Η πορεία της Ρωσίας προς την οικονομική καταστροφή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η πορεία της Ρωσίας προς την οικονομική καταστροφή

Το μακροπρόθεσμο κόστος του πολέμου στην Ουκρανία θα είναι συγκλονιστικό
Περίληψη: 

Ακόμη και αν ο Πούτιν χάσει την εξουσία και ένας διάδοχός του δρομολογήσει σημαντικές μεταρρυθμίσεις, θα χρειαστεί τουλάχιστον μια δεκαετία για να επιστρέψει η Ρωσία στα επίπεδα παραγωγής του ιδιωτικού τομέα και της ποιότητας ζωής που γνώριζε η χώρα μόλις πριν από ένα χρόνο.

Ο KONSTANTIN SONIN είναι διακεκριμένος καθηγητής στην έδρα John Dewey στην Μεταπτυχιακή Σχολή Δημόσιας Πολιτικής Irving B. Harris του Πανεπιστημίου του Σικάγο.

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, η ρωσική οικονομία έμοιαζε να είναι προορισμένη για μια κάθετη πτώση. Οι διεθνείς κυρώσεις απειλούσαν να στραγγαλίσουν την οικονομία, οδηγώντας σε πτώση την αξία του ρουβλίου και των ρωσικών χρηματοπιστωτικών αγορών. Οι απλοί Ρώσοι πολίτες φαίνονταν έτοιμοι για στερήσεις.

17112022-1.jpg

Πεζοί στη Μόσχα, στην Ρωσία, τον Απρίλιο του 2022. Maxim Shemetov / Reuters
---------------------------------------------

Πάνω από οκτώ μήνες μετά από την έναρξη του πολέμου, το σενάριο αυτό δεν έχει υλοποιηθεί. Πράγματι, ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι ισχύει το αντίθετο και ότι η ρωσική οικονομία τα πάει καλά. Το ρούβλι έχει ενισχυθεί έναντι του δολαρίου, και παρόλο που το ρωσικό ΑΕΠ έχει συρρικνωθεί, η συρρίκνωση μπορεί κάλλιστα να περιοριστεί σε λιγότερο από 3% το 2022.

Κοιτάξτε, ωστόσο, πίσω από την μέτρια συρρίκνωση του ΑΕΠ και τα στοιχεία του πληθωρισμού, και γίνεται φανερό ότι η ζημιά είναι στην πραγματικότητα σοβαρή: η ρωσική οικονομία προορίζεται για μια μακρά περίοδο στασιμότητας. Το κράτος παρενέβαινε στον ιδιωτικό τομέα ήδη πριν από τον πόλεμο. Αυτή η τάση έχει γίνει μόνο πιο έντονη και απειλεί να καταπνίξει περαιτέρω την καινοτομία και την αποτελεσματικότητα της αγοράς. Ο μόνος τρόπος για να διατηρηθεί η βιωσιμότητα της ρωσικής οικονομίας είναι είτε μέσω σημαντικών μεταρρυθμίσεων -οι οποίες δεν βρίσκονται στο προσκήνιο- είτε μέσω μιας θεσμικής διαταραχής παρόμοιας με εκείνη που συνέβη με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.

ΟΙ ΚΥΡΩΣΕΙΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΥΡΑΥΛΟΙ

Η λανθασμένη αντίληψη για το τι θα μπορούσαν να επιτύχουν οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας μπορεί να εξηγηθεί εν μέρει από μη ρεαλιστικές προσδοκίες για το τι μπορούν να κάνουν τα οικονομικά μέτρα. Με απλά λόγια, δεν είναι το ισοδύναμο μιας πυραυλικής επίθεσης. Ναι, μακροπρόθεσμα, οι κυρώσεις μπορούν να αποδυναμώσουν την οικονομία και να μειώσουν το ΑΕΠ. Αλλά βραχυπρόθεσμα, το περισσότερο που μπορεί κανείς λογικά να ελπίζει είναι μια μαζική μείωση των εισαγωγών της Ρωσίας. Είναι φυσικό το ρούβλι να ενισχύεται αντί να αποδυναμώνεται, καθώς η ζήτηση για δολάρια και ευρώ μειώνεται. Και καθώς τα χρήματα που θα ξοδεύονταν για εισαγωγές ανακατευθύνονται προς την εγχώρια παραγωγή, το ΑΕΠ θα πρέπει στην πραγματικότητα να αυξηθεί αντί να μειωθεί. Οι επιπτώσεις των κυρώσεων στην κατανάλωση και την ποιότητα ζωής χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να λειτουργήσουν στην οικονομία.

