Είναι ο Πούτιν ένας ορθολογικός δρων; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Είναι ο Πούτιν ένας ορθολογικός δρων;

Πώς και γιατί το Κρεμλίνο μπορεί να χρησιμοποιήσει την βόμβα
Περίληψη: 

Οι Δυτικοί ηγέτες πρέπει να προσπαθήσουν να κάνουν τον Πούτιν να συνειδητοποιήσει, καθώς σκέφτεται να στραφεί στο πυρηνικό του οπλοστάσιο, ότι δεν μπορεί να υπάρξουν νικητές σε μια τέτοια σύγκρουση.

Ο ANDREW F. KREPINEVICH, JR., είναι ανώτερος συνεργάτης στο Hudson Institute και πρόσθετος ανώτερος συνεργάτης στο Center for a New American Security.

Στις 24 Φεβρουαρίου, καθώς ξεκίνησε την εισβολή στην Ουκρανία, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, έθεσε το φάσμα του πυρηνικού πολέμου. Προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε εξωτερική παρέμβαση θα οδηγούσε σε συνέπειες «που δεν έχουν υπάρξει ποτέ στην ιστορία», μια σαφής αναφορά στην χρήση ατομικών όπλων. Η προοπτική ενός πλήρους πυρηνικού πολέμου με την Ρωσία μπορεί πράγματι να έπεισε τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ ότι η άμεση εμπλοκή τους στην σύγκρουση ήταν πολύ επικίνδυνη για να την υποστηρίξουν. Αλλά ο πόλεμος δεν ακολούθησε το σενάριο του Πούτιν. Οι αναπάντεχες αρχικές δυσκολίες της Ρωσίας στο πεδίο της μάχης, μαζί με την επίμονη αντίσταση της Ουκρανίας, έπεισαν πολλά μέλη του ΝΑΤΟ να στείλουν στρατιωτικό εξοπλισμό και προμήθειες για να βοηθήσουν τους αμυνόμενους.

28112022-1.jpg

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, στην Αγία Πετρούπολη, στην Ρωσία, τον Ιούνιο του 2022. Anton Vaganov / Reuters
------------------------------------------------

Ο Πούτιν επικαλέστηκε ξανά τον πυρηνικό πόλεμο [1] τον Απρίλιο. Αφότου οι δυνάμεις του υποχώρησαν από τα περίχωρα του Κιέβου και του Χάρκοβου, δήλωσε ότι η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα «αν χρειαστεί» για να επιτύχει τους στόχους της. Με μια τέτοια ρητορική, ο Πούτιν ίσως να προσπαθούσε να αποτρέψει το ΝΑΤΟ από το να ενισχύσει την υποστήριξή του προς την Ουκρανία σε επίπεδα που θα επιτύγχαναν μια ολοκληρωτική ήττα της ρωσικής εισβολής. Αν αυτό ήθελε να πετύχει, ο Πούτιν τα κατάφερε, και ακολούθησε ένα βάναυσο τέλμα μεταξύ των εμπόλεμων μερών. Η πυρηνική απειλή του Πούτιν καταλάγιασε κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, καθώς και οι δύο πλευρές προσπαθούσαν να αποκτήσουν πλεονέκτημα στο πεδίο της μάχης. Στις αρχές του φθινοπώρου, έχοντας αποτύχει να αλλάξει την στρατιωτική ισορροπία υπέρ του, ο Πούτιν επέστρεψε στις πυρηνικές απειλές [2], δηλώνοντας ότι «για να υπερασπιστούμε την Ρωσία και τον λαό μας, θα κάνουμε ασφαλώς χρήση όλων των οπλικών συστημάτων που έχουμε στην διάθεσή μας. Αυτό δεν είναι μπλόφα».

