Η Ιαπωνία βγαίνει μπροστά

Στις 16 Δεκεμβρίου, η Ιαπωνία έκανε ένα σημαντικό βήμα προς το να γίνει μια «κανονική» παγκόσμια δύναμη με το να εγκρίνει δραματικές αλλαγές στην πολιτική στρατιωτικού [αυτό]περιορισμού που ακολουθούσε εδώ και δεκαετίες. Σύμφωνα με τη νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας, η Ιαπωνία όχι μόνο θα διπλασιάσει τις στρατιωτικές της δαπάνες, προσθέτοντας περίπου 315 δισεκατομμύρια δολάρια στον αμυντικό της προϋπολογισμό τα επόμενα πέντε χρόνια. Θα αναπτύξει επίσης μια νέα ικανότητα «αντεπίθεσης» που θα της επιτρέπει να διεξάγει επιθέσεις αντιποίνων σε εχθρικά εδάφη -μια αξιοσημείωτη απόκλιση από την προηγούμενη πολιτική της.

Ένα ιαπωνικό υποβρύχιο στον κόλπο Sagami, νότια του Τόκιο, στην Ιαπωνία, τον Νοέμβριο του 2022. Issei Kato / Pool / Reuters
-------------------------------------------------

Οι κινήσεις αυτές σηματοδοτούν μια βαθιά μεταμόρφωση. Εδώ και χρόνια, οι παρατηρητές των διεθνών σχέσεων έχουν σημειώσει ότι η Ιαπωνία [1] έχει σίγουρα την δημογραφική, οικονομική, και τεχνολογική δυνατότητα για να γίνει μεγάλη δύναμη: διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο στην παγκόσμια διακυβέρνηση, την ανάπτυξη, και πολλές άλλες πτυχές της διεθνούς πολιτικής. Αλλά στρατιωτικά, το Τόκιο έχει παραδοσιακά περιορίσει τις δραστηριότητές του στην πολυμερή διατήρηση της ειρήνης και στην συμμαχία Αμερικής-Ιαπωνίας, και έχει περιορίσει τις αμυντικές του δαπάνες μόνο στο 1% του ΑΕΠ.

Αυτός ο στρατιωτικός περιορισμός βρίσκεται στον πυρήνα της ιαπωνικής πολιτικής εθνικής ασφάλειας από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο [2]. Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, διαδοχικές ιαπωνικές κυβερνήσεις κατέστειλαν την επιρροή του στρατού στην πολιτική και απέφυγαν την στρατιωτική κρατική πολιτική. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πίεζαν συχνά το Τόκιο να δαπανά περισσότερα και να κάνει περισσότερα, και ορισμένοι συντηρητικοί στο κυρίαρχο Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (LDP) της χώρας τάχθηκαν υπέρ της ενίσχυσης των αμυντικών δυνατοτήτων. Αλλά οι εκκλήσεις αυτές προσέκρουαν στην μεταπολεμική αντίληψη της Ιαπωνίας για την «αμυντική άμυνα» (“defensive defense”), σύμφωνα με την οποία ο στρατός της θα πρέπει να διαμορφώνεται για αυτοάμυνα και να αποφεύγει τις επιθετικές ικανότητες και αποστολές. Το δόγμα αυτό βασίζεται στο σύνταγμα και σε άλλες νομοθεσίες και το έχουν υπερασπιστεί τα επιφυλακτικά κόμματα της αντιπολίτευσης και το ιαπωνικό κοινό. Η ιδιαίτερα συγκρατημένη πολιτική ασφάλειας της Ιαπωνίας δημιούργησε αρκετά ταμπού και κόκκινες γραμμές σχετικά με την προβολή ισχύος - για παράδειγμα, θέτοντας απαγορεύσεις σε πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, αμφίβιες δυνατότητες, και αεροπλανοφόρα.

Με την πάροδο των ετών, σε περιόδους αυξανόμενης απειλής, το Τόκιο έχει περιστασιακά αναθεωρήσει τις ιδέες του για τους αμυντικούς έναντι των επιθετικών ρόλων και ικανοτήτων. Για παράδειγμα, μετά την δοκιμαστική εκτόξευση πυραύλου από την Βόρεια Κορέα [3] πάνω από την Ιαπωνία το 1998, το Τόκιο αποφάσισε να αποκτήσει στρατιωτικούς δορυφόρους, κάτι που προηγουμένως θεωρούσε ως παράνομη στρατιωτικοποίηση του διαστήματος. Η Ιαπωνία διαθέτει τώρα μικρά αεροπλανοφόρα και ένα σώμα πεζοναυτών. Αλλά η αμυντική πολιτική του έθνους παρέμεινε σε γενικές γραμμές σταθερή.

