Το παρελθόν στοιχειώνει ακόμα την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα

Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα έχουν εγκλωβιστεί σε μια σφοδρή διαμάχη. Οι εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών χρονολογούνται πριν από περισσότερα από εκατό χρόνια, με επίκεντρο την βάναυση κατοχή της Κορεατικής Χερσονήσου από την Ιαπωνία από το 1910 έως το 1945. Κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Ιαπωνία ανάγκασε σχεδόν 750.000 Κορεάτες άνδρες να υπηρετήσουν ως εργάτες και 200.000 γυναίκες να υπηρετήσουν ως σκλάβες του σεξ˙ ως αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς τους αιχμαλώτους πέθαναν ή ακρωτηριάστηκαν. Αμέτρητοι άλλοι φονεύθηκαν. Μέσα σε μια μόνο μέρα το 1919, η ιαπωνική αποικιακή αστυνομία εκτέλεσε περίπου 7.500 Κορεάτες διαδηλωτές.

Βοηθοί του προέδρου της Νότιας Κορέας, Yoon Suk-yeol, συναντούν τον Ιάπωνα πρωθυπουργό, Fumio Kishida, στο Τόκιο, Απρίλιος 2022. Kyodo / Reuters
--------------------------------------------------------

Οι διαφωνίες για τις συγνώμες και τις αποζημιώσεις —γνωστές στη Νότια Κορέα ως «ζητήματα ιστορίας»— έχουν φουντώσει ξανά και ξανά μεταξύ των δυο συμμάχων των ΗΠΑ δημοκρατιών, εμποδίζοντάς τις να σφυρηλατήσουν μια στενότερη σχέση. Όμως τα πράγματα πήραν μια δραματική τροπή προς το χειρότερο το 2018, όταν το ανώτατο δικαστήριο της Νότιας Κορέας διέταξε την ιαπωνική εταιρεία Mitsubishi να αποζημιώσει τους Κορεάτες που είχε στρατολογήσει καταναγκαστικά ως εργάτες και ο προοδευτικός πρόεδρος της Νότιας Κορέας, Moon Jae-in, έκλεισε ένα ίδρυμα που ήταν κεντρικό στοιχείο μιας αμφιλεγόμενης συμφωνίας του 2015 για την αποζημίωση των λεγόμενων «γυναικών παρηγοριάς» (comfort women). Οι εντάσεις εκτοξεύθηκαν από εκείνο το σημείο, με το Τόκιο να θεσπίζει τιμωρητικά εμπορικά μέτρα κατά της Νότιας Κορέας και τη Σεούλ να αντεπιτίθεται απειλώντας να ακυρώσει ένα σύμφωνο ανταλλαγής πληροφοριών.

Οι προοπτικές για μια προσέγγιση φαινόταν να βελτιώνονται τον Μάρτιο του 2022, όταν οι Νοτιοκορεάτες εξέλεξαν τον συντηρητικό Yoon Suk-yeol ως πρόεδρο. Ο Yoon υποσχέθηκε μια σχέση «προσανατολισμένη στο μέλλον» με την Ιαπωνία, που θα επεκτείνει την βασισμένη σε κοινές αξίες συνεργασία. «Δεν θα επαναλάβω το λάθος να χωρίσω τον λαό σε [άτομα] υπέρ της Ιαπωνίας και κατά της Ιαπωνίας και να αφήσω τις σχέσεις Νότιας Κορέας-Ιαπωνίας δεσμευμένες στο παρελθόν», υποσχέθηκε στην προεκλογική εκστρατεία.

Έκτοτε, οι ανανεωμένες βορειοκορεατικές προκλήσεις, οι αυξανόμενες ανησυχίες για την κινεζική θεληματικότητα, και οι εκκλήσεις από την Ουάσιγκτον για στενότερη συνεργασία μεταξύ Ιαπωνίας και Νότιας Κορέας σε θέματα περιφερειακής ασφάλειας ενίσχυσαν την ανάγκη των δύο δυνάμεων να συμφιλιωθούν. Και τώρα, εν μέσω ενός καταιγισμού διμερών και τριμερών συναντήσεων υψηλού επιπέδου, μια διπλωματική επανεκκίνηση ίσως φαίνεται εφικτή: η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα θα μπορούσαν να ξαναχτίσουν τις εμπορικές σχέσεις τους, να εμβαθύνουν την στρατιωτική συνεργασία, και να ενισχύσουν την τόσο αναγκαία συνεργασία σε πιεστικά ζητήματα, όπως οι αναδυόμενες τεχνολογίες, η παγκόσμια υγεία, και η κλιματική αλλαγή.