Στην αρχή του πολέμου, τον Φεβρουάριο και στις αρχές Μαρτίου, οι Ρώσοι έσπευσαν να αγοράσουν δολάρια και ευρώ για να προστατευθούν από μια πιθανή πτώση του ρουβλίου. Τους επόμενους οκτώ μήνες, με τις ρωσικές απώλειες στην Ουκρανία να αυξάνονται, αγόρασαν ακόμη περισσότερα. Κανονικά, αυτό θα προκαλούσε σημαντική υποτίμηση του ρουβλίου, διότι όταν οι άνθρωποι αγοράζουν ξένο νόμισμα, το ρούβλι βυθίζεται. Λόγω των κυρώσεων, όμως, οι εταιρείες που εισήγαγαν αγαθά πριν από τον πόλεμο σταμάτησαν να αγοράζουν συνάλλαγμα για να χρηματοδοτήσουν αυτές τις εισαγωγές. Ως αποτέλεσμα, οι εισαγωγές μειώθηκαν κατά 40% την άνοιξη. Μια συνέπεια ήταν ότι το ρούβλι ενισχύθηκε έναντι του δολαρίου. Εν ολίγοις, δεν ήταν ότι οι κυρώσεις δεν λειτούργησαν. Αντιθέτως, η βραχυπρόθεσμη επίδρασή τους στις εισαγωγές ήταν απροσδόκητα ισχυρή. Μια τέτοια πτώση των εισαγωγών δεν ήταν αναμενόμενη. Εάν η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας είχε προβλέψει μια τόσο μαζική πτώση, δεν θα είχε εισαγάγει αυστηρούς περιορισμούς στις καταθέσεις σε δολάρια τον Μάρτιο για να αποτρέψει την κατάρρευση της αξίας του ρουβλίου.

Οι οικονομικές κυρώσεις είχαν βέβαια και άλλα άμεσα αποτελέσματα. Ο περιορισμός της πρόσβασης της Ρωσίας στη μικροηλεκτρονική, τα τσιπ, και τους ημιαγωγούς κατέστησε σχεδόν αδύνατη την παραγωγή αυτοκινήτων και αεροσκαφών. Από τον Μάρτιο έως τον Αύγουστο, η ρωσική κατασκευή αυτοκινήτων μειώθηκε κατά ένα εκπληκτικό ποσοστό του 90%, και η πτώση στην παραγωγή αεροσκαφών ήταν παρόμοια. Το ίδιο ισχύει και για την παραγωγή όπλων, η οποία όπως είναι λογικό αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για την κυβέρνηση. Οι προσδοκίες ότι οι νέες εμπορικές διαδρομές μέσω της Κίνας, της Τουρκίας, και άλλων χωρών που δεν συμμετέχουν στο καθεστώς κυρώσεων θα αντιστάθμιζαν την απώλεια των Δυτικών εισαγωγών αποδείχθηκαν λανθασμένες. Το ασυνήθιστα ισχυρό ρούβλι είναι ένα μήνυμα ότι τα κανάλια εισαγωγών από την πίσω πόρτα δεν λειτουργούν. Εάν οι εισαγωγές εισέρχονταν στην Ρωσία μέσω κρυφών καναλιών, οι εισαγωγείς θα αγόραζαν δολάρια, στέλνοντας το ρούβλι προς τα κάτω. Χωρίς αυτές τις κρίσιμες εισαγωγές, η μακροπρόθεσμη υγεία της βιομηχανίας υψηλής τεχνολογίας της Ρωσίας είναι τραγική.