Η νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας, ωστόσο, αντιπροσωπεύει μια εντυπωσιακή αλλαγή. Με το να διπλασιάσει τις αμυντικές δαπάνες και δεσμευόμενη για την απόκτηση μιας ικανότητας «αντεπίθεσης», η κυβέρνηση θέτει σε εφαρμογή πολιτικές που συζητούνταν επί δεκαετίες, αλλά πάντα εμποδίζονταν. Μέχρι τώρα.

Σε απάντηση στην ανακοίνωση, οι επικριτές στο Πεκίνο και αλλού θα κατηγορήσουν την Ιαπωνία ότι επιστρέφει στον μιλιταρισμό του σκοτεινού παρελθόντος της. Αυτό είναι ψευδές. Η Ιαπωνία είναι ένας υπεύθυνος παγκόσμιος πολίτης: ένας παγκόσμιος ηγέτης στην διακυβέρνηση, την ανάπτυξη, την τεχνολογία, τις τέχνες, και τον πολιτισμό. Ακόμη και με τις αλλαγές που ανακοινώθηκαν, η πολιτική ασφαλείας της θα συνεχίσει να εδράζεται στην συμμαχία ΗΠΑ-Ιαπωνίας. Μακράν του να ακολουθήσει τον μιλιταρισμό, η Ιαπωνία αντιδρά -μετά από σημαντικό δισταγμό- στις αυξανόμενες περιφερειακές απειλές. Από την σκοπιά των Ηνωμένων Πολιτειών και των εταίρων της, η νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας της Ιαπωνίας θα πρέπει να επικροτηθεί: μια ειρηνική χώρα με τεράστιους οικονομικούς και τεχνολογικούς πόρους αυξάνει την συμβολή της στην περιφερειακή ασφάλεια.

ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΣΤΗΝ ΑΣΙΑ

Οι νέες τρομερές προκλήσεις στην Ασία ευθύνονται για την ιστορική στροφή της Ιαπωνίας. Η Κίνα προβαίνει σε σημαντική αύξηση τόσο των συμβατικών όσο και των πυρηνικών όπλων της [4]. Κινεζικά στρατιωτικά αεροσκάφη και πλοία πραγματοποιούν συχνές στρατιωτικές εισβολές στα ιαπωνικά ύδατα και γύρω από νησιά που αμφισβητούνται με την Ιαπωνία. Το Πεκίνο απειλεί όλο και περισσότερο την Ταϊβάν -την δημοκρατία της οποίας η Ιαπωνία επευφημεί και την αυτονομία της οποίας η Ιαπωνία θεωρεί ζωτικής σημασίας για την δική της ασφάλεια. Καθώς οι στρατιωτικές απειλές της Κίνας αυξάνονται, η κυβέρνησή της πυροδοτεί τον αντι-ιαπωνικό εθνικισμό, δίνοντας έμφαση στις ιαπωνικές φρικαλεότητες στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η Βόρεια Κορέα έχει γίνει επίσης πιο απειλητική. Έχει αυξήσει τον ρυθμό των πυραυλικών δοκιμών: πραγματοποίησε 86 δοκιμές φέτος, σε σύγκριση με το προηγούμενο υψηλό των 26 το 2019. Οι Ιάπωνες πολίτες έχουν αρχίσει να συνηθίζουν να ακούν σειρήνες και ανακοινώσεις που τους λένε να βρουν καταφύγιο, καθώς βορειοκορεατικοί πύραυλοι διασχίζουν τον εναέριο χώρο τους. Από το 2006, η Πιονγκγιάνγκ έχει πραγματοποιήσει έξι πυρηνικές δοκιμές, με τους ειδικούς να προειδοποιούν για μια έβδομη. Από ένα οπλοστάσιο που περιείχε μόνο μια χούφτα μικρές βόμβες σχάσης, η Βόρεια Κορέα σημειώνει πραγματική πρόοδο προς την ανάπτυξη πολύ ισχυρότερων θερμοπυρηνικών όπλων, και πρόσφατα άλλαξε το πυρηνικό της δόγμα για να επιτρέψει προληπτικά πλήγματα και την χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων στο πεδίο της μάχης.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία [5] έχει επίσης αλλάξει τις ιαπωνικές αντιλήψεις. Η κοινή γνώμη υποστήριξε σθεναρά την προσπάθεια επιβολής κυρώσεων κατά της Ρωσίας, και η επιτυχής άμυνα της Ουκρανίας κατά της εισβολής έφερε το μήνυμα της ανάγκης στρατιωτικής ετοιμότητας έναντι πιθανής επίθεσης.