Πολλοί Δυτικοί ηγέτες πιστεύουν ότι οι επαναλαμβανόμενες κραυγές του «πυρηνικού λύκου» από τον Πούτιν σημαίνουν ότι μπλοφάρει. Υποθέτουν ότι τα σκληρά λόγια του επιδιώκουν να σπείρουν αμφιβολίες και φόβο στα μυαλά των αντιπάλων του, αλλά ποτέ δεν θα πυροδοτούσε πραγματικά μια βόμβα. Με άλλα λόγια, επιμένουν ότι ο Πούτιν είναι πολύ ορθολογικός για να διακινδυνεύσει την πιθανή καταστροφή ενός πυρηνικού πολέμου. Αλλά αυτή είναι μια υπόθεση που η Δύση δεν έχει την πολυτέλεια να κάνει. Ορμώμενος από την επιθυμία του να αποκαταστήσει μια πληγωμένη Ρωσία [3] στο μεγαλείο της, ακλόνητος για την ορθότητα των διεκδικήσεών του στην Ουκρανία, εμπνευσμένος από προηγούμενες επιτυχίες στην Κριμαία και τη Ντονμπάς το 2014, και όλο και πιο απελπισμένος μπροστά στην ρωσική στρατιωτική αποτυχία και την διεθνή εχθρικότητα, ο Ρώσος πρόεδρος θα μπορούσε πράγματι να δει την αρετή της προσφυγής στα πυρηνικά όπλα. Αν και οι πιθανότητες να περάσει ο Πούτιν το πυρηνικό κατώφλι μπορεί να είναι χαμηλές, η σύνεση υπαγορεύει ότι το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να αποκλείσει την ανάληψη μιας τέτοιας επικίνδυνης δράσης. Οι Δυτικοί ηγέτες πρέπει να καθορίσουν το πώς μπορούν να αποτρέψουν μια τέτοια κλιμάκωση από το να εξελιχθεί σε απόλυτη καταστροφή.

ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις δηλώσεις του Κρεμλίνου, υποστηρίζοντας τον Οκτώβριο ότι για πρώτη φορά από την κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962, υπάρχει τώρα [4] «άμεση απειλή» πυρηνικού πολέμου. Ο Πούτιν, σύμφωνα με τον Αμερικανό πρόεδρο, «δεν αστειεύεται». Ωστόσο, ο Μπάιντεν βλέπει επίσης τον Πούτιν ως έναν «ορθολογικό δρώντα που οι υπολογισμοί του έχουν πέσει πολύ έξω» και ο οποίος θα αποφύγει την χρήση πυρηνικών όπλων. Την μετριοπαθή εκτίμηση του Μπάιντεν για τον Πούτιν έχουν υποστηρίξει και άλλοι, όπως ο υπουργός Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου, Μπεν Γουάλας, ο οποίος δήλωσε τον Οκτώβριο ότι ο Πούτιν είναι «εξαιρετικά απίθανο» να καταφύγει σε πυρηνικά όπλα και ότι ο Ρώσος πρόεδρος αναγνωρίζει ότι η αυτοσυγκράτηση είναι προς το συμφέρον του.

Η αντίληψη ότι οι ορθολογικοί υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων δεν θα διακινδυνεύσουν πυρηνικό πόλεμο αποτελεί κοινή διαπίστωση από την αυγή της πυρηνικής εποχής. Το 1954, όταν συζητούσε την πιθανότητα ενός προληπτικού πλήγματος κατά της Κίνας, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντουάιτ Αϊζενχάουερ [5], είπε στους αρχηγούς των [στρατιωτικών] επιτελείων ότι σε έναν πυρηνικό πόλεμο, «δεν υπάρχει νίκη παρά μόνο μέσω της φαντασίας μας». Ο Hubert Vedrine, ο οποίος διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας από το 1997 έως το 2002, επανέλαβε αυτή την άποψη όταν συζητούσε το ενδεχόμενο να αποκτήσει ατομικά όπλα το Ιράν. Είχε δηλώσει στους New York Times το 2007 ότι η κατοχή πυρηνικών όπλων αποτελεί στην πραγματικότητα εγγύηση για τη μη χρήση τους: «Μια χώρα που κατέχει την βόμβα δεν την χρησιμοποιεί και αυτομάτως μπαίνει στο σύστημα αποτροπής και δεν παίρνει παράλογους κινδύνους». Ο Vedrine στην ουσία υπονοούσε ότι μόνο ένας τρελός θα διακινδύνευε να προκαλέσει πυρηνικό πόλεμο. Υπέθεσε ότι οι άνθρωποι είναι ορθολογικά όντα, με την έννοια ότι ενεργούν για να μεγιστοποιήσουν τα μελλοντικά οφέλη των πράξεών τους, και σταθμίζουν διαρκώς το σχετικό κόστος, τα οφέλη, και τους κινδύνους των αποφάσεών τους.