Η νέα πυρηνική εποχή

Στα τέλη του Ιουνίου του 2021, δορυφορικές εικόνες αποκάλυψαν ότι η Κίνα κατασκεύαζε 120 σιλό για διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους (ICBM) στο όριο της ερήμου Γκόμπι. Λίγες εβδομάδες αργότερα ακολούθησε η αποκάλυψη ότι άλλα 110 σιλό για πυραύλους βρίσκονταν υπό κατασκευή στην [πόλη] Hami, στην επαρχία Σιντζιάνγκ. Μαζί με άλλες προγραμματισμένες επεκτάσεις, αυτές οι τοποθεσίες ισοδυναμούν με μια δραματική μετατόπιση στην προσέγγιση της χώρας στα πυρηνικά όπλα. Επί δεκαετίες, η Κίνα διατηρούσε μια σχετικά μικρή πυρηνική ισχύ, αλλά σύμφωνα με τις τρέχουσες εκτιμήσεις των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ, ετούτο το οπλοστάσιο βρίσκεται πλέον στην πορεία σχεδόν για να τετραπλασιαστεί, στα 1.000 όπλα, έως το 2030, ένας αριθμός που θα τοποθετήσει την Κίνα πολύ πάνω από οποιαδήποτε άλλη πυρηνική δύναμη εκτός από την Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ούτε φαίνεται πιθανό ότι το Πεκίνο θα σταματήσει εκεί, δεδομένης της δέσμευσης του προέδρου Σι Τζινπίνγκ να δημιουργήσει έναν στρατό «παγκόσμιας κλάσης» έως το 2049 και της άρνησής του να εισέλθει σε συνομιλίες για τον έλεγχο των εξοπλισμών.

Ένας αρχικός πρόδρομος των πυρηνικών διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων (ICBM) της Κίνας, στο Στρατιωτικό Μουσείο της Κίνας, στο Πεκίνο, τον Ιανουάριο του 2009. David Gray / Reuters
-----------------------------------------------------------

Είναι δύσκολο να μεγαλοποιηθεί η σημασία αυτής της προσπάθειας. Με το να αναπτύξει ένα πυρηνικό οπλοστάσιο που σύντομα θα ανταγωνίζεται εκείνα της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, η Κίνα δεν απομακρύνεται απλώς από το επί δεκαετίες καθεστώς της ως έλασσον πυρηνικό κράτος˙ ανατρέπει επίσης το διπολικό σύστημα πυρηνικής ισχύος. Στα 73 χρόνια από την πρώτη πυρηνική δοκιμή της Σοβιετικής Ένωσης, αυτό το διπολικό σύστημα, παρ' όλα τα ελαττώματα και τις στιγμές του τρόμου, έχει αποτρέψει τον πυρηνικό πόλεμο. Πλέον, πλησιάζοντας την ισότητα με τις δύο υφιστάμενες μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις, η Κίνα προαναγγέλλει μια ιδεολογική μετατόπιση σε κάτι πολύ λιγότερο σταθερό: ένα τριπολικό πυρηνικό σύστημα. Σε εκείνον τον κόσμο, θα υπάρχει τόσο μεγαλύτερος κίνδυνος για μια κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών όσο και αυξημένα κίνητρα ώστε τα κράτη να καταφύγουν στα πυρηνικά όπλα σε μια κρίση. Με τρεις ανταγωνιστικές μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις, πολλά από τα χαρακτηριστικά που ενίσχυσαν την σταθερότητα στο διπολικό σύστημα θα καταστούν είτε θεωρητικά είτε πολύ λιγότερο αξιόπιστα.

Δεν υπάρχει τίποτα που μπορούν να κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες για να εμποδίσουν την Κίνα να ακολουθήσει τις ίδιες και την Ρωσία ως τις κορυφαίες πυρηνικές δυνάμεις του κόσμου, αλλά υπάρχουν πράγματα που οι στρατηγιστές και οι αμυντικοί σχεδιαστές των ΗΠΑ μπορούν να κάνουν για να μετριάσουν τις συνέπειες. Για αρχή, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να εκσυγχρονίσει την πυρηνική της αποτροπή. Αλλά θα πρέπει επίσης να εμπλακεί σε νέους τρόπους σκέψης σχετικά με την πυρηνική ισορροπία δυνάμεων και το πώς, σε ένα πολύ πιο περίπλοκο στρατηγικό περιβάλλον, θα μπορέσει να διατηρήσει την αποτροπή και να διαφυλάξει την πυρηνική ειρήνη.

ΠΙΣΤΟΛΑΔΕΣ ΣΕ ΕΝΑΝ ΣΚΟΝΙΣΜΕΝΟ ΔΡΟΜΟ

Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, τόσο η Σοβιετική Ένωση όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούσαν να εστιάσουν τις πυρηνικές τους στρατηγικές σχεδόν εξ ολοκλήρου στην άλλη [χώρα]. Οι δύο υπερδυνάμεις κατασκεύασαν πυρηνικά οπλοστάσια που υπερέβαιναν τα 20.000 όπλα έκαστο, επιτρέποντάς τους να αγνοήσουν σε μεγάλο βαθμό τα οπλοστάσια των ελασσόνων πυρηνικών κρατών -της Κίνας, της Γαλλίας, του Ισραήλ, και του Ηνωμένου Βασιλείου- τα αποθέματα των οποίων δεν ξεπέρασαν τις λίγες εκατοντάδες. Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες αισθάνθηκαν άνετα ώστε να συμφωνήσουν να μειώσουν τις αναπτυγμένες στρατηγικές δυνάμεις τους στα 1.550 πυρηνικά όπλα, καθώς συνέχισαν να διατηρούν ένα μεγάλο πλεονέκτημα έναντι οποιουδήποτε άλλου πυρηνικά οπλισμένου κράτους.

Μολονότι το διπολικό σύστημα δεν εξάλειψε τον κίνδυνο του πυρηνικού πολέμου, λειτούργησε αρκετά καλά για να αποφευχθεί ο Αρμαγεδδών. Τα δυο χαρακτηριστικά του συστήματος δυο δυνάμεων είναι η ισότητα και η αμοιβαία εξασφαλισμένη καταστροφή (mutually assured destruction), ή αλλιώς MAD. Από τότε που ξεκίνησαν τις Συνομιλίες για τον Περιορισμό των Στρατηγικών Όπλων (Strategic Arms Limitation Talks), το 1969, τόσο η Μόσχα όσο και η Ουάσιγκτον έδωσαν έμφαση στην διατήρηση της ισότητας ή αλλιώς σε οπλοστάσια παρόμοιου μεγέθους, ως έναν τρόπο για να ενισχύσουν την αποτροπή και την σταθερότητα των κρίσεων -μια κατάσταση στην οποία υπάρχουν ισχυρά αντικίνητρα για την καταφυγή σε πυρηνικά όπλα, ακόμη και υπό συνθήκες μεγάλης πίεσης. Για αμφότερες τις δυνάμεις, ο καθορισμός πυρηνικών δυνάμεων που ήταν παρόμοιες σε μέγεθος και πολύ μεγαλύτερες από εκείνες οποιουδήποτε άλλου πυρηνικού κράτους τις έθεσε σε ισότιμη βάση. Αυτό ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες επιδίωξαν να αποθαρρύνουν τις σοβιετικές επιθέσεις όχι μόνο εναντίον των ιδίων αλλά και εναντίον βασικών συμμάχων και εταίρων ασφαλείας, τους οποίους η Ουάσιγκτον είχε προσφερθεί να προστατεύσει υπό την «πυρηνική ομπρέλα» της μέσω της εκτεταμένης αποτροπής. Κατά συνέπεια, η Ουάσιγκτον ήθελε να αποφύγει την δημιουργία της αντίληψης μεταξύ αυτών των κρατών ότι οι πυρηνικές δυνάμεις της ήταν καθ’ οποιονδήποτε τρόπο κατώτερες από εκείνες της Μόσχας.