Αυτές οι αυξανόμενες απειλές ώθησαν την ιαπωνική κυβέρνηση να προβεί σε ιστορικές αλλαγές στην πολιτική ασφαλείας της. Πρώτον, η νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας περίπου θα διπλασιάσει τον αμυντικό προϋπολογισμό κατά την επόμενη πενταετία. Η Ιαπωνία ξοδεύει σήμερα 54 δισεκατομμύρια δολάρια για την άμυνα, και η αλλαγή αυτή θα αυξήσει τις δαπάνες της για την άμυνα σε σχεδόν 80 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2027. Πρόκειται για μια εκπληκτική αλλαγή. Από το 1958 το Τόκιο έχει περιορίσει τον στρατιωτικό προϋπολογισμό του σε περίπου 1% του ΑΕΠ, ένα ανώτατο όριο που έγινε σύμβολο του [αυτό]περιορισμού της εθνικής του ασφάλειας, τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας. Αν και δοκιμάστηκε όλα αυτά τα χρόνια από πολλούς συντηρητικούς ηγέτες, η κοινή γνώμη και οι προσπάθειες της αντιπολίτευσης διατήρησαν το ανώτατο όριο του 1% στην θέση του. Αλλά στο σημερινό πιο απειλητικό περιβάλλον, η ιαπωνική κοινή γνώμη υποστηρίζει την αύξηση των δαπανών. Η αλλαγή θα καταστήσει την Ιαπωνία (που σήμερα είναι ένατη στον κόσμο σε στρατιωτικές δαπάνες) την τρίτη χώρα με τις μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες στον κόσμο, πίσω μόνο από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα. Θα ξεπεράσει την Ινδία, την Σαουδική Αραβία, και τις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις (αν και η Γερμανία έχει επίσης ανακοινώσει μια σημαντική αύξηση των αμυντικών δαπανών που μπορεί να την ανεβάσει σε αυτόν τον κατάλογο).

Δεύτερον, οι αυξανόμενες πυραυλικές ικανότητες της Κίνας και της Βόρειας Κορέας οδηγούν το Τόκιο στην μετατόπιση από το να βασίζεται αποκλειστικά στην αντιπυραυλική άμυνα στο να υιοθετήσει επίσης ικανότητες «αντεπίθεσης». Σε περίπτωση πολέμου στην Κορέα ή την Ταϊβάν, ο αντίπαλος πιθανότατα θα στοχεύσει ιαπωνικές βάσεις για να εξουδετερώσει βασικά αεροδρόμια που χρησιμοποιούνται από τις αμερικανικές δυνάμεις. Δεδομένης της συσσώρευσης των πυραυλικών δυνατοτήτων τόσο στην Κίνα όσο και στην Βόρεια Κορέα, ο πρωθυπουργός, Fumio Kishida, και άλλοι Ιάπωνες ηγέτες φοβούνται ότι η υφιστάμενη πυραυλική άμυνα της Ιαπωνίας δεν είναι πλέον επαρκής. Έτσι, η κυβέρνηση στρέφεται στην έννοια της αντεπίθεσης.

Μια ικανότητα αντεπίθεσης θα επέτρεπε στην Ιαπωνία, αν χτυπηθεί από εχθρικούς πυραύλους, να ανταποδώσει κατά των εχθρικών εκτοξευτών πυραύλων και των εγκαταστάσεων διοίκησης και ελέγχου για να αποτρέψει περαιτέρω επιθέσεις. Ο Kishida έχει ζητήσει από τις Ηνωμένες Πολιτείες να πουλήσουν στην Ιαπωνία 500 πυραύλους Tomahawk, οι οποίοι θα επέτρεπαν στην Ιαπωνία να προσεγγίσει στόχους σε όλη την Βόρεια Κορέα και σε κοντινά τμήματα της Κίνας. Η Ουάσινγκτον έχει συμφωνήσει στην πώληση -ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, χαρακτήρισε το Τόκιο «αγοραστή υψηλής προτεραιότητας». Οι Επίγειες Δυνάμεις Αυτοάμυνας της Ιαπωνίας εργάζονται επίσης για την επέκταση της εμβέλειας του πυραύλου εδάφους-επιφανείας Type 12, με τις επικαιροποιημένες εκδόσεις να αναμένεται να αναπτυχθούν το 2026.

