Πώς μπορεί να νικήσει ο Μπολσονάρου – ακόμη κι αν ηττηθεί | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς μπορεί να νικήσει ο Μπολσονάρου – ακόμη κι αν ηττηθεί

Ο θρίαμβος της ακροδεξιάς της Βραζιλίας

Αυτό βοηθά να εξηγηθεί το γιατί η προεκλογική εκστρατεία του Μπολσονάρου έχει προσπαθήσει να μετατοπίσει την εστίαση στους πολιτισμικούς πολέμους (culture wars) και έχει επιλέξει ως σύνθημά της το «Η Βραζιλία πάνω από όλα, ο Θεός πάνω από όλους». Ο τόνος και το περιεχόμενο της εκστρατείας φαίνεται κάποιες φορές να έχουν αντιγράψει την συντηρητική ατζέντα των Ηνωμένων Πολιτειών, και αυτό δεν είναι τυχαίο: κάποια από τα πιο εξέχοντα άτομα με επιρροή (influencers) που τάσσονται υπέρ του Μπολσονάρου [3] ζουν στη Νότια Φλόριντα και ο ίδιος ο Μπολσονάρου μοιράζεται αποσπάσματα από τον [τηλεοπτικό σταθμό] Fox News στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τέτοια μηνύματα έχουν ιδιαίτερη απήχηση στην ευαγγελική χριστιανική κοινότητα της Βραζιλίας, η οποία έχει αυξηθεί από λιγότερο από 10% του πληθυσμού το 1980 σε περίπου 30% σήμερα. Οι πιο αποτελεσματικές επιθέσεις του Μπολσονάρου έχουν συμπεριλάβει τις δηλώσεις του Λούλα τον Απρίλιο ότι η άμβλωση «πρέπει να μετατραπεί σε ζήτημα δημόσιας υγείας, για να έχουν όλοι δικαίωμα» στην διαδικασία. Ενώ κάποιες άλλες λατινοαμερικανικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Αργεντινής και της Κολομβίας, έχουν κινηθεί τα τελευταία χρόνια για να φιλελευθεροποιήσουν τους νόμους για τις αμβλώσεις, το ζήτημα παραμένει πολιτικά τοξικό στην Βραζιλία, όπου το 70% των ανθρώπων λένε ότι είναι εναντίον της νομιμοποίησης των αμβλώσεων, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις. Μετά την μικρότερη του αναμένου διαφορά στο αποτέλεσμα του πρώτου γύρου των εκλογών, ο Λούλα μαγνητοσκόπησε ένα βίντεο προσπαθώντας να σταματήσει το θέμα, λέγοντας: «Είμαι εναντίον των αμβλώσεων… Νομίζω ότι σχεδόν όλοι είναι». Η προεκλογική εκστρατεία του διένειμε επίσης μια δήλωση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που επιβεβαίωνε ότι ο Λούλα «πιστεύει στον Θεό… και δεν έχει κάνει συμφωνία ούτε έχει μιλήσει ποτέ με τον Διάβολο», ως αντίδραση σε μια σειρά από ψεύτικα μιμίδια (memes) που άρχισαν να γίνονται δημοφιλή ακόμη και μεταξύ κάποιων ψηφοφόρων υπέρ του Λούλα.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ

Η γενική κατεύθυνση της πολιτικής στην Βραζιλία [4] έχει μετατοπιστεί σημαντικά από τη νικητήρια προεκλογική εκστρατεία του Λούλα πριν από 20 χρόνια, όταν ο αντίπαλός του στον δεύτερο γύρο ήταν ένας κεντρώος πρώην υπουργός Υγείας που κέρδισε τους διεθνείς επαίνους για την προώθηση της χρήσης προφυλακτικών εν μέσω της κρίσης του AIDS. Αλλά η Βραζιλία ήταν πάντα ένα πιο κοινωνικά συντηρητικό έθνος από όσο υποδήλωνε η ανεξάρτητη διεθνής εικόνα της. Η δεξιά στρατιωτική δικτατορία που κυβέρνησε από το 1964 έως το 1985 ήταν σχετικά δημοφιλής για μεγάλο μέρος της διακυβέρνησης της παρά την βαναυσότητά της προς τους αντιφρονούντες˙ πράγματι, ο Μπολσονάρου, ένας πρώην λοχαγός του στρατού, έχει μιλήσει συχνά με νοσταλγία για εκείνη την περίοδο και έχει ορίσει απόστρατους στρατηγούς σε αρκετούς βασικούς ρόλους στην κυβέρνησή του. Τα πρώτα 30 χρόνια μετά την επιστροφή της δημοκρατίας, η εξουσία εναλλάσσονταν κυρίως μεταξύ κοσμικών προσωπικοτήτων της κεντροαριστεράς και της κεντροδεξιάς. Αλλά η οικονομική κατάρρευση της Βραζιλίας την δεύτερη δεκαετία του εικοστού πρώτου αιώνα, η χειρότερη στην ιστορία της χώρας, ατίμασε σχεδόν του πάντες στο προηγούμενο πολιτικό κατεστημένο, επιτρέποντας σε ένα σχετικό αουτσάιντερ όπως ο Μπολσονάρου να αναδυθεί. Η συμμαχία του περιλαμβάνει επίσης αγρότες, ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων, τους εύπορους και αυτούς που απλώς δεν θέλουν το Εργατικό Κόμμα (Workers Party) του Λούλα να επιστρέψει στην εξουσία [5]. Αλλά η εκμετάλλευση των πολιτισμικών πολέμων έχει αποδειχθεί επανειλημμένα ότι είναι η πιο αποτελεσματική τακτική του Μπολσονάρου για να ενεργοποιήσει την βάση του.

Ετούτο μπορεί να μην είναι αρκετό για τον Μπολσονάρου ώστε να κερδίσει μια δεύτερη θητεία. Η προεδρία του υπήρξε ταραχώδης, και χαρακτηρίστηκε όχι μόνο από την αναποτελεσματική και συχνά ανάλγητη απάντησή του στην πανδημία, αλλά [και] από την απότομη αύξηση της αποψίλωσης των δασών του Αμαζονίου σε υψηλά 15 ετών και τις συνεχείς συγκρούσεις με τους δημοκρατικούς θεσμούς της Βραζιλίας. Εν τω μεταξύ, η Βραζιλία υπόκειται στις ίδιες τάσεις που έχουν οδηγήσει τους υποψήφιους [που βρίσκονται] εν ενεργεία και τους συμμάχους τους να χάσουν 14 συνεχόμενες ελεύθερες και δίκαιες εκλογές στην Λατινική Αμερική, η οποία δυσκολευόταν με τις οικονομικές δυσλειτουργίες και τις κοινωνικές αναταραχές ακόμη και πριν η πανδημία πλήξει ιδιαίτερα σκληρά την περιοχή. Ο Μπολσονάρου έχασε τον πρώτο γύρο από τον Λούλα με έξι εκατομμύρια ψήφους, μια διαφορά που θα αποδειχθεί δύσκολο να ξεπεράσει στον δεύτερο γύρο. Αλλά και εδώ, οι παραλληλισμοί με τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι εντυπωσιακοί - ακόμα κι αν ο Μπολσονάρου ηττηθεί, το μέλλον του κινήματός του φαίνεται εξασφαλισμένο. Ο πρώην υπουργός του για τις γυναικείες υποθέσεις, ο οποίος είναι γνωστός διότι δήλωσε ότι «τα αγόρια [πρέπει] να φορούν μπλε και τα κορίτσια να φορούν ροζ», εξελέγη γερουσιαστής της περιφέρειας που περιλαμβάνει την πρωτεύουσα Μπραζίλια. Οι σύμμαχοι του Μπολσονάρου θα υπηρετήσουν ως κυβερνήτες των τριών πολυπληθέστερων πολιτειών της Βραζιλίας και το Φιλελεύθερο Κόμμα (Liberal Party) του θα έχει περισσότερες έδρες από οποιαδήποτε άλλη ομάδα σε αμφότερα τα Σώματα του Κογκρέσου.