Πώς σκόνταψε η Βρετανία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς σκόνταψε η Βρετανία

Το Brexit, η ανικανότητα των Τόρις, και ο δύσκολος δρόμος μπροστά
Περίληψη: 

Το Brexit κρύβεται στο παρασκήνιο όλων των συζητήσεων για την πολιτική εντροπία και την οικονομική παρακμή της χώρας. Για τους ένθερμους υπέρ του να μείνει η χώρα στην ΕΕ, η απόφαση της εξόδου είναι από μόνη της υπεύθυνη για τα τρέχοντα πολιτικά και οικονομικά δεινά. Οι οπαδοί του Brexit, από την πλευρά τους, υποστήριξαν ότι η κυβερνητική δειλία και η αποτυχία να κατανοηθούν πλήρως τα οφέλη από την παραμονή εκτός της ΕΕ ευθύνονται για την τρέχουσα κατάσταση.

Ο ANAND MENON είναι διευθυντής του UK in a Changing Europe και καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Εξωτερικών Υποθέσεων στο King’s College του Λονδίνου.

Πολλοί είχαν μείνει έκπληκτοι καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο, που προηγουμένως ήταν τόσο ρεαλιστικό, αξιόπιστο και, λοιπόν, βαρετό, φαινόταν να βυθίζεται σε χάος ακυβερνησίας. Τα έξι χρόνια από το δημοψήφισμα του 2016 για το Brexit ήταν μάρτυρες πολύ περισσότερων αναταράξεων από όσο τους αναλογούσε. Και, μόνο τους τελευταίους τέσσερις μήνες, η χώρα έχει δει την αποχώρηση δύο πρωθυπουργών. Ο Μπόρις Τζόνσον αντικαταστάθηκε από την Λιζ Τρας τον Σεπτέμβριο. Άντεξε μόλις 44 ημέρες, καθώς εκδιώχθηκε από το αξίωμά της όταν ο λεγόμενος μίνι προϋπολογισμός της τρόμαξε τις αγορές, αύξησε την τιμή των βρετανικών κρατικών ομολόγων, και οδήγησε την λίρα σε πτώση.

15112022-1.jpg

Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Rishi Sunak, στην Βουλή των Κοινοτήτων, στο Λονδίνο, τον Νοέμβριο του 2022. Reuters
-----------------------------------------------------------

Ο Economist τιτλοφορούσε ένα τεύχος Οκτωβρίου, «Welcome to Britaly», (ωθώντας Ιταλούς φίλους να προσβληθούν)˙ το γερμανικό εβδομαδιαίο περιοδικό Der Spiegel πρωτοστάτησε με μια φωτογραφία μιας μπανάνας με κατάληξή της τον Πύργο της Ελισάβετ (γνωστό ως Μπιγκ Μπεν) και τον τίτλο «Νησί της Μπανάνας». Περιττό να πούμε ότι το μπέρδεμα των τελευταίων δύο μηνών, αν όχι ετών, δεν αποτελούσε μια καλή εμφάνιση για το Ηνωμένο Βασίλειο.

Τώρα, με την ανάρρηση του Ρίσι Σουνάκ στην πρωθυπουργία, φαίνεται να έχει έρθει ένα προσωρινό διάλειμμα από τις πολιτικές αναταράξεις. Όταν έγινε σαφές ότι θα κέρδιζε, η αξία της βρετανικής λίρας ανέβηκε. Ωστόσο, το Ηνωμένο Βασίλειο εξακολουθεί να πλέει σε ταραγμένα οικονομικά —και πολιτικά— νερά. Βιώνει, ίσως, την ηρεμία πριν από την καταιγίδα.

Τον Μάρτιο, ακόμη και πριν από την κατάρρευση της κυβέρνησης του Johnson, το Office for Budget Responsibility (OBR), ένα κυβερνητικό όργανο που παρέχει ανεξάρτητη ανάλυση των οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου, προειδοποίησε ότι το βιοτικό επίπεδο επρόκειτο να μειωθεί κατά 2,2% το επόμενο έτος. Αντί, όμως, να αντιμετωπίσει αυτή την πρόκληση -ιδιαίτερα αυτή της ραγδαίας αύξησης των τιμών της ενέργειας- το Συντηρητικό Κόμμα αποφάσισε αντ' αυτού να περάσει όλο το καλοκαίρι συμμετέχοντας σε έναν διαγωνισμό ηγεσίας από τον οποίο βγήκε νικήτρια η Τρας.