Οι Ιάπωνες ηγέτες συζητούν τέτοιες δυνατότητες εδώ και δεκαετίες. Το 1956, ο πρωθυπουργός του LDP, Hatoyama Ichiro, υποστήριξε ότι οι αντεπιθέσεις ήταν αμυντικές και επομένως νόμιμες. «Δεν νομίζω ότι το σύνταγμα σημαίνει ότι απλά καθόμαστε και περιμένουμε τον θάνατο», δήλωσε. Όμως η εγχώρια αντιπολίτευση εξουδετέρωσε την προσπάθειά του για αλλαγή. Σήμερα η περιοχή είναι διαφορετική, το ίδιο και η ιαπωνική πολιτική. Ακόμα και ο εταίρος του συνασπισμού του LDP, το Komeito -που αυτοπροσδιορίζεται ως ειρηνιστικό- υποστηρίζει την κίνηση απόκτησης δυνατοτήτων αντεπίθεσης λόγω των αυξανόμενων περιφερειακών απειλών, αν και οι βουλευτές του υποστηρίζουν μια σειρά περιορισμών όσον αφορά τους στόχους και τις συνθήκες υπό τις οποίες θα μπορούσαν να εξαπολυθούν πλήγματα.

Αυτές οι ιστορικές κινήσεις έρχονται εν μέσω μεγαλύτερης ιαπωνικής συνεργασίας με περιφερειακούς εταίρους. Οι διμερείς σχέσεις με τη Νότια Κορέα [6] είναι εδώ και καιρό τεταμένες, ιδίως μετά την διαμάχη σχετικά με την ετυμηγορία του Ανώτατου Δικαστηρίου της Νότιας Κορέας το 2018 σχετικά με την χρήση από την Ιαπωνία καταναγκαστικής εργασίας την εποχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, ως απάντηση στον επιταχυνόμενο ρυθμό των πυραυλικών δοκιμών της Βόρειας Κορέας, οι ηγέτες της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για την συνέχιση μιας συμφωνίας ανταλλαγής πληροφοριών που είχε εγκαταλειφθεί στο παρελθόν. Τα δύο έθνη έχουν επίσης αυξήσει τις διμερείς ασκήσεις πυραυλικής άμυνας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Τόκιο και η Σεούλ εξακολουθούν να έχουν μια εδαφική διαμάχη, η οποία επηρέασε την αντίδραση της Σεούλ στην ιστορική ανακοίνωση της Ιαπωνίας. Αν και οι δύο χώρες δεν μπορούν ακόμη να συμφωνήσουν για το αν θα ονομάζουν το υδάτινο σώμα που μοιράζονται Θάλασσα της Ιαπωνίας ή Ανατολική Θάλασσα, συμφώνησαν να στείλουν τους στόλους τους εκεί τον Οκτώβριο για να διεξάγουν τριμερείς ασκήσεις αντιπυραυλικής άμυνας με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η υιοθέτηση από το Τόκιο δυνατοτήτων αντεπίθεσης και ο διπλασιασμός του αμυντικού του προϋπολογισμού, εν μέσω ανανεωμένης συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας με τη Νότια Κορέα, αποτελούν αξιοσημείωτες εξελίξεις. Αναπόφευκτα, η Κίνα [7] και άλλοι επικριτές θα κατηγορήσουν την Ιαπωνία για αποσταθεροποίηση της περιοχής. Αλλά εδώ και 75 χρόνια, το Τόκιο ακολουθεί μια από τις πιο συγκρατημένες αμυντικές στάσεις στον πλανήτη, που κάνει τον Καναδά να φαίνεται συγκριτικά σαν γεράκι.

Οι σημερινές αλλαγές έχουν ως κίνητρο την προστασία, και όχι την φιλοδοξία. Τυγχάνουν διαπραγμάτευσης με διαφάνεια μεταξύ των εταίρων του συνασπισμού, ενώπιον ενός προσεκτικού και συγκρατημένου κοινού. Τουλάχιστον από την σκοπιά των Ηνωμένων Πολιτειών και των εταίρων τους, οι κινήσεις της Ιαπωνίας είναι καλά νέα και σηματοδοτούν τη μεγαλύτερη συμβολή μιας ειρηνικής χώρας στην ασφάλεια στην Ασία.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/regions/japan
[2] https://www.foreignaffairs.com/tags/world-war-ii
[3] https://www.foreignaffairs.com/regions/north-korea
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2022-04-19/new-nuclear-age
[5] https://www.foreignaffairs.com/tags/war-ukraine
[6] https://www.foreignaffairs.com/regions/south-korea
[7] https://www.foreignaffairs.com/regions/china

Copyright © 2022 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/japan/japan-steps

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition