Ο φαύλος κύκλος του κινδύνου του Πούτιν

Την άνοιξη του 2018, τέσσερα χρόνια πριν από τη δεύτερη εισβολή του στην Ουκρανία, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν εκφώνησε μια ασυνήθιστη ομιλία σχετικά με την όλο και μεγαλύτερη δύναμη του ρωσικού στρατού. «Σε εκείνους που τα τελευταία 15 χρόνια έχουν προσπαθήσει να επιταχύνουν μια κούρσα εξοπλισμών και να επιδιώξουν το μονομερές πλεονέκτημα έναντι της Ρωσίας…», είπε, «θα πω το εξής: όλα όσα έχετε προσπαθήσει να αποτρέψετε μέσω μιας τέτοιας πολιτικής έχουν ήδη συμβεί. Κανένας δεν έχει καταφέρει να περιορίσει την Ρωσία».

Ένας επιστρατευμένος Ρώσος έφεδρος εκτοξεύει μια ρουκέτα, στην περιοχή της Ντονέτσκ, στην Ουκρανία, τον Οκτώβριο του 2022. Alexander Ermochenko / Reuters
----------------------------------------------------------

Εκείνη την εποχή, η ομιλία τράβηξε την διεθνή προσοχή πρωτίστως για τους κομπασμούς του Πούτιν για τα νέα υπερηχητικά όπλα που σχεδιάστηκαν για να παρακάμψουν τα συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας των ΗΠΑ. Αλλά μετέφερε επίσης ένα πιο διακριτικό μήνυμα. Ο Πούτιν [1] σημείωσε την επιτυχημένη επέμβαση της Ρωσίας στον συριακό εμφύλιο πόλεμο, δήλωσε ότι το μέγεθος του συμβατικού και του πυρηνικού οπλοστασίου της Ρωσίας είχε σχεδόν τετραπλασιαστεί και υποστήριξε ότι οι ένοπλες δυνάμεις της ήταν «σημαντικά ισχυρότερες». Ο Πούτιν επανέλαβε επίσης ότι «η Ρωσία διατηρεί το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα αποκλειστικά ως απάντηση σε μια πυρηνική επίθεση ή σε μια επίθεση με άλλα όπλα μαζικής καταστροφής εναντίον της χώρας ή των συμμάχων της ή σε μια πράξη επιθετικότητας εναντίον μας με την χρήση συμβατικών όπλων που απειλούν την ίδια την ύπαρξη του κράτους». Συνολικά, αυτά τα σχόλια απέπνεαν μια ισχυρή αίσθηση εμπιστοσύνης στην ικανότητα της Ρωσίας να αντιμετωπίσει επιτυχώς οποιονδήποτε αντίπαλο - και ίσως μια πιο μυώδη επιδίωξη εθνικών και προσωπικών στόχων. «Κανείς δεν ήθελε να μας ακούσει», προειδοποίησε. «Ακούστε λοιπόν τώρα».

Σήμερα, με τον πόλεμο στην Ουκρανία να κινείται σε μια ολοένα πιο επικίνδυνη και απρόβλεπτη κατεύθυνση [2], το ζήτημα του υπολογισμού του κινδύνου από τον Πούτιν έχει έρθει έντονα στο προσκήνιο. Από τις αρχές Σεπτεμβρίου, η Μόσχα έχει αντιμετωπίσει μια σειρά ατυχιών, συμπεριλαμβανομένων όχι μόνο των δραματικών εδαφικών κερδών της Ουκρανίας στην περιοχή του Χάρκοβο, αλλά και της τολμηρής επίθεσης της 8ης Οκτωβρίου στην Γέφυρα του Στενού του Κερτς (Kerch Strait Bridge) που συνδέει την Κριμαία με την Ρωσία, θέτοντας σε κίνδυνο μια βασική ρωσική οδό εφοδιασμού. Ως απάντηση, ο Πούτιν επιστράτευσε εκατοντάδες χιλιάδες επιπλέον στρατιώτες [3], έσπευσε να προσαρτήσει παρανόμως εδάφη που η Ρωσία δεν ελέγχει πλήρως και ξεκίνησε ένα νέο κύμα πυραυλικών χτυπημάτων κυρίως σε πολιτικούς στόχους, συμπεριλαμβανομένου του Κιέβου και άλλων μεγάλων πόλεων. Έχει επίσης απειλήσει επανειλημμένα ότι θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα, σημειώνοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν δημιουργήσει ένα τέτοιο προηγούμενο στην Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι.

Οι απειλές του Πούτιν για κλιμάκωση [4] έχουν τρομάξει τους Ευρωπαίους γείτονες της Ρωσίας καθώς και την κυβέρνηση Μπάιντεν. Ωστόσο, η προθυμία του να στοιχηματίσει στην στρατιωτική ισχύ της Ρωσίας δεν ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο, ή ακόμη και όταν εισέβαλε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Όπως δείχνει η ομιλία του 2018, η διάθεση του για ρίσκο είχε αυξηθεί πολύ πριν από τον σημερινό πόλεμο. Και μολονότι παραμένουν πολλά ερωτήματα σχετικά με το πόσο μακριά είναι πλέον προετοιμασμένος να φτάσει, μια εξέταση του πώς έχει εξελιχθεί ο τρόπος σκέψης του βοηθά να εξηγηθεί το γιατί έχει ακολουθήσει αυτή την πορεία και ποιες θα μπορούσε να αποφασίσει ότι είναι οι πιο εύλογες επιλογές του τις επόμενες εβδομάδες και μήνες. Για την Δύση, η κατανόηση του υπολογισμού του κινδύνου από τον Πούτιν μπορεί να είναι εξίσου σημαντική με τον υπολογισμό της πραγματικής στρατιωτικής δύναμης της Ρωσίας για την παροχή ενδείξεων σχετικά με το τι θα κάνει η Ρωσία στην συνέχεια.

ΧΡΥΣΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ

Πριν από την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία [5] το 2022, [ο ίδιος] είχε οικοδομήσει την φήμη ενός πραγματιστή που αναλάμβανε ρίσκα. Στις επεμβάσεις της Ρωσίας στην Γεωργία το 2008 και στην Κριμαία το 2014, οι ρωσικές δυνάμεις απλώς υπερίσχυσαν ενός υπολειπόμενου και έκπληκτου αντιπάλου. Στην Συρία, αρχής γενομένης από το 2015, το Ιράν και η Χεζμπολάχ σήκωσαν το μεγαλύτερο βάρος επί του πεδίου, ενώ η Ρωσία πρόσφερε υλικό και αεροπορική και ναυτική δύναμη. Εν ολίγοις, και οι τρεις περιπτώσεις ήταν καταστάσεις σχετικά χαμηλού ρίσκου και υψηλού κέρδους με περιορισμένες απώλειες. Πώς, λοιπόν, μπορεί να εξηγηθεί η υψηλού ρίσκου απόφαση του Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία, τοποθετώντας περίπου 180.000 στρατιώτες στην πρώτη γραμμή, από τους οποίους μέχρι σήμερα εκτιμάται ότι έχουν σκοτωθεί περίπου 15.000 ή περισσότεροι;