Τώρα έχει γίνει σαφές το μέγεθος της οικονομικής πρόκλησης που αντιμετωπίζει η χώρα. Περίπου δύο εκατομμύρια βρετανικά νοικοκυριά θα αντιμετωπίσουν απότομες αυξήσεις στο κόστος των στεγαστικών δανείων τα επόμενα δύο χρόνια. Και, σύμφωνα με την δεξαμενή σκέψης (think tank) Resolution Foundation, περίπου 14 εκατομμύρια Βρετανοί μπορεί να ζουν σε συνθήκες φτώχειας το επόμενο έτος -μια αύξηση κατά τρία εκατομμύρια από το 2021-2022. Το αυξανόμενο κόστος ζωής έχει προκαλέσει ευρεία κινητοποίηση στις βιομηχανίες. Οι εργαζόμενοι των σιδηροδρόμων και των ταχυδρομείων απεργούν κατά διαστήματα και σύντομα θα προστεθεί και μια σειρά από εργαζόμενους του δημόσιου τομέα. Στα τέλη της περασμένης εβδομάδας, τα μέλη του Βασιλικού Κολλεγίου Νοσηλευτικής ψήφισαν υπέρ της έγκρισης μιας απεργίας για πρώτη φορά στα 106 χρόνια ιστορίας του.

Εν τω μεταξύ, το National Grid, υπεύθυνο για τη μεταφορά και την διανομή ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, έχει προειδοποιήσει για το ενδεχόμενο να υπάρξουν τρίωρες διακοπές ρεύματος κατά την διάρκεια του χειμώνα. Ακόμη και με το κυβερνητικό πλαφόν στις τιμές της ενέργειας, ένα πρόγραμμα που εισήχθη τον Σεπτέμβριο για να βοηθήσει το κοινό να αντιμετωπίσει τους αυξανόμενους λογαριασμούς ενέργειας, το μέσο νοικοκυριό θα πληρώνει το ισοδύναμο σχεδόν 3.000 δολαρίων ΗΠΑ ετησίως για ενέργεια, μια σημαντική αύξηση σε σύγκριση με τον μέσο λογαριασμό των 1.500 δολαρίων [1] το 2021. Στην αβεβαιότητα προσθέτει και η απόφαση του Τζέρεμι Χαντ, του νέου υπουργού Οικονομικών, στα μέσα Οκτωβρίου να παράσχει το πλαφόν μόνο για έξι μήνες αντί για τα αρχικά δύο χρόνια.

Το Brexit κρύβεται στο παρασκήνιο όλων των συζητήσεων για την πολιτική εντροπία και την οικονομική παρακμή της χώρας. Για τους ένθερμους υπέρ του να μείνει η χώρα στην ΕΕ, η απόφαση της εξόδου είναι από μόνη της υπεύθυνη για τα τρέχοντα πολιτικά και οικονομικά δεινά. Ξένοι παρατηρητές, ιδιαίτερα εκείνοι στην Ευρώπη, έχουν μιλήσει σε παρόμοιες γραμμές. Οι οπαδοί του Brexit, από την πλευρά τους, υποστήριξαν ότι η κυβερνητική δειλία και η αποτυχία να κατανοηθούν πλήρως τα οφέλη από την παραμονή εκτός της ΕΕ ευθύνονται για την τρέχουσα κατάσταση.

Ωστόσο, το Brexit σαφώς δεν είναι η μοναδική, απλή εξήγηση για όλα όσα συμβαίνουν. Αν και έχει βλάψει την βρετανική οικονομία, σίγουρα δεν είναι ο βασικός μοχλός της τρέχουσας κρίσης στο κόστος ζωής, ούτε του αυξανόμενου ενεργειακού κόστους. Αυτά μπορούν να αποδοθούν σε μεγάλο βαθμό στην παρατεταμένη επίδραση της COVID-19 και του πολέμου στην Ουκρανία. Ούτε το Brexit εξηγεί άμεσα την αναταραχή στο Συντηρητικό Κόμμα, η οποία πηγάζει τουλάχιστον εν μέρει από την πρακτική να επιτρέπεται στα μέλη του κόμματος -που αριθμούσαν περίπου τα 172.000 άτομα τον Σεπτέμβριο του 2022- να επιλέξουν τον αρχηγό τους. Όπως φάνηκε από την εκλογή της Τρας, οι προτιμήσεις των μελών του κόμματος μπορεί να διαφέρουν από εκείνες των μελών του Κοινοβουλίου των Τόρις καθώς και του ευρύτερου εκλογικού σώματος.

Όμως το Brexit συνεχίζει να διαμορφώνει άμεσα και έμμεσα τις εξελίξεις στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το OBR εκτίμησε [2] ότι η αποχώρηση από την ΕΕ θα μειώσει τη μακροπρόθεσμη παραγωγικότητα της χώρας κατά 4% σε σχέση με αυτήν που θα υπήρχε αν η χώρα είχε παραμείνει στην ΕΕ. Περίπου τα δύο πέμπτα από αυτήν, κατά την άποψή του [3], έχουν ήδη γίνει αισθητά. Δεν υπάρχει αμφιβολία μεταξύ σοβαρών οικονομολόγων ότι το Brexit έχει επηρεάσει την συνολική οικονομική και δημοσιονομική θέση του Ηνωμένου Βασιλείου, καθιστώντας το πιο ευάλωτο στους οικονομικούς κλυδωνισμούς που πλήττουν αυτήν την στιγμή την Ευρώπη στο σύνολό της.