Αλλά αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που τα αστέρια έχουν ευθυγραμμιστεί [1] και οι κοινές προκλήσεις φάνηκαν ικανές να υπερνικήσουν τις ανησυχίες για την αποικιακή αδικία. Οι προηγούμενες συντηρητικές νοτιοκορεατικές κυβερνήσεις έδωσαν προτεραιότητα στην συνεργασία με την Ιαπωνία, μεταξύ άλλων μέσω συμφωνιών που υποτίθεται ότι θα επιλύουν ιστορικά ζητήματα -ιδίως, μια συνθήκη του 1965 που εξομαλύνει τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, και την συμφωνία για τις «γυναίκες παρηγοριάς» το 2015. Ωστόσο, τέτοιες προσπάθειες δεν είχαν δημοκρατική νομιμοποίηση και πυροδότησαν την δημόσια δυσπιστία και ακόμη και οργή. Τελικά, απέτυχαν γιατί ευνόησαν την άμεση σύναψη συμφωνίας αντί για έναν γνήσιο απολογισμό με το παρελθόν.

Η διοίκηση του Yoon θα αποτύχει επίσης, εκτός κι αν βρει μια νέα φόρμουλα συνεργασίας με την Ιαπωνία, μια φόρμουλα που δεν είναι μόνο προσανατολισμένη στο μέλλον αλλά που βλέπει και προς το εσωτερικό [της χώρας]. Το λιγότερο, η επιτυχία θα απαιτήσει την αναγνώριση ότι οι προηγούμενες προσπάθειες συμφιλίωσης ήταν θεμελιωδώς αντιδημοκρατικές. Μια βιώσιμη συμφωνία θα απαιτήσει την οικοδόμηση εμπιστοσύνης με τα θύματα των ιαπωνικών αποικιοκρατικών εγκλημάτων και τον στενό συντονισμό με το Τόκιο σχετικά με τα δημόσια μηνύματα. Ελλείψει επαρκούς δημόσιας διαβούλευσης στη Νότια Κορέα και μιας δέσμευσης της Ιαπωνίας να αποφύγει τις εθνικιστικές προκλήσεις, κάθε προσπάθεια επίλυσης ιστορικών ζητημάτων είναι πιθανό να αποτύχει για άλλη μια φορά.

ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗ ΧΩΡΙΣ ΣΥΓΧΩΡΕΣΗ

Ο δρόμος για την συμφιλίωση μεταξύ Ιαπωνίας και Νότιας Κορέας ήταν μακρύς και γεμάτος λανθασμένες εκκινήσεις. Οι συνομιλίες για την εξομάλυνση ξεκίνησαν το 1951 υπό τον συντηρητικό Syngman Rhee, τον πρώτο πρόεδρο της Νότιας Κορέας, μετά από παρότρυνση των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Rhee ήταν ένθερμος εθνικιστής, αλλά ο κυβερνητικός συνασπισμός του περιλάμβανε ελίτ που είχαν συνεργαστεί με τους Ιάπωνες κατά την διάρκεια της κατοχής. Παρά αυτό το δυσάρεστο γεγονός, ο Rhee συχνά πυροδότησε το αντι-ιαπωνικό αίσθημα για δικό του πολιτικό όφελος, προκαλώντας την διακοπή των διαπραγματεύσεων με το Τόκιο. Σε αντάλλαγμα για την αποκατάσταση των διπλωματικών δεσμών, ο Rhee απαίτησε αποικιακές αποζημιώσεις και αναγνώριση της κυριαρχίας της Νότιας Κορέας επί αμφισβητούμενων εδαφών —σε ένα σημείο επεκτείνοντας μονομερώς τα θαλάσσια σύνορα της Νότιας Κορέας πολύ πέρα από τα διεθνώς αναγνωρισμένα χωρικά ύδατα της χώρας.