθώς και η εργαλειοποίηση της Ορθοδοξίας από το Κρεμλίνο. Ο Παύλος Σεραφείμ του Πανεπιστημίου Μακεδονίας χαρτογραφεί την κατάσταση της Ορθοδοξίας στην περιοχή και προβλέπει την ενίσχυσή της μόλις ο πόλεμος τερματιστεί.

Σχετικά με τις περιοχές πιο κοντά στην Ελλάδα, ο Αλέξης Λεκάκης Κερκυραίος, υπ. Διδάκτωρ του Πάντειου Πανεπιστημίου, εμβαθύνει στις τουρκο-ιρανικές σχέσεις και αποκαλύπτει την ραγδαία επιδείνωσή τους. Ωστόσο, δύσκολα οι δυο χώρες θα αφεθούν να περιπέσουν σε ευθεία αντιπαράθεση καθώς αμφότερες βασανίζονται από οικονομικά προβλήματα και έχουν ανοιχτά πολλά μέτωπα ταυτόχρονα.

Ένα από αυτά τα μέτωπα, το οποίο άλλωστε αντιμετωπίζουν όλες οι χώρες της Μέσης Ανατολής και του κόσμου γενικότερα, είναι η κλιματική αλλαγή. Η Marwa Daoudy, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Georgetown, συνδυάζει το ιστορικό των συγκρούσεων των τελευταίων δεκαετιών στη Μέση Ανατολή με ευρύτερους περιβαλλοντικούς παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν ευθέως την οικονομία των κρατών και την ευημερία των πολιτών τους. Η τροφή και το νερό υποδαυλίζουν τις μεταναστευτικές ροές, όπως βέβαια και οι οικονομικές ανισότητες στην περιοχή. Αν δεν ενισχυθούν θεσμοί που βασίζονται σε αρχές και αξίες και συνεχίσουν να εφαρμόζονται βραχυπρόθεσμες επιλογές και ενέργειες, τότε δύσκολα θα υπάρξει βελτίωση στην περιοχή.

Η καθηγήτρια Bridget L. Coggins, από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, μελετά το βιβλίο με τίτλο «Why We Fight», του Christopher Blattman, με το οποίο ο συγγραφέας υποστηρίζει τις ιδέες του περί πολέμου. Ενδιαφέρον έχει η συζήτηση για τον ορισμό του πολέμου καθώς και οι κατά Μπλάτμαν πέντε δυνάμεις που καθοδηγούν τις συγκρούσεις και «δέκα εντολές» για την ενίσχυση των διαπραγματεύσεων ως αντίποδα του πολέμου.

Τέλος, ο διδάκτωρ του King’s College London, Γιάννης Νιούτσικος, παρουσιάζει το βιβλίο που επιμελήθηκαν οι καθηγητές Αθανάσιος Πλατιάς και Χρήστος Χατζηεμμανουήλ, με τίτλο Ελληνική Υψηλή Στρατηγική: Διάλογοι με την Ηγεσία της Χώρας, το οποίο αποτελείται ουσιαστικά από επτά δομημένους διαλόγους με πρόσωπα που έχουν την κύρια ευθύνη για την διαμόρφωση και υλοποίηση των διαφορετικών διαστάσεων της ελληνικής υψηλής στρατηγικής : ο πρωθυπουργός, Κ. Μητσοτάκης, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Α. Τσίπρας, ο υπουργός Εξωτερικών, Ν. Δένδιας, ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μ. Σχοινάς, ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας, στρατηγός Κ. Φλώρος, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γ. Στουρνάρας, και ο τέως πρόεδρος της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών, Θ. Βενιάμης.

Στον χάρτη καταγράφονται οι περιοχές των Ελλήνων (με ροζ, γαλάζιο και σκούρο μπλε) και των Φοινίκων (με γκρι) περί το 550 π.Χ. γύρω από τη Μεσόγειο. Πηγή: University of Texas Libraries
--------------------------------------------------

Copyright © 2022 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr , στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr αλλά και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition